Το διάστημα είναι κενό – τουλάχιστον έτσι μας το έχουν περιγράψει. Άχρονο, άοσμο, αθόρυβο. Ένας κόσμος χωρίς ήχους, χωρίς ζωή, χωρίς μυρωδιές. Ωστόσο, οι αστροναύτες μιλούν για μια έντονη, σχεδόν ενοχλητική μυρωδιά που μένει στις στολές και τον εξοπλισμό τους όταν επιστρέφουν στο εσωτερικό του διαστημοπλοίου. Μυρωδιές που θυμίζουν καμένο μέταλλο, ηλεκτρικά καλώδια, μπαρούτι ή κρέας που έχει αρπάξει στη σχάρα.
Μα πώς είναι δυνατόν να μυρίζει το απόλυτο κενό;
Το οσφρητικό παράδοξο του σύμπαντος
Η απάντηση βρίσκεται σε ένα περίεργο παιχνίδι χημείας. Παρόλο που στο βαθύ διάστημα δεν υπάρχει αέρας για να μεταφέρει τις μυρωδιές όπως στη Γη, μόρια που έχουν εκτεθεί στο εξωτερικό του διαστημοπλοίου αντιδρούν με το οξυγόνο όταν επιστρέφουν στο εσωτερικό. Αυτό το φαινόμενο δημιουργεί μια οσμή που πολλοί αστροναύτες περιγράφουν ως «κάτι ανάμεσα σε μηχανουργείο και πεδίο βολής».
Μια εξήγηση που έχει προταθεί είναι η παρουσία ατομικού οξυγόνου στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας – το οποίο, αν και αραιό, μπορεί να προκαλέσει μικροσκοπική οξείδωση στις επιφάνειες του εξοπλισμού.
Φλεγόμενα άστρα στο διάστημα
Όταν ένα άστρο πεθαίνει, απελευθερώνει τεράστιες ποσότητες ενέργειας και δημιουργεί ενώσεις γνωστές ως πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες (PAHs). Τα μόρια αυτά αιωρούνται στο σύμπαν και συμβάλλουν στη δημιουργία νέων κομητών, πλανητών και, τελικά, ζωής.
Αλλά στη Γη; Αυτά τα ίδια μόρια προκύπτουν όταν… καίμε το φαγητό. Υπάρχουν στα καυσαέρια, στον άνθρακα, στο πετρέλαιο, στη βενζίνη. Όπως λέει η Marina Barcenilla, βραβευμένη αρωματοποιός και υποψήφια διδάκτωρ αστροβιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Westminster: «Όταν τα άστρα πεθαίνουν, καίγονται. Και το αποτέλεσμα αυτής της καύσης είναι μόρια που μυρίζουν σαν καμένο πλαστικό, άσφαλτο, ή διαλύτη.»
Αρώματα από άλλο κόσμο
Στο πλαίσιο της έκθεσης “Space: Could life exist beyond Earth?” στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου, η Barcenilla συνεργάστηκε με επιστήμονες για να δημιουργήσει συνθετικά αρώματα βασισμένα στη χημική σύσταση ατμοσφαιρών εξωπλανητών και δορυφόρων. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα παραδείγματα; Ο Τιτάνας, δορυφόρος του Κρόνου. Με την πυκνή του ατμόσφαιρα γεμάτη μεθάνιο και αιθάνιο, υπολογίζεται πως μυρίζει σαν βενζίνη, ψάρια και πικραμύγδαλο.
Πιο μακριά, στον εξωπλανήτη HD 189733b, η παρουσία υδρόθειου στην ατμόσφαιρα τον κατατάσσει στους κόσμους που πιθανώς να μυρίζουν… σάπια αυγά. Αλλά τίποτα δεν συγκρίνεται με το μυστηριώδες άρωμα του Sagittarius B2, μιας τεράστιας μοριακής δομής στο κέντρο του Γαλαξία μας. Εκεί έχουν εντοπιστεί ουσίες όπως αιθανόλη, φορμικός αιθυλεστέρας και άλλες οργανικές ενώσεις. Οι μυρωδιές τους στη Γη; Ρούμι, βερνίκι νυχιών και ούρα γάτας.
Το έργο της Barcenilla δεν είναι απλώς επιστημονικό, είναι βαθιά υπαρξιακό: να αποδώσει την αίσθηση ενός τόπου που δεν μπορούμε να επισκεφθούμε, αλλά τουλάχιστον μπορούμε να πάρουμε μια μυρωδιά από το άπειρο!
