Ορισμένοι άνθρωποι φαίνεται να γερνούν πιο αργά από άλλους. Αυτό οφείλεται εν μέρει στη γενετική, αλλά σε μεγάλο βαθμό επηρεάζεται από τον τρόπο ζωής και το περιβάλλον. Η υγιεινή διατροφή, η τακτική άσκηση, ο επαρκής ύπνος, η αποχή από το κάπνισμα και η περιορισμένη κατανάλωση αλκοόλ, μπορούν να επιβραδύνουν τη διαδικασία της γήρανσης και να καθυστερήσουν ή και να προλάβουν παθήσεις που σχετίζονται με την ηλικία.
Ο ρυθμός γήρανσης ενός ατόμου αναφέρεται συνήθως ως βιολογική ηλικία — δηλαδή πόσο “γερασμένα” είναι τα κύτταρά του — η οποία μπορεί να διαφέρει σημαντικά από τη χρονολογική ηλικία, δηλαδή τον αριθμό των ετών από τη γέννησή του. Η μέτρηση αυτής της βιολογικής ηλικίας, ωστόσο, είναι πολύπλοκη.
Πρόσφατα, μια ομάδα ερευνητών από τα πανεπιστήμια Duke, Harvard και University of Otago της Νέας Ζηλανδίας ανέπτυξε μια μέθοδο πρόβλεψης του ρυθμού γήρανσης ενός ατόμου με βάση μια και μόνο εγκεφαλική απεικόνιση (MRI) στην ηλικία περίπου των 45 ετών.
Στη μελέτη τους, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Aging, οι ερευνητές προτείνουν ότι το εργαλείο Dunedin Pace of Aging Calculated from NeuroImaging (DunedinPACNI) θα μπορούσε να βοηθήσει στην κατανόηση του πώς η γήρανση επηρεάζει την υγεία και στην αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας στρατηγικών αντιγήρανσης.
«Η μελέτη ανέπτυξε και επικύρωσε έναν νέο δείκτη βασισμένο σε μαγνητική τομογραφία, ο οποίος ονομάζεται DunedinPACNI. Ο δείκτης αυτός δεν αποτυπώνει μόνο την ηλικία του εγκεφάλου — δηλαδή πόσο “γερασμένος” δείχνει ο εγκέφαλος — αλλά επίσης σχετίζεται με τη γνωστική έκπτωση και άλλους δείκτες υγείας. Έτσι, ίσως είναι εφικτή η πρόβλεψη του ρυθμού γήρανσης ενός ατόμου και της εξέλιξης της υγείας του στο μέλλον», δήλωσαν οι επιστήμονες.
Μια απλή εγκεφαλική απεικόνιση θα μπορεί να προβλέψει τη βιολογική γήρανση
Η παρούσα μελέτη βασίζεται στη Μελέτη Dunedin, μια προηγούμενη έρευνα που διεξήχθη στο ίδιο δείγμα συμμετεχόντων. Η μελέτη αυτή παρακολούθησε 1.037 άτομα που γεννήθηκαν στο Dunedin της Νέας Ζηλανδίας το 1972–73 και εξέτασε τις αλλαγές που σχετίζονται με την ηλικία στη μεθυλίωση των γονιδίων.
Στα πλαίσια της Μελέτης Dunedin, οι ερευνητές έλεγχαν τακτικά τους συμμετέχοντες για την αρτηριακή πίεση, τον δείκτη μάζας σώματος, τα επίπεδα γλυκόζης και χοληστερόλης, τη λειτουργία των πνευμόνων και των νεφρών, ακόμη και την υγεία των ούλων και την τερηδόνα.
Κατά τη διάρκεια σχεδόν 20 ετών, δημιούργησαν ένα σκορ για τον ρυθμό γήρανσης κάθε ατόμου, βασισμένο στο συνολικό πρότυπο αλλαγών σε αυτούς τους δείκτες υγείας.
Στη νέα μελέτη, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μία μόνο μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου των συμμετεχόντων στην ηλικία των 45 ετών, και τη συνέκριναν με τα δεδομένα γήρανσης της Μελέτης Dunedin. Έπειτα ανέπτυξαν τον δείκτη DunedinPACNI, ώστε να μπορούν να εκτιμήσουν τον ρυθμό γήρανσης χρησιμοποιώντας μόνο τα στοιχεία της εγκεφαλικής απεικόνισης.
