Μωρά με στρογγυλά μαγουλάκια, κουτάβια που τρέχουν αδέξια, γατάκια που χωράνε στην παλάμη μας… Όλα έχουν κάτι κοινό, κάτι το μαγνητικό: Mας κάνουν να χαμογελάμε καιπροκαλούν αυτό το αυθόρμητο «αααχ!» που μας λιώνει. Αλλά γιατί συμβαίνει αυτό; Τι είναι αυτό που κάνει τον εγκέφαλό μας να αντιδρά έτσι σε κάτι χαριτωμένο; Η έλξη προς το «cuteness» δεν είναι απλώς θέμα γούστου. Είναι βιολογία, ψυχολογία και μια δόση εξελικτικής σοφίας.
Από εξελικτική σκοπιά, η έλξη προς ό,τι μοιάζει «γλυκό» —δηλαδή με παιδικά χαρακτηριστικά, όπως μεγάλα μάτια, στρογγυλά μάγουλα και μυτούλα— συνδέεται με την ανάγκη φροντίδας. Ο Κόνραντ Λόρενζ, ο Αυστριακός ζωολόγος που έκανε πρώτος λόγο για το «baby schema», υποστήριξε ότι ο εγκέφαλός μας έχει προγραμματιστεί να αντιδρά με τρυφερότητα σε αυτά τα χαρακτηριστικά, επειδή έτσι εξασφαλίζεται η επιβίωση των πιο αδύναμων: των βρεφών. Με άλλα λόγια, το «cuteness» ενεργοποιεί τα ίδια ένστικτα που μας κάνουν να προστατεύουμε τα παιδιά μας.
Τι καθορίζει το «cuteness»;
Αν και υπάρχουν κοινά μοτίβα (όπως το μικρό μέγεθος και η στρογγυλή μορφή), το τι θεωρούμε «γλυκό» εξαρτάται και από την εμπειρία, τον πολιτισμό και τη διάθεση της στιγμής. Για κάποιον που μεγάλωσε με σκυλιά, ακόμη και ένα πιτ μπουλ μπορεί να μοιάζει αξιολάτρευτο. Για άλλον, η εικόνα ενός ηλικιωμένου με ήρεμο βλέμμα μπορεί να προκαλεί την ίδια τρυφερότητα.
Η «γλύκα» δεν είναι μόνο αισθητική· είναι μια σύνθετη συναισθηματική εμπειρία που αγγίζει τις μνήμες, τη συμπόνια και την επιθυμία για σύνδεση.
Όταν βλέπουμε κάτι που θεωρούμε γλυκό, ενεργοποιούνται περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την ανταμοιβή και το συναίσθημα. Εκεί απελευθερώνεται ντοπαμίνη, η «ορμόνη της ευχαρίστησης». Ταυτόχρονα, ο προμετωπιαίος φλοιός, το κέντρο της κοινωνικής συμπεριφοράς, επεξεργάζεται τη σημασία αυτής της εικόνας και καθορίζει πώς θα αντιδράσουμε.
Όταν το γλυκό προκαλεί… επιθετικότητα
Μπορεί να σου έχει τύχει: να βλέπεις ένα κουταβάκι και να νιώθεις τόσο μεγάλη τρυφερότητα που θες να το «ζουλήξεις». Αυτό το φαινόμενο έχει όνομα, λέγεται cute aggression.
Οι ψυχολόγοι θεωρούν ότι πρόκειται για έναν μηχανισμό εξισορρόπησης: όταν τα συναισθήματα τρυφερότητας γίνονται υπερβολικά, ο εγκέφαλος αντιδρά με μια δόση “αντίθετου” συναισθήματος για να μην κατακλυσθεί από την ένταση. Έτσι εξηγείται γιατί το «σε τρώω από τη γλύκα» είναι κάτι περισσότερο από σχήμα λόγου.
Ένα κοινωνικό φαινόμενο
Η έλξη προς το χαριτωμένο δεν είναι μόνο προσωπική. Έχει γίνει κοινωνικό φαινόμενο. Από τα emoji μέχρι τα βίντεο με γατάκια και τα λούτρινα στις βιτρίνες, η κουλτούρα του «cuteness» λειτουργεί ως κοινός κώδικας συναισθηματικής επικοινωνίας.
Η «γλύκα» χαλαρώνει την ένταση, ενθαρρύνει τη συνεργασία και συχνά αξιοποιείται στην επικοινωνία, γιατί δημιουργεί αίσθηση οικειότητας και θετικής διάθεσης.
