Περισσότερο από το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε αστικά περιβάλλοντα σήμερα και οι περισσότεροι άνθρωποι περνάμε το 90% της ζωής μας κλεισμένοι σε εσωτερικούς χώρους. Αυτά τα δεδομένα κάνουν την ανάγκη για επανασύνδεση με τη φύση, πιο επιτακτική από ποτέ. Πρόσφατες επιστημονικές μελέτες άλλωστε δείχνουν πως μόνο κερδισμένοι βγαίνουμε αν αποκαταστήσουμε την επαφή μας με τον φυσικό κόσμο καθώς αυτή η σύνδεση μπορεί να βελτιώσει τη συγκέντρωση, να ενισχύσει τη διάθεση και να προστατεύσει τον εγκέφαλό μας από τη γνωστική φθορά.

Η επιστήμη πίσω από τη δύναμη της φύσης

Τα τελευταία χρόνια, η έρευνα στην περιβαλλοντική νευροεπιστήμη έχει ρίξει φως στο πώς η φύση μπορεί να έχει θετική επίδραση σε πολλές ψυχικές και γνωστικές διεργασίες.

Ο Marc Berman, καθηγητής Ψυχολογίας και διευθυντής του Environmental Neuroscience Lab στο πανεπιστήμιο του Σικάγο, έχει αφιερώσει τη ζωή του στη μελέτη της σχέσης μεταξύ του φυσικού περιβάλλοντος και της ψυχικής υγείας. Στο βιβλίο του Nature and the Mind, αναλύει τα αποτελέσματα πολυάριθμων πειραμάτων και εξηγεί πώς οι πράσινοι χώροι τονώνουν την προσοχή, τη δημιουργικότητα και την ψυχική υγεία.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η φύση είναι απαραίτητη για την καλή λειτουργία του εγκεφάλου και για τη συνολική ευημερία μας.

Ένα σημαντικό επιστημονικό μοντέλο που εξηγεί αυτή τη σημαντική σχέση είναι η Θεωρία Αποκατάστασης της Προσοχής (Attention Restoration Theory), σύμφωνα με την οποία, υπάρχουν δύο είδη προσοχής που χρησιμοποιούμε καθημερινά:

  • Κατευθυνόμενη προσοχή: Είναι αυτή που χρησιμοποιούμε για να εστιάσουμε σε συγκεκριμένα πράγματα, όπως όταν γράφουμε ένα email ή λύνουμε ένα πρόβλημα. Αυτή η προσοχή μπορεί να εξαντληθεί εύκολα.
  • Ακούσια προσοχή: Είναι η προσοχή που ενεργοποιείται αυτόματα από ενδιαφέροντα και ευχάριστα ερεθίσματα, όπως ο ήχος των πουλιών ή η κίνηση των φύλλων στον άνεμο.

Όταν βρισκόμαστε σε ένα φυσικό περιβάλλον, η κατευθυνόμενη προσοχή μπορεί να ξεκουραστεί, ενώ η ακούσια προσοχή ενεργοποιείται χωρίς να προκαλεί εξάντληση. Αυτός ο συνδυασμός, που οι επιστήμονες αποκαλούν «ήπια γοητεία» (soft fascination), φαίνεται να ανανεώνει τη συγκέντρωσή μας και να μειώνει την πνευματική κόπωση.

Φύση και ψυχική υγεία

Οι μελέτες δείχνουν ότι η επαφή με τη φύση μπορεί να έχει θετική επίδραση και σε άτομα με ψυχικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη.

Πιο συγκεκριμένα, μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε άτομα με διαγνωσμένη κατάθλιψη έδειξε ότι οι συμμετέχοντες που περπάτησαν στη φύση παρουσίασαν σημαντική βελτίωση στη μνήμη και την προσοχή τους, ακόμη και περισσότερο από τους υγιείς συμμετέχοντες. Η φύση φαίνεται να ηρεμεί τις σκέψεις που επικεντρώνονται στον εαυτό, ενισχύοντας τη σύνδεση με τον κόσμο γύρω μας.

Επιπλέον, η φύση φαίνεται να έχει θετική επίδραση και σε παιδιά με ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας), ενώ προσφέρει οφέλη και σε ηλικιωμένους με ήπια γνωστική εξασθένηση και Αλτσχάιμερ.

Πόσο πράσινο χρειαζόμαστε;

Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα εξαρτάται από το άτομο και τις συνθήκες της ζωής του, αλλά οι μελέτες αποκαλύπτουν ότι ακόμα και σύντομοι περίπατοι 20-30 λεπτών σε πράσινους χώρους μπορούν να βελτιώσουν τη γνωστική μας απόδοση και να μειώσουν το άγχος. Μάλιστα, η επιστήμη λέει πως ακόμα κι αν δεν απολαμβάνουμε την έκθεση στη φύση, τα οφέλη για την ψυχική μας υγεία παραμένουν.

Αν η πρόσβαση στη φύση είναι περιορισμένη στην καθημερινότητά μας, η εναλλακτική είναι να ενσωματώσουμε φυσικά στοιχεία στη ζωή μας, όπως φυτά ή ακόμα και φυσικές εικόνες.

Η φύση δεν είναι πολυτέλεια, είναι ανάγκη

Η έρευνα τονίζει συνολικά τη σημασία της δημιουργίας πόλεων με περισσότερο πράσινο: από ταράτσες με φυτά μέχρι πάρκα, η λύση δεν είναι να φύγουμε από την πόλη, αλλά να φέρουμε τη φύση σε αυτήν. Κάθε μικρή στιγμή επαφής με αυτήν, μετρά.