Όλοι θέλουμε να κάνουμε καλή εντύπωση, είτε πρόκειται για μια συνέντευξη για να πάρουμε μία δουλειά, είτε όταν γνωρίζουμε την οικογένεια του συντρόφου μας ή όταν βρισκόμαστε με τους φίλους του συγκατοίκου μας. Η προσπάθεια να φανούμε όπως πρέπει συχνά μας αγχώνει και αυτό ναι μεν είναι βασανιστικό αλλά είναι φυσιολογικό.

Συνήθως όλα πάνε καλά, αλλά μετά ανακαλύπτουμε κάτι που νομίζουμε ότι θα μας εκθέσει, όπως για παράδειγμα έναν λεκέ στα ρούχα μας! Ή θυμόμαστε ότι όταν κάποιος μας είπε κάτι, απαντήσαμε κάτι άκυρο, μόνο και μόνο από άγχος και αμηχανία. Ντρεπόμαστε για αυτά και πιστεύουμε ότι σίγουρα οι άλλοι θα σκέφτηκαν ότι είμαστε αδέξιοι ή ανόητοι. Αυτό εξηγείται ψυχολογικά και λέγεται… spotlight effect.

Τι είναι τελικά το spotlight effect;

Ψυχολόγοι, ψυχίατροι και θεραπευτές απαντούν στην αγωνία μας για το τι σκέφτονται για μας οι άλλοι, λέγοντας «τίποτα δεν σκέφτονται». Οι άνθρωποι δεν μας σκέφτονται τόσο όσο νομίζουμε και αν αυτό ακούγεται κάπως «σκληρό», στην πραγματικότητα είναι λυτρωτικό.

Αν αναλογιστούμε πόσες φορές κάνουμε κάτι για να το προσέξει κάποιος άλλος ή θέλουμε να ανοίξει η γη να μας καταπιεί επειδή υποπέσαμε σε κάποιο γλωσσικό ή κινησιολογικό σφάλμα λόγω αμηχανίας, είναι βέβαιο πως θα συνειδητοποιήσουμε ότι χάνουμε πολύ χρόνο σε τέτοιου είδους άγχη. Ίσως αν το αντιληφθούμε, καταφέρουμε να ενισχύσουμε κιόλας την αυτοπεποίθησή μας.

Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται «φαινόμενο του προβολέα» ή spotlight effect. Πρόκειται για την υπερβολική εκτίμηση ότι οι άλλοι μας παρακολουθούν ή μας κρίνουν και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα απ’ ό,τι συμβαίνει στην πραγματικότητα. Το ίδιο ισχύει και για τα θετικά και για τα αρνητικά μας. Τίποτα από τα δύο δεν είναι τόσο «αξιοπρόσεκτο» όσο φοβόμαστε. Συνήθως, όπως κανείς δεν θυμάται τον λεκέ μουστάρδας στην μπλούζα μας, έτσι ελάχιστοι θυμούνται και το πόσες ερωτήσεις απαντήσαμε σωστά στο επιτραπέζιο.

Η αλήθεια είναι ότι οι άνθρωποι ενδιαφέρονται κυρίως για τον εαυτό τους. Ενώ εμείς ανησυχούμε για τον λεκέ στο πουκάμισό μας, οι άλλοι σκέφτονται αν έβαλαν αποσμητικό, αν είναι ωραίο το χαμόγελό τους ή αν μιλούν αρκετά. Αυτό συμβαίνει λόγω του εγωκεντρικού μεροληπτικού φίλτρου. Καλώς ή κακώς, όλοι είμαστε το κέντρο του δικού μας κόσμου, άρα δίνουμε μεγαλύτερη σημασία στα δικά μας λάθη από ό,τι δίνουν οι άλλοι.

Όταν το spotlight effect γίνεται πρόβλημα

Σε ορισμένους ανθρώπους το φαινόμενο είναι τόσο έντονο που προκαλεί υπερβολικό άγχος, αποφυγή κοινωνικών καταστάσεων και ψυχολογική δυσφορία. Αυτό δεν σημαίνει εγωκεντρισμό, αλλά συχνά συνδέεται με άγχος ή κατάθλιψη.

Τι προτείνουν οι ειδικοί

Προτείνονται ασκήσεις γείωσης για επιστροφή στο παρόν. Για παράδειγμα, να πιέσουμε απαλά τα πόδια μας στο πάτωμα ή να ονομάσουμε πέντε ευχάριστα πράγματα που βλέπουμε γύρω μας. Με αυτόν τον τρόπο ο εγκέφαλος νιώθει ασφάλεια και ηρεμία.

Ένας άλλος τρόπος αντιμετώπισης είναι η αποδοχή του άγχους, αντί για την αποφυγή του. Όταν αναγνωρίζουμε ότι έχουμε άγχος, αυτό αυτομάτως μειώνεται και ίσως έτσι, η αίσθηση ότι όλοι μας παρακολουθούν, να μπορεί να μας περάσει πιο εύκολα.

Το μήνυμα

Την επόμενη φορά που θα παρευρεθούμε σε κάποιο κοινωνικό γεγονός, καλό είναι να προετοιμαστούμε όσο χρειάζεται, αλλά αν κάνουμε κάποιο λάθος ή είμαστε αδέξιοι σε κάτι, ας μη το σκεφτούμε υπερβολικά. Το πιθανότερο είναι ότι ο μόνος που το θυμάται είμαστε εμείς!