Για να αξιολογήσουν το DunedinPACNI ως εργαλείο πρόβλεψης ηλικιακών προβλημάτων υγείας, οι ερευνητές το συνέκριναν με δεδομένα από το Alzheimer’s Disease Neuroimaging Initiative (ADNI), τη Βιοτράπεζα Ηνωμένου Βασιλείου (UK Biobank) και το Ινστιτούτο Υγείας Εγκεφάλου της Λατινικής Αμερικής.
Διαπίστωσαν ότι η ακρίβεια των προβλέψεων του DunedinPACNI ήταν συγκρίσιμη με άλλες καθιερωμένες επιγενετικές μεθόδους.
Τα άτομα με υψηλότερα σκορ DunedinPACNI — που δείχνουν πιο γρήγορη γήρανση — παρουσίαζαν ενδείξεις ταχύτερης βιολογικής φθοράς, όπως:
- Χειρότερη ισορροπία, πιο αργό βάδισμα, αδυναμία στα άνω και κάτω άκρα και μειωμένος συντονισμός
- Χειρότερη αυτοαντιλαμβανόμενη υγεία και περισσότερους φυσικούς περιορισμούς
- Χαμηλότερες επιδόσεις σε τεστ γνωστικής λειτουργίας
- Μεγαλύτερη γνωστική έκπτωση από την παιδική στην ενήλικη ζωή
- Πιο γερασμένη εξωτερική εμφάνιση
«Αυτή η μελέτη είναι συναρπαστική γιατί δείχνει ότι οι μαγνητικές τομογραφίες (MRI) μπορούν να χρησιμοποιηθούν όχι μόνο για την ανίχνευση ασθενειών, αλλά και για την παρακολούθηση του τρόπου με τον οποίο γηράσκει ο εγκέφαλος, πολύ πριν εμφανιστούν προβλήματα. Ωστόσο, είναι ακόμη νωρίς. Αν και πολλά υποσχόμενο, το DunedinPACNI χρειάζεται να δοκιμαστεί ευρύτερα σε μεγαλύτερους και πιο ποικιλόμορφους πληθυσμούς, διαφορετικών ηλικιών, εθνοτήτων και ιστορικού υγείας. Πράγματι, είχε καλή απόδοση σε αρκετές μεγάλες βάσεις δεδομένων, αλλά απαιτείται περισσότερη παγκόσμια επικύρωση», σχολίασαν επιστήμονες που δεν συμμετείχαν στην έρευνα
Ανίχνευση της επιταχυνόμενης γήρανσης στη μέση ηλικία- Ένα σημαντικό εργαλείο πρόληψης
Καθώς οι άνθρωποι ζουν όλο και περισσότερα χρόνια — αλλά όχι απαραίτητα με καλύτερη υγεία — η δυνατότητα πρόβλεψης του ποιος είναι πιο πιθανό να εμφανίσει άνοια ή άλλη πάθηση που σχετίζεται με την ηλικία αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία.
Οι ερευνητές ελπίζουν ότι, παρά τους περιορισμούς, το εργαλείο τους θα μπορούσε κάποια στιγμή να βοηθήσει τους γιατρούς να προβλέψουν τέτοιες παθήσεις πολύ πριν εμφανιστούν συμπτώματα, επιτρέποντας παρεμβάσεις που θα μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισής τους.
«Η ανίχνευση της επιταχυνόμενης γήρανσης στη μέση ηλικία προσφέρει μια πολύτιμη ευκαιρία για παρέμβαση. Η γνώση της βιολογικής ηλικίας μπορεί να παρακινήσει τους ανθρώπους να υιοθετήσουν πιο υγιεινές συνήθειες, όπως καλύτερη διατροφή, περισσότερη σωματική δραστηριότητα ή καλύτερο ύπνο. Αναδεικνύοντας τον κίνδυνο δεκαετίες νωρίτερα, το εργαλείο αυτό δίνει τη δύναμη στους ανθρώπους να κάνουν προληπτικά βήματα που μπορεί να επιβραδύνουν ή ακόμη και να αναστρέψουν πτυχές της βιολογικής γήρανσης», κατέληξαν οι ειδικοί.
