Εσείς πρέπει να κάνετε τεστ PSA; Η απάντηση δεν είναι απλή, καθώς η πιο δημοφιλής εξέταση που κάνουν οι άνδρες προβληματίζει τους επιστήμονες και γίνεται κατά καιρούς αντικείμενο έρευνας. Για άλλη μία φορά, τα αποτελέσματα μεγάλης κλίμακας μελετών εγείρουν ερωτήματα για τις ωφέλειες αλλά και τα μειονεκτήματα της εξέτασης αυτής. Συγκεντρώσαμε τα πιο σημαντικά στοιχεία των ερευνών και ζητήσαμε τη βοήθεια έγκριτων ειδικών για να ξεκαθαρίσουμε κάπως το τοπίο. Απόλυτες απαντήσεις, πάντως, σε αυτό το θέμα προς το παρόν φαίνεται να μην υπάρχουν. Υπάρχουν, όμως, χρήσιμες οδηγίες και συμβουλές.

Το χρονικό των ερευνών
Λίγο καιρό πριν, η εφημερίδα «New York Times» προκάλεσε αναστάτωση στους άνδρες αναγνώστες της όταν έγραψε ότι το τεστ PSA σώζει κάποιες ζωές, αλλά οδηγεί μεγάλο αριθμό ανδρών σε επισφαλείς και μη απαραίτητες θεραπείες. Και το σχόλιο, όμως, του BBC ότι η εξέταση PSA για καρκίνο του προστάτη ίσως να κάνει περισσότερο κακό παρά καλό προκάλεσε αντιδράσεις. Όλα αυτά προέκυψαν με αφορμή τα αποτελέσματα κυρίως δύο μεγάλων μελετών -μία στην Ευρώπη και μία στις ΗΠΑ-, που κατέληξαν μάλιστα σε αντικρουόμενα συμπεράσματα και δημοσιεύτηκαν στην ιατρική επιθεώρηση «New England Journal of Medicine».
Οι δύο έρευνες Στη μία συμμετείχαν 182.000 άνδρες από 7 ευρωπαϊκές χώρες, ενώ στην άλλη, που πραγματοποιήθηκε από το Εθνικό Αντικαρκινικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ, το δείγμα έφτασε τους 77.000 άνδρες από 10 ιατρικά κέντρα της χώρας. Και στις δύο μελέτες οι ερευνητές χώρισαν τους συμμετέχοντες σε δύο ομάδες. Στη μία ομάδα είχαμε άνδρες που υποβάλλονταν σε έλεγχο μέτρησης του PSA, ενώ στην άλλη όχι. Στη συνέχεια, οι ερευνητές παρακολούθησαν την εξέλιξη της υγείας και των δύο ομάδων επί 10 περίπου χρόνια, ενώ μετρούσαν και τους θανάτους από καρκίνο του προστάτη.
Τα αποτελέσματα • Τα στοιχεία της ευρωπαϊκής μελέτης έδειξαν ότι η εξέταση συνδεόταν με μείωση του δείκτη θνητότητας από καρκίνο του προστάτη κατά 20% στην ομάδα που εξεταζόταν. Tαυτόχρονα, όμως, παρατηρήθηκαν και υψηλά ποσοστά υπερδιάγνωσης και υπερθεραπείας. • Από την άλλη, στην αμερικανική μελέτη, οι ερευνητές δεν παρατήρησαν μείωση των θανάτων από καρκίνο του προστάτη στους περισσότερους από τους άνδρες που παρακολουθούνταν επί 10 χρόνια. Και οι δύο μελέτες αναμένεται να ολοκληρωθούν σε 5 χρόνια.

Ο προστατικός δείκτης PSA μπορεί να αυξηθεί και όταν δεν υπάρχει κακοήθεια

Το παιχνίδι των πιθανοτήτων
Σύμφωνα με το δρ. Πίτερ Μπαχ, παθολόγο, επιδημιολόγο στο Κέντρο Καρκίνου «Memorial Sloan-Kettering», ένας τρόπος να ερμηνεύσουμε τα δεδομένα που έχουμε μέχρι στιγμής είναι ο εξής: Υποθέτουμε ότι κάποιος κάνει το PSA σήμερα και αυτό τον οδηγεί σε βιοψία η οποία αποκαλύπτει ότι έχει καρκίνο του προστάτη. Υποβάλλεται, λοιπόν, σε θεραπεία, αλλά τότε υπάρχει μόνο 1 πιθανότητα στις 50 σε 10 χρόνια να γλιτώσει το θάνατο από καρκίνο ο οποίος αλλιώς θα τον σκότωνε και 49 πιθανότητες στις 50 να έχει υποβληθεί σε θεραπεία χωρίς να χρειάζεται, για έναν καρκίνο που δεν θα του απειλούσε ποτέ τη ζωή. Και εδώ πρέπει να προσθέσουμε ότι όλες οι διαθέσιμες θεραπευτικές λύσεις (χειρουργείο, ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία ή ορμονοθεραπεία) μπορεί να προκαλέσουν παρενέργειες (π.χ. ακράτεια ή/και ανικανότητα), περίπου στο 30% των ασθενών.



