Όταν νιώθουμε άγχος, το σώμα μας αντιδρά με τρόπους που συχνά δεν αντιλαμβανόμαστε: η καρδιά χτυπά πιο γρήγορα, οι παλάμες ιδρώνουν, η αναπνοή αλλάζει ρυθμό. Όμως, όπως δείχνει μια νέα μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Σάσεξ στη Βρετανία, υπάρχει ακόμη ένα, λιγότερο γνωστό «σήμα» του στρες, η πτώση της θερμοκρασίας της μύτης.
Χρησιμοποιώντας τεχνολογία θερμικής απεικόνισης, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι όταν οι συμμετέχοντες βίωναν άγχος, η ροή του αίματος στο πρόσωπο μεταβαλλόταν, με αποτέλεσμα η θερμοκρασία της μύτης να μειώνεται αισθητά, ακόμη και κατά 3 έως 6 βαθμούς Κελσίου.
Ένα πείραμα που προκαλεί στρες
Για να ελέγξουν τη φυσιολογική αυτή αντίδραση, οι ερευνητές σχεδίασαν ένα ελεγχόμενο πείραμα. Οι 29 εθελοντές άκουγαν λευκό θόρυβο μέσω ακουστικών και στη συνέχεια είχαν μόλις τρία λεπτά για να ετοιμάσουν μια πεντάλεπτη ομιλία για τη «δουλειά των ονείρων τους», την οποία παρουσίαζαν μπροστά σε επιτροπή.
Καθώς τα επίπεδα στρες αυξάνονταν, οι επιστήμονες παρακολουθούσαν με θερμική κάμερα τις αλλαγές στη ροή του αίματος στο πρόσωπο. Το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό: η θερμοκρασία της μύτης μειωνόταν σταθερά, ενώ περιοχές όπως τα μάτια και τα αυτιά εμφάνιζαν αυξημένη θερμοκρασία, υποδεικνύοντας εντονότερη αιμάτωση.
Εξελικτική αντίδραση από τη μύτη στα μάτια και τα αυτιά
Οι ερευνητές εξηγούν ότι αυτή η αλλαγή δεν είναι τυχαία, αλλά εξελικτικά προγραμματισμένη. Όταν ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται στρες ή πιθανό κίνδυνο, ενεργοποιεί το συμπαθητικό νευρικό σύστημα, το μέρος εκείνο του αυτόνομου νευρικού συστήματος που προετοιμάζει τον οργανισμό για «μάχη ή φυγή».
Σε αυτή τη φάση, το αίμα ανακατευθύνεται από τη μύτη προς τα μάτια και τα αυτιά, ώστε να ενισχυθεί η εγρήγορση και η προσοχή στο περιβάλλον. Η συστολή των μικρών αγγείων γύρω από τη μύτη προκαλεί την πτώση της θερμοκρασίας της, ένα αποτέλεσμα που οι θερμικές κάμερες μπορούν να ανιχνεύσουν με μεγάλη ακρίβεια.
«Η όραση είναι η κύρια αισθητηριακή λειτουργία στα πρωτεύοντα, επομένως το σώμα προσαρμόζεται ώστε να αυξάνει την οπτική ετοιμότητα σε στρεσογόνες καταστάσεις», σημειώνουν οι ερευνητές.
Η πτώση της θερμοκρασίας της μύτης θα μπορούσε να αποτελέσει στο μέλλον ένα ανεπαίσθητο, μη επεμβατικό μέτρο για την αξιολόγηση του στρες και των συναισθημάτων που το συνοδεύουν. Η θερμική απεικόνιση, που δεν απαιτεί καμία επαφή με τον εξεταζόμενο, επιτρέπει στους ερευνητές να παρακολουθούν την ψυχοφυσιολογική απόκριση με τρόπο διακριτικό και ακριβή.
«Μελετάμε τα πρωτεύοντα εδώ και έναν αιώνα για να κατανοήσουμε καλύτερα τον εαυτό μας», εξηγεί η ερευνητική ομάδα. «Τώρα που γνωρίζουμε περισσότερα για την ψυχική υγεία του ανθρώπου, ίσως ήρθε η ώρα να αξιοποιήσουμε αυτές τις γνώσεις και προς όφελος των ζώων».
