Οι υγειονομικές αρχές της κινεζικής πόλης Φοσάν προσπαθούν να θέσουν υπό έλεγχο το μεγαλύτερο ξέσπασμα του ιού τσικουνγκούνια στη χώρα από το 2008. Μέσα σε μόλις τέσσερις εβδομάδες, περισσότεροι από 7.000 πολίτες έχουν ήδη προσβληθεί από τον ιό, που μεταδίδεται μέσω κουνουπιών και προκαλεί υψηλό πυρετό και έντονους πόνους στις αρθρώσεις.

Αν και ο τσικουνγκούνια σπάνια οδηγεί σε θάνατο, η εξασθενητική του φύση —ιδίως σε βρέφη, ηλικιωμένους και άτομα με υποκείμενα νοσήματα— έχει σημάνει συναγερμό όχι μόνο στην Κίνα, αλλά και διεθνώς. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει ήδη εκφράσει ανησυχία για την πιθανή παγκόσμια εξάπλωσή του, καθώς φέτος έχουν καταγραφεί πάνω από 240.000 κρούσματα και 90 θάνατοι, κυρίως στη Νότια Αμερική.

Ο ιός τσικουνγκούνια πρωτοεντοπίστηκε στην Τανζανία το 1952. Το όνομά του προέρχεται από διάλεκτο της Μακόντε και σημαίνει «αυτός που καμπουριάζει», λόγω της στάσης που υιοθετούν οι ασθενείς εξαιτίας των πόνων. Προκαλεί:

  • υψηλό πυρετό,

  • εξανθήματα,

  • σοβαρούς πόνους στις αρθρώσεις, που μπορεί να διαρκέσουν για εβδομάδες ή και μήνες.

Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία ούτε πλήρης πρόληψη, πλην της αποφυγής τσιμπημάτων.

Εκστρατεία υγείας με «στρατιωτική» πειθαρχία

Οι αρχές του Φοσάν, πόλης 10 εκατομμυρίων κατοίκων στην επαρχία Γκουανγκντόνγκ, επιστράτευσαν κάθε διαθέσιμο μέσο για την καταπολέμηση των κουνουπιών: από drone και εντομοκτόνα μέχρι βιολογικές παρεμβάσεις και κοινωνική κινητοποίηση.

Στρατιώτες με μάσκες ψεκάζουν συστηματικά πάρκα και δρόμους, ενώ drones εντοπίζουν από αέρος λιμνάζοντα νερά – τις βασικές εστίες αναπαραγωγής των κουνουπιών. Επιστήμονες έχουν απελευθερώσει «ελέφαντες-κουνούπια», δηλαδή μεγαλύτερα είδη που καταναλώνουν τα μικρότερα και μολυσματικά, καθώς και ψάρια που τρώνε προνύμφες, σε δεξαμενές και τεχνητές λίμνες.

Παράλληλα, έχει ξεκινήσει μια “πατριωτική εκστρατεία υγείας”, παρόμοια με εκείνες που εφαρμόστηκαν την εποχή της πανδημίας COVID-19. Εθελοντές με κόκκινα γιλέκα πραγματοποιούν πόρτα-πόρτα ελέγχους στα σπίτια, πολλές φορές χωρίς συγκατάθεση, αναζητώντας εστίες νερού. Η άρνηση συνεργασίας μπορεί να επιφέρει πρόστιμα ή ακόμα και ποινικές διώξεις, ενώ έχουν καταγραφεί περιστατικά διακοπής ρεύματος σε «ανυπάκουα» νοικοκυριά.

Κοινωνικός έλεγχος και αντιδράσεις

Η αυστηρότητα των μέτρων έχει προκαλέσει ανησυχία, ιδιαίτερα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως το RedNote. Κάτοικοι καταγγέλλουν εισβολές σε σπίτια και καταστροφές αντικειμένων, ενώ άλλοι βλέπουν τα μέτρα ως αναγκαίο κακό.

Η επιδημιολογική επιτήρηση είναι ασφυκτική: οι πολίτες που διαγιγνώσκονται με τον ιό μεταφέρονται σε μονάδες απομόνωσης, κοιμούνται κάτω από κουνουπιέρες και παραμένουν εκεί μέχρι να βγουν αρνητικοί ή να περάσουν επτά ημέρες. Φαρμακεία παρακολουθούν τις πωλήσεις φαρμάκων για πυρετό, γεγονός που έχει προκαλέσει επιπλέον ανησυχία για παραβίαση προσωπικών δεδομένων.

Κλιματική αλλαγή: Ο αόρατος σύμμαχος των κουνουπιών

Το ξέσπασμα του ιού δεν είναι απλώς ένα τοπικό περιστατικό. Είναι ενδεικτικό της νέας παγκόσμιας πραγματικότητας: της αυξανόμενης απειλής από νοσήματα που μεταδίδονται από διαβιβαστές (όπως τα κουνούπια), λόγω της κλιματικής αλλαγής.

Το κουνούπι Aedes aegypti, γνωστός φορέας του τσικουνγκούνια, του δάγκειου και του ιού Zika, ευδοκιμεί σε θερμό και υγρό κλίμα. Όπως εξηγεί ο καθηγητής Ρεν Τσάο από το Πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ, το κουνούπι αυτό μπορεί να αναπαραχθεί ακόμα και σε ένα καπάκι από μπουκάλι. Γι’ αυτό και οι αρχές ζητούν από τους κατοίκους να κάνουν καθημερινό «έλεγχο τριών λεπτών» για στάσιμο νερό σε γλάστρες, φλιτζάνια και πιατάκια.

Παγκόσμια ανησυχία για τον ιό τσικουνγκούνια

Παρά τις προσπάθειες, ο ιός έχει εξαπλωθεί ήδη σε τουλάχιστον 12 ακόμη πόλεις της επαρχίας Γκουανγκντόνγκ, ενώ επιβεβαιώθηκαν περιστατικά και στη γειτονική Χουνάν, στο Μακάο και στο Χονγκ Κονγκ. Στο τελευταίο, ένα 12χρονο αγόρι μολύνθηκε μετά από επίσκεψη στο Φοσάν. Το Αμερικανικό CDC έχει εκδώσει ταξιδιωτική οδηγία επιπέδου 2, καλώντας όσους ταξιδεύουν στην επαρχία Γκουανγκντόνγκ να λάβουν προφυλάξεις κατά των τσιμπημάτων. Αν και στις ΗΠΑ έχει εγκριθεί εμβόλιο για τον ιό, στην Κίνα δεν είναι ακόμη διαθέσιμο.

Η επιδημία στο Φοσάν αναδεικνύει ένα δύσκολο δίλημμα για τις σύγχρονες κοινωνίες: Πού τελειώνει η προστασία της δημόσιας υγείας και πού ξεκινά η παραβίαση των ατομικών δικαιωμάτων; Η Κίνα επιλέγει τη σκληρή γραμμή, αλλά το τίμημα —κοινωνικό, πολιτικό, ακόμα και περιβαλλοντικό— παραμένει ασαφές. Σε κάθε περίπτωση, το ξέσπασμα αυτό αποτελεί προειδοποιητικό σήμα για τον υπόλοιπο κόσμο: σε μια εποχή κλιματικής αστάθειας, οι ασθένειες που κάποτε θεωρούνταν εξωτικές, δεν γνωρίζουν πλέον σύνορα.