Το Άστρο της Βηθλεέμ αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά και αινιγματικά ουράνια φαινόμενα. Σύμφωνα με το Ευαγγέλιο του Ματθαίου, ένα φωτεινό ουράνιο σώμα καθοδήγησε τους Μάγους από την Ανατολή έως τη Βηθλεέμ, σηματοδοτώντας τη γέννηση του Ιησού. Εδώ και αιώνες, θεολόγοι, ιστορικοί και αστρονόμοι επιχειρούν να προσδιορίσουν αν η περιγραφή αυτή βασίζεται σε ένα πραγματικό αστρονομικό γεγονός ή αν πρόκειται για συμβολικό αφηγηματικό στοιχείο. Πρόσφατα, μια νέα επιστημονική υπόθεση της NASA επανέφερε τη συζήτηση στο προσκήνιο, προτείνοντας ότι το Άστρο της Βηθλεέμ ίσως ήταν ένας κομήτης.
Οι παλαιότερες αστρονομικές ερμηνείες
Οι πρώτες επιστημονικές προσπάθειες ερμηνείας του φαινομένου επικεντρώθηκαν σε πλανητικές συνόδους. Ιδιαίτερα δημοφιλής υπήρξε η θεωρία μιας σπάνιας σύγκλισης του Δία και του Κρόνου γύρω στο 7 π.Χ., η οποία θα μπορούσε να έχει τραβήξει την προσοχή αστρολόγων της εποχής. Άλλες υποθέσεις έκαναν λόγο για έκρηξη αστέρα supernova ή nova. Ωστόσο, καμία από αυτές τις εξηγήσεις δεν φαίνεται να ταιριάζει πλήρως με τη βιβλική περιγραφή ενός «αστέρα» που κινείται, καθοδηγεί και τελικά «στέκεται» πάνω από έναν συγκεκριμένο τόπο.
Ένα βασικό πρόβλημα αυτών των ερμηνειών είναι ότι, λόγω της περιστροφής της Γης, όλα τα ουράνια σώματα φαίνονται να ανατέλλουν από την ανατολή και να δύουν στη δύση. Η ιδέα ενός αντικειμένου που φαίνεται να σταματά στον ουρανό για ώρες δεν συνάδει εύκολα με την κλασική αστρονομία των πλανητών ή των άστρων.
Η υπόθεση της NASA
Μια διαφορετική προσέγγιση παρουσιάστηκε πρόσφατα από τον Mark Matney, πλανητικό επιστήμονα της NASA, σε μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Journal of the British Astronomical Association. Ο Matney προτείνει ότι το Άστρο της Βηθλεέμ θα μπορούσε να ήταν ένας κομήτης μεγάλης περιόδου προερχόμενος από το Νέφος του Όορτ, μια μακρινή περιοχή πέρα από τους πλανήτες του Ηλιακού Συστήματος, πλούσια σε παγωμένα σώματα.
Σύμφωνα με την υπόθεση της NASA, αν ένας τέτοιος κομήτης περνούσε εξαιρετικά κοντά στη Γη –σε απόσταση συγκρίσιμη με εκείνη της Σελήνης– θα μπορούσε να δημιουργήσει μια οπτική ψευδαίσθηση σχεδόν ακίνητης θέσης στον ουρανό. Σε ένα τέτοιο σενάριο, ο κομήτης θα φαινόταν να ανατέλλει ακόμα και κατά τη διάρκεια της ημέρας και στη συνέχεια να «μένει» για ώρες στο ίδιο σημείο, εξαιτίας της ιδιαίτερης γεωμετρίας της τροχιάς του σε σχέση με τη Γη.
Τα κινεζικά αρχεία του 5 π.Χ.
Κεντρικό στοιχείο της υπόθεσης Matney αποτελούν αρχαία κινεζικά αρχεία, τα οποία αναφέρουν την εμφάνιση ενός «αστέρα-σκούπας» την άνοιξη του 5 π.Χ. Ο όρος αυτός χρησιμοποιούνταν συχνά για κομήτες, λόγω της χαρακτηριστικής ουράς τους. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι τα αρχεία υποδηλώνουν πως το αντικείμενο παρέμεινε στον ίδιο αστερισμό για περίπου 70 ημέρες.
Για αρκετούς αστρονόμους, αυτή η μεγάλη χρονική διάρκεια αποτέλεσε επιχείρημα κατά της κομητικής φύσης του αντικειμένου, καθώς οι κομήτες συνήθως μετακινούνται αισθητά στον ουρανό. Ο Matney, ωστόσο, υποστηρίζει ότι μια τροχιά σχεδόν ευθυγραμμισμένη με τη Γη, μια «πορεία σύγκρουσης», θα μπορούσε να εξηγήσει αυτή την φαινομενική ακινησία.
Επιφυλάξεις και επιστημονικά όρια
Παρά το ενδιαφέρον της, η θεωρία δεν γίνεται ομόφωνα αποδεκτή. Αστροφυσικοί όπως ο Ralph Neuhäuser επισημαίνουν ότι τα αρχαία αρχεία συχνά είναι αποσπασματικά και ασαφή, γεγονός που καθιστά δύσκολη την ακριβή αστρονομική ερμηνεία τους. Επιπλέον, ορισμένοι ερευνητές υπογραμμίζουν ότι η αναζήτηση ενός συγκεκριμένου φυσικού φαινομένου για να εξηγηθεί μια θρησκευτική αφήγηση ενδέχεται να παραβλέπει τον συμβολικό της χαρακτήρα.
Ο ίδιος ο Matney αναγνωρίζει αυτούς τους περιορισμούς, διευκρινίζοντας ότι στόχος του δεν είναι η οριστική ταυτοποίηση του Αστεριού της Βηθλεέμ, αλλά η παρουσίαση ενός αστρονομικά συνεκτικού σεναρίου που θα μπορούσε να εξηγήσει τη συμπεριφορά που περιγράφεται στο κείμενο.
Το αν το Άστρο της Βηθλεέμ ήταν κομήτης, πλανητική σύνοδος ή καθαρά συμβολικό στοιχείο παραμένει ανοιχτό ερώτημα. Ωστόσο, η υπόθεση του κομήτη αναδεικνύει τη γόνιμη συνάντηση επιστήμης και ιστορίας: την προσπάθεια ανασύνθεσης του παρελθόντος μέσα από ουράνια ίχνη και ανθρώπινες μαρτυρίες.
