Υπάρχει τρόπος να προληφθεί η επικίνδυνη εναπόθεση λίπους στις αρτηρίες, που μπορεί να οδηγήσει σε ένα έμφραγμα, ή, ακόμη και αν αυτό τελικά συμβεί, είναι δυνατό να αποκατασταθεί η βλάβη στο μυοκάρδιο και τα νεκρωμένα κύτταρά του να αναγεννηθούν; Σε αυτά τα κρίσιμα ερωτήματα προσπαθούν να δώσουν απάντηση οι επιστήμονες διεθνώς δοκιμάζοντας διαφορετικές τεχνικές με σκοπό να διατηρήσουν την καρδιά μας άφθαρτη. Πρόκειται για ένα δύσκολο έργο, ήδη όμως τα πρώτα αποτελέσματα των δοκιμών φαίνονται υποσχόμενα.

Αναγέννηση με βλαστοκύτταρα
Οι επιστήμονες του Καρδιολογικού Ινστιτούτου Cedars-Sinai στο Λος Άντζελες απέδειξαν πρόσφατα ότι είναι δυνατό να αποκατασταθεί το κατεστραμμένο μυοκάρδιο με βλαστοκύτταρα του ίδιου του ασθενούς. Συγκεκριμένα, οι ερευνητές ολοκλήρωσαν μια καινοτόμο διαδικασία, κατά τη διάρκεια της οποίας έλαβαν καρδιακό ιστό από εμφραγματίες ασθενείς (στο μέγεθος μισής σταφίδας) με μια μικρή επέμβαση σε φλέβα του λαιμού με τοπική αναισθησία. Από το δείγμα απομονώθηκαν τα καρδιακά βλαστικά κύτταρα, τα οποία καλλιεργήθηκαν και πολλαπλασιάστηκαν στο εργαστήριο, φτάνοντας τα 12 με 25 εκατομμύρια. Τα νέα κύτταρα εισήχθησαν με καθετήρα στις στεφανιαίες αρτηρίες των ασθενών. Δώδεκα μήνες μετά την εφαρμογή της βλαστοκυτταρικής θεραπείας, οι 17 ασθενείς που είχαν υποβληθεί σε αυτήν τη διαδικασία παρουσίασαν μια μείωση της τάξεως του 50% στο ποσοστό του ουλώδους ιστού του μυοκαρδίου. Παράλληλα, παρουσιάστηκε μια εντυπωσιακή αναγέννηση νέου καρδιακού ιστού. Τα αποτελέσματα της έρευνας δημοσιεύτηκαν στο έγκυρο επιστημονικό περιοδικό «The Lancet».

Ο microRNA «διακόπτης»
Η δυνατότητα ανάπλασης των νεκρωμένων ιστών του μυοκαρδίου μετά από ένα έμφραγμα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα πεδία ερευνών, στο οποίο δραστηριοποιούνται παράλληλα πολλές ερευνητικές ομάδες.
Πρόσφατα μάλιστα δημοσιεύτηκε στο «Circulation Research», ένα από τα περιοδικά της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρείας, μια έρευνα που εστιάζει στην αναπλαστική δράση των microRNA και τη δυνατότητά τους να δημιουργήσουν υγιή ιστό στη θέση του κατεστραμμένου ουλώδους ιστού του μυοκαρδίου. Τα microRNA είναι μικρά μόρια που λειτουργούν ως «διακόπτες», οι οποίοι ανοίγουν και κλείνουν την έκφραση των γονιδίων. Οι ερευνητές του Ιατρικού Κέντρου του Πανεπιστημίου Duke εντόπισαν τρεις τέτοιους «διακόπτες», ο συνδυασμός των οποίων ελέγχει τα γονίδια που μετατρέπουν τους ινοβλάστες σε κύτταρα του μυοκαρδίου (οι ινοβλάστες παράγουν τις πρωτεΐνες του συνδετικού ιστού). Προς το παρόν οι επιστήμονες έχουν ήδη αποδείξει ότι ο συγκεκριμένος συνδυασμός microRNA λειτουργεί αναπλαστικά σε καλλιέργειες κυττάρων στο εργαστήριο, καθώς και σε πειραματόζωα. Το επόμενο βήμα θα αφορά έρευνες σε μεγαλύτερα ζώα και εφόσον αυτές ολοκληρωθούν επιτυχώς στη συνέχεια θα γίνουν δοκιμές σε ανθρώπους. «Εάν καρποφορήσουν οι έρευνες, πιστεύω ότι θα δούμε τα microRNA ως θεραπεία μέσα στην επόμενη δεκαετία. Θα τη χρησιμοποιούμε για να αναπλάσουμε τις βλάβες στην καρδιά μετά από ένα έμφραγμα, για την αποφυγή της καρδιακής ανεπάρκειας και για τη σωτηρία των ασθενών», υποστηρίζει ο επικεφαλής ερευνητής δρ. Victor J. Dzau.

