«Η ακραία ζέστη δεν είναι πλέον ένα σπάνιο γεγονός – έχει γίνει η νέα κανονικότητα», είχε δηλώσει πριν λίγες μέρες ο Αντόνιο Γκουτέρες, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, προειδοποιώντας πως «ο πλανήτης γίνεται όλο και πιο ζεστός και πιο επικίνδυνος». Η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι ορατή παντού και προοιωνίζεται ένα δυστοπικό μέλλον το οποίο η ανθρωπότητα καλείται να αντιληφθεί.  Ζούμε στην θερμότερη περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας με τους επιστήμονες να προειδοποιούν πως η κλιματική κρίση δεν εκδηλώνεται μόνο με ρεκόρ αλλά και με την απώλεια του μέτρου.

Τι σημαίνει αυτό;  Ότι η «δροσιά» που νιώθουμε είναι συχνά παραπλανητική — και αυτή η παραπλάνηση μπορεί να αποβεί μοιραία.

«Όταν ένα από τα θερμότερα καλοκαίρια γίνεται αισθητά “φυσιολογικό”»

Ο φετινός Ιούνιος του 2025 στην Ελλάδα χαρακτηρίστηκε ως ο 2ος θερμότερος των τελευταίων 16 ετών (τουλάχιστον) σχεδόν σε όλα τα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας, σύμφωνα με τα δεδομένα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών / meteo.gr. Και όμως, για πολλούς από εμάς, η αίσθηση ήταν διαφορετική: «Μου φάνηκε από τους πιο δροσερούς Ιουνίους», «Νορμάλ ήταν», «Καμία σχέση με πέρσι».

Και πράγματι, σε σύγκριση με τον ακραίο Ιούνιο του 2024  – τον θερμότερο Ιούνιο που έχει καταγραφεί στη χώρα μας στα χρονικά, ο φετινός μήνας μας φάνηκε πιο ήπιος, επισημαίνει το climatebook. Στο παρακάτω γράφημα με δεδομένα από τo meteo.gr / Ε.Α.Α παρουσιάζεται ακριβώς η κατάσταση. Ο Ιούνιος του 2024 είχε θερμοκρασιακές αποκλίσεις που ξεπερνούσαν τους +4°C σε πολλές περιοχές (σχεδόν 2°C διαφορά από τον φετινό), ενώ φέτος η μέση απόκλιση κυμάνθηκε περίπου στους +2°C. Αυτή η διαφορά, όσο σημαντική και αν είναι σε απόλυτα μεγέθη, δεν αναιρεί το γεγονός ότι και ο φετινός Ιούνιος ήταν εξαιρετικά θερμός για τα ιστορικά κλιματικά δεδομένα της χώρας.

Η νέα κανονικότητα

Τα δεδομένα είναι αμείλικτα: η νέα “κανονικότητα” του καλοκαιριού έχει μετατοπιστεί σε υψηλότερες θερμοκρασίες, τόσο σταδιακά όσο και απότομα, με αποτέλεσμα η συλλογική μας αίσθηση για το τι είναι “ζέστη”, “δροσιά” ή “καύσωνας” να έχει αλλοιωθεί.

Η κλιματική αλλαγή δεν εκδηλώνεται μόνο με ρεκόρ — εκδηλώνεται και με την απώλεια του μέτρου, όταν ένα από τα θερμότερα καλοκαίρια γίνεται αισθητά “φυσιολογικό”. Αυτό το κενό ανάμεσα στην υποκειμενική εμπειρία και την αντικειμενική μέτρηση είναι ίσως από τα πιο δύσκολα κομμάτια στην κατανόηση της κλιματικής κρίσης.

Γι’ αυτό χρειάζεται να μάθουμε να αποκωδικοποιούμε τα δεδομένα, να τα ενσωματώνουμε στην εμπειρία μας και να αναγνωρίζουμε πότε το “φυσιολογικό” έχει πάψει να είναι φυσιολογικό, επισημαίνει η ίδια πηγή.

Πόσο μπορεί να ανέβει πραγματικά η θερμοκρασία;

Από το 2021 και μετά, δεκάδες επιστημονικές μελέτες προσπαθούν να απαντήσουν σε ένα φαινομενικά απλό αλλά κρίσιμο ερώτημα: Ποιες είναι οι μέγιστες θερμοκρασίες που μπορεί να υπάρξουν στον πλανήτη; Η απάντηση έχει σημαντικές επιπτώσεις για όλη την ανθρωπότητα – από όσους ζουν σε εύκρατα κλίματα, μέχρι εκείνους που ήδη βρίσκονται στα όρια της βιωσιμότητας λόγω συχνών και έντονων καυσώνων.

