Έχετε νιώσει ποτέ ότι κάποιος «γεμίζει» έναν χώρο χωρίς να πει λέξη; Ότι η ενέργειά του σας ηρεμεί ή, αντίθετα, σας κάνει να νιώθετε ένταση χωρίς προφανή λόγο; Η ψυχολογία έχει έναν όρο γι’ αυτό: «συναισθηματική παρουσία» (affective presence), την ικανότητα που έχει ο καθένας μας να μεταδίδει, συνειδητά ή ασυνείδητα, ένα συγκεκριμένο συναισθηματικό «κλίμα».

Τι είναι η συναισθηματική παρουσία

Σύμφωνα με τους ερευνητές Eisenkraft και Elfenbein, η συναισθηματική παρουσία είναι ο τρόπος με τον οποίο η εσωτερική μας κατάσταση «εκπέμπεται» προς τα έξω. Κάποιοι άνθρωποι κάνουν τους γύρω τους να αισθάνονται άνετα και ασφαλείς· άλλοι, χωρίς να το θέλουν, προκαλούν ανησυχία. Δεν έχει να κάνει με την εμφάνιση, τα ρούχα ή το κοινωνικό κύρος, αλλά με το τι εκπέμπει το νευρικό μας σύστημα, μέσα από τη στάση του σώματος, τις μικροεκφράσεις του προσώπου, τον τόνο της φωνής και τον ρυθμό της αναπνοής.

Ακόμη κι όταν είμαστε σιωπηλοί, το σώμα μας «μιλάει». Οι μύες του προσώπου, η στάση του κορμού, οι μικρές κινήσεις των χεριών, όλα αποτελούν σήματα που οι άλλοι «πιάνουν», ιδίως τα ζώα και οι πιο ευαίσθητοι άνθρωποι. Η επικοινωνία αυτή δεν είναι λεκτική αλλά βιολογική: δύο νευρικά συστήματα «συνομιλούν» σε επίπεδο που δεν φτάνει στη συνείδηση.

Ο αόρατος διάλογος μεταξύ νευρικών συστημάτων

Συχνά παρερμηνεύουμε τις αντιδράσεις των άλλων προς εμάς. Θεωρούμε ότι κάτι δεν πάει καλά με τo «vibe» μας ή ότι εκπέμπουμε «αρνητική ενέργεια». Στην πραγματικότητα, αυτό που συμβαίνει είναι μια ανταλλαγή σημάτων μεταξύ δύο οργανισμών. Ο τρόπος που μας αντιλαμβάνονται οι άλλοι δεν είναι απλώς αντανάκλαση του χαρακτήρα μας, αλλά ένδειξη του πώς συναντιούνται δύο εσωτερικοί κόσμοι.

Αντί λοιπόν να το παίρνουμε προσωπικά, μπορούμε να το δούμε σαν ανατροφοδότηση: Τι κουβαλάω αυτή τη στιγμή; Ηρεμία, ένταση, ανησυχία; Τι μπορεί να κουβαλά ο άλλος; Αυτή η επίγνωση μας βοηθά να προσεγγίζουμε τις σχέσεις με περισσότερη κατανόηση και ενσυναίσθηση.

Οι κοινωνικές μας αλληλεπιδράσεις επηρεάζονται πολύ περισσότερο απ’ ό,τι νομίζουμε από τη συναισθηματική μας παρουσία. Μελέτη στα πλαίσια του speed dating έδειξε ότι οι συμμετέχοντες που έκαναν τους συνομιλητές τους να νιώθουν άνετα θεωρήθηκαν πιο ελκυστικοί και είχαν περισσότερες πιθανότητες να βγουν δεύτερο ραντεβού. Δεν ήταν η εξωτερική εμφάνιση ή τα λόγια που έκαναν τη διαφορά, αλλά η συναισθηματική ατμόσφαιρα που δημιουργούσαν.

Είναι τα συναισθήματα μεταδοτικά;

Το φαινόμενο αυτό σχετίζεται και με μια άλλη ψυχολογική έννοια: τη «συναισθηματική μετάδοση» (emotional contagion). Τα συναισθήματα μπορούν να μεταδοθούν ασυνείδητα από τον έναν άνθρωπο στον άλλον μέσω της μίμησης των εκφράσεων, της στάσης του σώματος ή του τόνου της φωνής. Έτσι, η δική μας ηρεμία μπορεί να ηρεμήσει και τους γύρω μας, ενώ το άγχος μας μπορεί να τους κάνει να αισθανθούν ταραχή.