Η μεγαλύτερη απειλή
➜ Τα καρδιαγγειακά νοσήματα αποτελούν την πρώτη αιτία θανάτου παγκοσμίως. Ευθύνονται για το 30% των θανάτων, με τα λοιμώδη νοσήματα και τον υποσιτισμό να κατέχουν πλέον τη δεύτερη θέση.
➜ Υπολογίζεται ότι μέχρι το 2015 είκοσι εκατομμύρια άνθρωποι θα χάσουν τη ζωή τους εξαιτίας καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Ανάπλαση υπό μελέτη
Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Yale των Η.Π.Α. βρίσκεται σε εξέλιξη η φάση ΙΙ της έρευνας που μελετά τη δράση του εμβολίου BB3, που σκοπό έχει να σταματήσει τη φθορά του καρδιακού ιστού, καθώς και να οδηγήσει στην αναγέννηση νέου ιστού. Η χορήγηση του φαρμάκου θα γίνεται σε διάστημα τεσσάρων ημερών. Η σύνθεση του υπό μελέτη εμβολίου μιμείται τη δράση ενός συστατικού που υπάρχει στον οργανισμό (του HGF) και σχετίζεται με την ανάπτυξη του καρδιακού ιστού. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι το φάρμακο μπορεί να φανεί αποτελεσματικό και σε άλλες ασθένειες. Μάλιστα, σύντομα αναμένεται η δοκιμή του και σε ασθενείς που έχουν υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο.

Εμβόλια και σπρέι για την καρδιά
Μέσα στα επόμενα τέσσερα με πέντε χρόνια είναι πιθανό να έχουμε στη διάθεσή μας εμβόλια ή ακόμη και σπρέι μονοκλωνικών αντισωμάτων που καταπολεμούν την αρτηριοσκλήρυνση και ίσως αλλάξουν το τοπίο στην αντιμετώπιση των καρδιαγγειακών νόσων. Η έρευνα που αφορά τα αντισώματα θεωρείται πολλά υποσχόμενη. Όπως εξήγησε ο Jan Nilsson, καθηγητής Πειραματικής Καρδιαγγειακής Έρευνας στο σουηδικό Πανεπιστήμιο Lund και επικεφαλής ερευνητής των συγκεκριμένων μελετών, στο πρόσφατο συνέδριο Frontiers in Cardiovascular Biology (FCVB) που διεξήχθη στο Λονδίνο, σύντομα οι θεραπείες αντισωμάτων θα αποτελέσουν πραγματικότητα στην καθημερινή κλινική πράξη. Ήδη το εμβόλιο CVX-210 έχει διαπιστωθεί σε πειραματόζωα ότι μπορεί να μειώσει την εναπόθεση λίπους στις αρτηρίες κατά 60-70% και αναμένεται η έγκριση του FDA (του αντίστοιχου αμερικ ανικού Ε.Ο.Φ.) για την έναρξη κλινικών δοκιμών (σε ανθρώπους). Παράλληλα, βρίσκεται σε εξέλιξη ένα δεύτερο εμβόλιο με παρόμοια σύνθεση, το οποίο όμως είναι τροποποιημένο ώστε να χορηγείται σε μορφή σπρέι. Επίσης, σύμφωνα με τον καθηγητή Nilsson, έχει ήδη ολοκληρωθεί η πρώτη φάση της έρευνας που αφορά ένα τρίτο εμβόλιο (το μονοκλωνικό αντίσωμα BI-204), που θα χορηγείται ενδοφλέβια με σκοπό τη μείωση της αθηρωματικής πλάκας σε ποσοστό που εκτιμάται ότι μπορεί να φτάνει και το 50%.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΝ κ. ΓΕΩΡΓΙΟ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ, καρδιολόγο, διευθυντή Καρδιολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Ερρίκος Ντυνάν».