Συχνά πιστεύουμε ότι η ευφυΐα είναι ένα έμφυτο χαρακτηριστικό, ένας αριθμός σε ένα τεστ IQ που καθορίζει το μέλλον. Κι όμως, η ιστορία του Άλμπερτ Αϊνστάιν δείχνει ότι η ευφυΐα δεν είναι απλώς θέμα «έξυπνου μυαλού», αλλά αποτέλεσμα μεθόδου, περιέργειας και σκληρής δουλειάς. Όπως είπε ο Γάλλος συγγραφέας Εμίλ Ζολά: «Ο καλλιτέχνης δεν είναι τίποτα χωρίς το χάρισμα, αλλά το χάρισμα δεν είναι τίποτα χωρίς δουλειά».
Υπάρχουν δύο ειδών ικανότητες, οι φυσικές, που είναι ορατές και εύκολα αναγνωρίσιμες, και οι συστηματικά καλλιεργημένες, που παραμένουν «αόρατες». Συχνά υπερτιμούμε το πρώτο και υποτιμούμε το δεύτερο. Θαυμάζουμε το ταλέντο, αλλά παραβλέπουμε τον μόχθο.
Τι έκαναν διαφορετικά ο Άλμπερτ Αϊνστάιν και ο Λεονάρντο ντα Βίντσι
Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν δεν ήταν ο καλύτερος μαθητής με βάση τα κριτήρια της εποχής. Αντιπαθούσε την αποστήθιση και απέρριπτε τη στείρα διδασκαλία. Αντίθετα, αναζήτησε δασκάλους και φίλους που ενίσχυαν την ανεξάρτητη σκέψη και συμμετείχε σε μια ομάδα συζητήσεων περί φιλοσοφίας, επιστήμης και λογοτεχνίας. Εκεί πρωτογνώρισε ιδέες που τον οδήγησαν στις μεγάλες του ανακαλύψεις.
Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, από την άλλη, διαμορφώθηκε μέσα από την ατελείωτη πειραματική πρακτική στο εργαστήριο του Αντρέα ντελ Βερρόκκιο. Περνούσε με ευκολία από τη γλυπτική στη ζωγραφική και από την υδραυλική στη μηχανική, αφήνοντας έργα μισοτελειωμένα όταν μια νέα ιδέα τον απορροφούσε. Αυτή η «αστάθεια», που οι σύγχρονοί του θεωρούσαν αδυναμία, ήταν στην πραγματικότητα το μυστικό της δημιουργικότητάς του.
Κοινός παρονομαστής; Η περιέργεια, η αντισυμβατικότητα και η διάθεση για συνεχή πειραματισμό.
Μπορούμε κι εμείς να γίνουμε «ιδιοφυΐες»;
Αντί να κυνηγάμε έναν «μαγικό» δείκτη IQ, μπορούμε να καλλιεργήσουμε την περιέργεια, να αμφισβητούμε δημιουργικά, να δοκιμάζουμε νέες ιδέες χωρίς φόβο αποτυχίας. Ο Αϊνστάιν χρειάστηκε δεκαετίες για να φτάσει στις πιο σπουδαίες του ιδέες – και πολλές φορές έκανε λάθος.
Μπορούμε να διαβάζουμε έξω από τον τομέα μας, να κάνουμε μικρά «πειράματα σκέψης», να μαθαίνουμε από διαφορετικά πεδία.
Ίσως να μην ανακαλύψουμε ποτέ μια νέα θεωρία της σχετικότητας, αλλά θα έχουμε κερδίσει κάτι πιο ουσιαστικό: το να ανήκουμε σε εκείνη τη σπάνια κατηγορία ανθρώπων που δεν αρκούνται στο χάρισμα, αλλά δουλεύουν για να το μετατρέψουν σε δημιουργία.