Τι μετρά το PSA

Η εξέταση PSA (Prostate Specific Antigen – ειδικό προστατικό αντιγόνο) μετρά την πρωτεΐνη που παράγεται από τα κύτταρα του προστάτη. Είναι παρούσα σε μικρές ποσότητες σε υγιείς άνδρες, αλλά συχνά είναι αυξημένη όταν υπάρχει κάποιο πρόβλημα. Ο προστατικός δείκτης, λοιπόν, μπορεί να είναι αυξημένος και χωρίς να υπάρχει κακοήθεια, γιατί και η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη και οι συνήθεις προστατικές φλεγμονές τον αυξάνουν. Οι υψηλές τιμές της εν λόγω εξέτασης συνήθως οδηγούν σε βιοψία, για να διαπιστωθεί αν όντως υπάρχει καρκινικός όγκος. Ωστόσο, σύμφωνα με μελέτες, μέχρι σήμερα δεν έχει διαπιστωθεί αν ο εντοπισμός καρκινικών όγκων στον προστάτη, σε αρχικό στάδιο, παίζει ρόλο στη διάσωση της ζωής του αρρώστου. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτοί οι όγκοι αναπτύσσονται με μεγάλη βραδύτητα και δεν απειλούν ιδιαίτερα την επιβίωση. Αντίθετα, η διάγνωση των καρκινικών όγκων που αναπτύσσονται γρηγορότερα, πολύ συχνά είναι υπερβολικά καθυστερημένη.



Ο αντίλογος
Πώς μπορεί, όμως, κάποιος που έχει στα χέρια του ένα διαγνωστικό τεστ πρόληψης να μην μπαίνει στη διαδικασία να το κάνει, όταν 100.000 άνδρες στο δυτικό κόσμο πεθαίνουν κάθε χρόνο από καρκίνο του προστάτη; Εξαιτίας της πολυπλοκότητας όλων των παραπάνω παραγόντων είναι σημαντικό να συζητάτε με το γιατρό σας, ώστε να γίνεται μια όσο το δυνατόν καλύτερη εκτίμηση της κατάστασής σας και έτσι να γίνονται οι κατάλληλες εξετάσεις και θεραπείες και να αποφεύγονται ή μη αναγκαίες.

Η γνώμη των ειδικών
Φραγκίσκος Σοφράς, καθηγητής Ουρολογίας στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης και διευθυντής της Ουρολογικής Κλινικής στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Ηρακλείου.
«Φαίνεται ότι το PSΑ δεν έχει την αξία που του είχαμε προσδώσει στην αρχή. Δεν είναι καρκινικός δείκτης, δεν δείχνει καρκίνο. Δείχνει την ύπαρξη προστατικών κυττάρων, και όταν έχεις προστατικά κύτταρα, που όλοι οι άνδρες έχουμε, έχεις και μία τιμή του PSA. Στην υπερπλασία του προστάτη, που είναι καλοήθης νόσος, το PSA φυσικά αυξάνεται. Αλλά αυξάνεται και όταν υπάρχει καρκίνος. Δεν ξέρω αν φανώ πολύ αιρετικός, αλλά εγώ το PSA δεν το μετράω ούτε στον εαυτό μου. Άποψή μου είναι ότι θα πρέπει να γίνεται ένας ουρολογικός έλεγχος των ανδρών από τα 50 και μετά, ο οποίος θα βασίζεται κυρίως στη συμπτωματολογία και τη δακτυλική εξέταση και, εφόσον δεν υπάρχουν συμπτώματα και είναι αρνητική και η δακτυλική εξέταση, το PSA δεν θα πρέπει να μετριέται ούτε να χρησιμοποιείται ως μέθοδος διάγνωσης. Αν, όμως, υπάρχουν παράγοντες κινδύνου (κληρονομικότητα, αφρικανική καταγωγή), τότε ίσως θα πρέπει να εξετάζεται και το PSA. Βέβαια, για τους άνδρες άνω των 75 ετών, και μελέτες υπάρχουν, και δική μου άποψη είναι, εφόσον κάποιος μετρά το PSA και είναι φυσιολογικό, να σταματήσει από εκεί και πέρα τη μέτρησή του. Με την αύξηση της ηλικίας είναι πιθανή η ανάπτυξη καρκίνου του προστάτη, αλλά αυτό δεν θα σας δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα υγείας. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η εξέλιξη είναι πολύ αργή. Για να οδηγήσει σε θάνατο ο καρκίνος του προστάτη, μπορεί να περάσουν και 10 με 15 χρόνια.»

Δρ. Ηλίας Δαβίλλας, χειρουργός-ουρολόγος.
«Εγώ προσωπικά προτείνω οι άνδρες άνω των 50 να κάνουν PSA και δακτυλική εξέταση μία φορά το χρόνο. Όσοι, όμως, έχουν οικογενειακό ιστορικό να ξεκινούν την εξέταση από τα 45. Αφού υπάρχει η έννοια της πρόληψης, είμαι υπέρ, δεν μπορώ να την αγνοήσω. Σε αυτό, όμως, που είμαι πιο σκεπτικός και συντηρητικός είναι σε ποιους θα αποφα­σίσω να κάνω βιοψία. Εδώ πρέπει να συνυπολογίζονται η ηλικία, αλλά και άλλες παράμετροι, όπως αν υπάρχουν λοιμώξεις ή καταστάσεις οι οποίες ουσιαστικά μπορεί να οδηγήσουν στην αύξηση του PSA. Πρέπει, επίσης, να παρα­κολουθείται και η συχνότητα αύξησής του. Αν αυξάνεται σταδιακά, ίσως χρειάζεται να ψάξουμε για ύπαρξη καρκίνου του προστάτη. Και αν τελικά διαπιστωθεί καρκίνος, πρέπει πάλι να λάβουμε υπόψη μας πολλούς παράγοντες, ώστε να μην κάνουμε υπερθεραπεία. Συνεπώς, κάνουμε πρόληψη, κάνουμε βιοψίες με σύνεση και προχωράμε σε θεραπείες πάλι με σχετική σύνεση.»