Το Bloomberg, αναφέρεται στον ακραίο καύσωνα που έπληξε τη βόρεια Αμερική.  Τότε η μικρή πόλη Lytton στον Καναδά έσπασε το εθνικό ρεκόρ θερμοκρασίας για τρεις συνεχόμενες ημέρες – φτάνοντας τελικά τους 49,6 °C, πριν καταστραφεί ολοσχερώς από πυρκαγιά. Οι κλιματολόγοι, αναλύοντας τα δεδομένα, διαπίστωσαν ότι αυτό το κύμα καύσωνα ήταν στατιστικά «αδύνατο» να συμβεί, σύμφωνα με τα μοντέλα που βασίζονται στο ιστορικό κλίμα της περιοχής. Αυτό δημιούργησε ένα επιστημονικό παράδοξο: πώς μπορεί να συμβεί κάτι που τα μοντέλα λένε ότι «δεν γίνεται»;

Κατόπιν τούτου οι επιστήμονες αναγκάστηκαν να επανεξετάσουν τα όρια που μπορεί να φτάσει η θερμοκρασία. Για να απαντήσουν στο ερώτημα,  δεν εξετάζουν μόνο τις απόλυτες θερμοκρασίες (π.χ. 45 °C), αλλά τις αποκλίσεις από τις τοπικές κανονικές τιμές (δηλαδή πόσο «εκτός μέσου όρου» είναι ένα φαινόμενο). Αυτό τους επιτρέπει να κατανοούν καλύτερα πόσο «ανώμαλο» είναι ένα γεγονός σε σχέση με το κλίμα κάθε περιοχής.  Για παράδειγμα, στην Ανταρκτική και τον Βόρειο Πόλο παρατηρήθηκαν θερμικές αποκλίσεις +39°C και +20°C αντίστοιχα.

Τα μέρη που είναι πιθανόν να έχουν τις πιο υψηλές θερμοκρασίες

Οι πιο έντονες θερμικές εξάρσεις εμφανίζονται όταν συνυπάρχουν:

Καθαρός ουρανός και υψηλή ατμοσφαιρική πίεση που επιτρέπουν σε περισσότερη από την ενέργεια του ήλιου να φτάσει στη Γη, ενώ οι σκοτεινές επιφάνειες την κρατούν παγιδευμένη κοντά στο έδαφος. Τα χαμηλότερα υψόμετρα με πυκνότερο αέρα σημαίνει ότι μπορούν να θερμανθούν περισσότερο. Και τέλος, η έλλειψη νερού μπορεί να επιτρέψει την ανεξέλεγκτη συσσώρευση θερμότητας. Τα μέρη όπου συνυπάρχουν αυτοί οι παράγοντες είναι πιο πιθανό να δουν τις πιο υψηλές θερμοκρασίες.

Πολλά από αυτά τα στοιχεία υπήρχαν κατά τη διάρκεια του κύματος καύσωνα στη Βόρεια Αμερική τον Ιούνιο του 2021 και είναι κοινά στα πιο ζεστά μέρη του πλανήτη.

«Βασικά όλες αυτές οι συνθήκες πληρούνται στην Κοιλάδα του Θανάτου, αλλά όχι σε πολλά άλλα μέρη του κόσμου», δήλωσε η Friederike Otto, κλιματολόγος στο Imperial College του Λονδίνου και συνιδρύτρια του World Weather Attribution, μιας ομάδας επιστημόνων με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο που ανέλαβε την ανάλυση του καύσωνα του 2021.  Το Furnace Creek στην Κοιλάδα του Θανάτου στην Καλιφόρνια σημείωσε την υψηλότερη θερμοκρασία που έχει καταγραφεί ποτέ:  56,7 βαθμούς Κελσίου, το 1913, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό.

Και όποιο και αν είναι το ανώτατο όριο για τις υψηλές θερμοκρασίες σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία, θα αυξηθεί και αυτό με την υπερθέρμανση του πλανήτη, είπε.

Ο 3ος θερμότερος Ιούνιος παγκοσμίως ο φετινός

Σημειώνεται ότι σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της αρμόδιας υπηρεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Copernicus Climate Change Service, ο Ιούνιος του 2025 ήταν παγκοσμίως ο τρίτος θερμότερος στην ιστορία των καταγραφών. Συγκεκριμένα, η παγκόσμια μέση θερμοκρασία ήταν κατά 0.47°C υψηλότερη από τη μέση τιμή της περιόδου 1991-2020 και κατά 1.3°C υψηλότερη από τα προβιομηχανικά επίπεδα (1850–1900).  Ήταν έτσι μόλις ο τρίτος μήνας από τους τελευταίους 24 όπου η μέση παγκόσμια θερμοκρασία δεν υπερέβη τους 1.5°C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα.

Όσον αφορά την Ευρώπη, η μέση θερμοκρασία του Ιουνίου 2025 ήταν 1.10°C πάνω από τη μέση τιμή της περιόδου 1991-2020, καθιστώντας τον πέμπτο θερμότερο στην ιστορία των καταγραφών, επισημαίνει το climatebook. Για την Δυτική Ευρώπη ειδικότερα ήταν ο θερμότερος στην ιστορία με μέση απόκλιση τους 2.81°C, ξεπερνώντας το προηγούμενο ρεκόρ του 2003.

*Από την Παρασκευή Τσιβόλα