Είναι φορές που οι ενοχές μάς κυνηγούν. Η αυστηρή εσωτερική μας φωνή ψιθυρίζει «δεν θα συγχωρήσω ποτέ τον εαυτό μου γι’ αυτό». Για πολλούς, μοιάζει με ψυχολογική φυλακή. Είναι ένας κύκλος αυτό-κατηγορίας και τύψεων από τον οποίο είναι δύσκολο να ξεφύγει κανείς. Νέα έρευνα εξηγεί γιατί κάποιοι μένουν παγιδευμένοι σε αυτό το συναίσθημα, ενώ κάποιοι άλλοι συγχωρούν πιο γρήγορα τον εαυτό τους. Η αυτο-συγχώρεση δεν είναι το ίδιο εύκολη για όλους!
Υπάρχει ελπίδα. Ο κύκλος της ενοχής μπορεί να σπάσει. Δεν αντιμετωπίζουν όλοι με τον ίδιο τρόπο τις ενοχές, κάποιοι μπορούν να επιτύχουν πιο εύκολα την αυτό-συγχώρεση. Οι ερευνητές εξέτασαν προσωπικές αφηγήσεις 80 Αμερικανών, που μοιράστηκαν τις πιο δύσκολες εμπειρίες τους από αποτυχίες, προδοσίες και λάθη.
Τα αποτελέσματα, που δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Self and Identity σκιαγραφούν δύο ψυχολογικούς κόσμους. Έναν, όπου τα λάθη του παρελθόντος παραμένουν ζωντανά και βασανιστικά και έναν άλλο, όπου οι άνθρωποι έχουν μάθει να «κουβαλούν» τις τύψεις τους, χωρίς να «συνθλίβονται» από αυτές.
Οι κακές αναμνήσεις μας κρατάνε στο παρελθόν
Σύμφωνα με την έρευνα, για όσους δεν μπορούν να συγχωρήσουν τον εαυτό τους, τα λάθη τους «ξαναπαίζονται» συνεχώς στο μυαλό τους και μάλιστα με την ίδια ένταση όπως όταν συνέβησαν. Τα ξαναζούν, νιώθουν ακόμη το ίδιο φρικτά ή αισθάνονται ότι δεν έχει περάσει ούτε μια μέρα, ενώ μπορεί να έχουν περάσει ολόκληρα χρόνια.
Αντίθετα, όσοι είχαν καταφέρει να συγχωρήσουν τον εαυτό τους, μίλησαν για μια στροφή προς το μέλλον. «Έπρεπε να το αφήσω πίσω για να προχωρήσω στη ζωή μου», είπε ένας συμμετέχων. Δεν πρόκειται για σβήσιμο της λύπης, αλλά για αλλαγή της έντασης και του νοήματός της. Η λύπη γίνεται εμπειρία και το λάθος, πιθανόν, μάθημα.
Ευθύνη και εσωτερική πάλη εμποδίζουν την αυτο-συγχώρεση
Ένα βασικό εύρημα της εν λόγω μελέτης ήταν το πώς οι άνθρωποι διαχειρίζονται την ευθύνη. Όσοι πάλευαν με την αυτό-συγχώρεση βίωναν ένα σκαμπανέβασμα ανάμεσα στο να κατηγορούν αποκλειστικά τον εαυτό τους και στο να προσπαθούν να αποδώσουν αλλού την ευθύνη. Αυτό το διπλό παιχνίδι εμπόδιζε τη λύτρωσή τους.
Αντίθετα, όσοι ανέφεραν ότι συγχώρησαν τον εαυτό τους κατάφεραν να αποδεχτούν την ευθύνη, αλλά και να αναγνωρίσουν τα ανθρώπινα όρια. Αποδέχτηκαν ότι τα πράγματα δεν πάνε πάντα όπως τα θέλουμε.
Αυτο-συγχώρεση, φροντίδα για τους άλλους και ενοχές
Στην έρευνα διαπιστώθηκε ότι ιδιαίτερα έντονες τύψεις ένιωθαν γονείς, παιδιά που φρόντιζαν ηλικιωμένους γονείς ή άτομα σε επαγγέλματα φροντίδας. Πολλοί, μάλιστα, περιέγραψαν τραγικές εμπειρίες, όπως το να αισθάνονται υπεύθυνοι ακόμη και για την αυτοκτονία αγαπημένων τους. Ακόμη κι αν δεν έφεραν πραγματική ευθύνη, η αίσθηση αποτυχίας όσον αφορά στη φροντίδα άλλων έκανε την αυτό-συγχώρεση σχεδόν αδύνατη.
Είμαι κακός άνθρωπος;
Στην καρδιά της αυτό-κατηγορίας βρίσκεται το ερώτημα: «Είμαι ένας καλός άνθρωπος που έκανε ένα κακό πράγμα ή είμαι στην ουσία κακός;» Η ανατροπή της εικόνας του εαυτού καθιστούσε την αυτό-συγχώρεση δυσκολότερη. Όσοι την πέτυχαν, κατάφεραν να αποδεχτούν ότι είναι ατελείς, αλλά ότι εξακολουθούν να είναι καλοί. Όχι μόνο όσοι είχαν βλάψει άλλους, αλλά ακόμη και τα θύματα ένιωθαν τύψεις. Για παράδειγμα, όσοι έμειναν σε κακοποιητικές σχέσεις, μπορεί να κατηγορούσαν τον εαυτό τους.
