Υπάρχουν άνθρωποι που είναι τελειομανείς, θέλουν να μην υπάρχει ούτε ένα ψεγάδι σε αυτά που εμπλέκονται, κάτι που επηρεάζει την αυτοεκτίμησή τους, κάνοντάς την να εξαρτάται από την άψογη απόδοσή τους. Αν έχετε νιώσει ποτέ ότι τίποτα από ό,τι κάνετε δεν είναι αρκετά καλό, τότε ίσως σας χαρακτηρίζει αυτό που λέμε «τελειομανία». Πολλοί βιώνουν αυτή την αγωνία του να τα κάνουν όλα τέλεια στο σχολείο, στη δουλειά, στις σχέσεις ή ακόμα και στις καθημερινές δραστηριότητες.

Κάποιες φορές, αυτή η ανάγκη μπορεί να τροφοδοτήσει την επιτυχία, την επιμονή και την προσοχή στη λεπτομέρεια. Όμως, όταν γινόμαστε άκαμπτοι και ανικανοποίητοι, μπορεί να οδηγηθούμε σε άγχος, αναβλητικότητα και εξουθένωση. Ο φόβος της ατέλειας οδηγεί σε καθυστέρηση, η οποία αυξάνει το στρες, κάτι που τελικά μπορεί να καταλήξει ακόμα και σε αδράνεια.

Το να κατανοήσουμε πώς μπορεί η τελειομανία να βοηθήσει αλλά και να βλάψει, είναι το πρώτο βήμα για τη δημιουργία μιας πιο υγιούς ισορροπίας.

Τελειομανία, σημάδια και χαρακτηριστικά

  • Υπερβολικά επικριτική εσωτερική φωνή. Επικεντρώνεται στα λάθη, μεγεθύνει τις αποτυχίες και μειώνει τα επιτεύγματα.
  • Φόβος για λάθη ή αποτυχία. Τα λάθη θεωρούνται απειλή. Μερικές φορές αυτό αποτρέπει την ανάληψη ρίσκων ή την έναρξη νέων εργασιών.
  • Αναβλητικότητα και αποφυγή. Οι υπερβολικά υψηλές απαιτήσεις οδηγούν σε καθυστέρηση ή αποφυγή, για να μην υπάρξει πιθανότητα αποτυχίας.
  • Δυσκολία στο να γιορτάσει κάποιος τις επιτυχίες του. Οι επιτυχίες δεν αναγνωρίζονται, καθώς η προσοχή μετατοπίζεται αμέσως στο «τι θα μπορούσε να γίνει καλύτερα».
  • Σύνδεση με την αυτοεκτίμηση. «Αν δεν τα καταφέρω τέλεια, δεν αξίζω.»

Υγιής επιμονή VS δυσλειτουργική τελειομανία

  • Υγιής επιμονή: Υψηλοί αλλά ρεαλιστικοί στόχοι, μάθηση από τα λάθη, αυτό-συμπόνια και ευελιξία.
  • Δυσλειτουργική τελειομανία: Άκαμπτα πρότυπα, σκληρή αυτοκριτική, αίσθηση αποτυχίας για οτιδήποτε λιγότερο από το τέλειο.

Είδη τελειομανίας

  • Αυτο-προσανατολισμένη: Υψηλές απαιτήσεις από τον εαυτό, εσωτερική πίεση, αυστηρή αυτοκριτική.
  • Κοινωνικά επιβεβλημένη: Η πεποίθηση ότι οι άλλοι περιμένουν τελειότητα και η αποδοχή εξαρτάται από αυτό.
  • Προσανατολισμένη προς τους άλλους: Απαιτήσεις τελειότητας από τους άλλους, αυστηρά κριτήρια και απογοήτευση όταν δεν τηρούνται.

Τι προκαλεί την τελειομανία;

  • Παιδικές εμπειρίες: Αυστηροί, επικριτικοί ή τελειομανείς γονείς, έπαινος που εξαρτάται από την επίδοση.
  • Προσωπικά χαρακτηριστικά: Υπευθυνότητα, υψηλή ευαισθησία στα λάθη, γενετική προδιάθεση.
  • Πολιτισμικές και κοινωνικές πιέσεις: Ανταγωνιστικά σχολικά περιβάλλοντα, κοινωνικά μέσα που προβάλλουν «τέλειες» εικόνες.

Επιπτώσεις στην ψυχική υγεία

  • Άγχος και ανησυχία: Ισχυρός συσχετισμός με τον φόβο αποτυχίας και την κοινωνική κριτική.
  • Κατάθλιψη: Όταν η αυτοεκτίμηση συνδέεται μόνο με την επιτυχία, οι αποτυχίες οδηγούν σε απόγνωση.
  • Χαμηλή αυτοεκτίμηση και προβλήματα στις σχέσεις: Οι επικρίσεις βιώνονται πιο έντονα, ενώ η αυστηρότητα προς τους άλλους φέρνει εντάσεις.
  • Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD): Αμφιβολίες, ανάγκη για βεβαιότητα, επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές για «τέλειο» αποτέλεσμα.
  • Διατροφικές διαταραχές και burnout: Άκαμπτα πρότυπα που οδηγούν σε εξάντληση και ανθυγιεινές συμπεριφορές.

Tips αντιμετώπισης

  • Αναγνώριση μοτίβων σκέψης: Καταγραφή σκέψεων «όλα ή τίποτα».
  • Γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία: Αποδόμηση παράλογων προτύπων και ανάπτυξη πιο ρεαλιστικών στόχων.
  • Αυτο-συμπόνια και αποδοχή: Καλοσύνη προς τον εαυτό, μείωση της σκληρής αυτοκριτικής.
  • Ρεαλιστικοί και ευέλικτοι στόχοι: «Σπάσιμο» μεγάλων στόχων σε μικρά βήματα, αποδοχή λαθών ως μέρος της μάθησης.

Καθημερινές πρακτικές

  • Δες τα λάθη ως ευκαιρίες.
  • Περιόρισε τις συγκρίσεις, ειδικά στα social media.
  • Γιόρτασε μικρές επιτυχίες, ακόμη κι αν δεν είναι τέλειες.
  • Μίλα στον εαυτό σου όπως θα μιλούσες σε έναν φίλο.