Μια θεραπεία που κάποτε θεωρούσαμε επιστημονική φαντασία κατάφερε να αναστρέψει επιθετικούς και ανίατους τύπους καρκίνου του αίματος σε ορισμένους ασθενείς.

Η θεραπεία βασίζεται στην ακριβή επεξεργασία του DNA των λευκών αιμοσφαιρίων, μέθοδος που τα μετατρέπει σε «ζωντανό φάρμακο» που καταπολεμά τον καρκίνο.

Το πρώτο κορίτσι που υποβλήθηκε στη θεραπεία, μια είδηση που είδε το φως της δημοσιότητας το 2022, δεν έχει εμφανίσει έκτοτε σημάδια της νόσου και τώρα σχεδιάζει να γίνει επιστήμονας στον τομέα του καρκίνου.

Σήμερα, οκτώ ακόμη παιδιά και δύο ενήλικες με οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία Τ-κυττάρων έχουν λάβει τη θεραπεία, με σχεδόν τα δύο τρίτα (64%) των ασθενών να βρίσκονται σε ύφεση.

Η καινοτόμα θεραπεία ενάντια στην ανίατη μορφή καρκίνου του αίματος

Τα Τ-κύτταρα θεωρούνται οι «φύλακες» του οργανισμού – αναζητούν και καταστρέφουν τις απειλές. Σε περίπτωση όμως, αυτής της μορφής λευχαιμίας πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα.

Για τους ασθενείς που συμμετείχαν στη δοκιμή, η χημειοθεραπεία και οι μεταμοσχεύσεις μυελού των οστών είχαν αποτύχει. Χωρίς το πειραματικό φάρμακο, η μόνη επιλογή θα ήταν η παρηγορητική φροντίδα.

«Πραγματικά πίστευα ότι θα πεθάνω και ότι δεν θα μπορούσα να μεγαλώσω και να κάνω όλα όσα δικαιούται ένα παιδί να κάνει» είχε δηλώσει η η 16χρονη Alyssa Tapley από το Λέστερ. Ήταν η πρώτη στον κόσμο που υποβλήθηκε στη θεραπεία στο νοσοκομείο Great Ormond Street και τώρα απολαμβάνει τη ζωή της.

Τι περιλαμβάνει η θεραπεία

Η επαναστατική θεραπεία πριν από τρία χρόνια περιελάμβανε την εξάλειψη του παλιού ανοσοποιητικού της συστήματος και την δημιουργία ενός νέου. Πέρασε τέσσερις μήνες στο νοσοκομείο και δεν έβλεπε τον αδελφό της, για να αποφευχθεί ο κίνδυνος μόλυνσης.

Τώρα όμως, ο καρκίνος της είναι μη ανιχνεύσιμος και χρειάζεται μόνο ετήσιους ελέγχους. Η Alyssa προετοιμάζεται για τις εξετάσεις της, σκέφτεται να ξεκινήσει μαθήματα οδήγησης και σχεδιάζει το μέλλον της.

«Σκέφτομαι να κάνω την πρακτική μου άσκηση στις βιοϊατρικές επιστήμες και ελπίζω μια μέρα να ασχοληθώ και με την έρευνα για τον καρκίνο του αίματος», δήλωσε η ίδια.

Η τεχνολογία base editing κατά του καρκίνου

Η ομάδα του University College London (UCL) και του Great Ormond Street Hospital χρησιμοποίησε μια τεχνολογία που ονομάζεται “base editing” (γενετική τροποποίηση βάσεων).

Οι βάσεις είναι η «γλώσσα της ζωής». Οι τέσσερις τύποι βάσεων στο DNA – αδενίνη (Α), κυτοσίνη (C), γουανίνη (G) και θυμίνη (Τ) – αποτελούν τα δομικά στοιχεία του γενετικού μας κώδικα. Όπως τα γράμματα του αλφαβήτου σχηματίζουν λέξεις με νόημα, έτσι και τα δισεκατομμύρια βάσεων στο DNA μας συνθέτουν το «εγχειρίδιο οδηγιών» του σώματος.

Με το base editing οι επιστήμονες μπορούν να εστιάσουν σε ένα ακριβές σημείο του γενετικού κώδικα και να αλλάξουν τη μοριακή δομή μιας μόνο βάσης, μετατρέποντάς την σε άλλη και ξαναγράφοντας έτσι το εγχειρίδιο.

Οι ερευνητές ήθελαν να αξιοποιήσουν τη φυσική δύναμη των υγιών Τ-κυττάρων, που εντοπίζουν και καταστρέφουν απειλές, και να τη στρέψουν ενάντια στην οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία Τ-κυττάρων. Αυτό ήταν ένα δύσκολο εγχείρημα. Έπρεπε να τροποποιήσουν τα καλά Τ-κύτταρα ώστε να κυνηγούν τα επιβλαβή, χωρίς η θεραπεία να αυτοκαταστραφεί.

Η αλλαγή του ανοσοποιητικού

Οι ερευνητές ξεκίνησαν με υγιή Τ-κύτταρα από έναν δότη και προχώρησαν σε τροποποιήσεις:

  • Η πρώτη γενετική αλλαγή απενεργοποίησε τον μηχανισμό στόχευσης των Τ-κυττάρων, ώστε να μην επιτίθενται στον οργανισμό του ασθενούς.
  • Η δεύτερη αφαίρεσε ένα χημικό «σήμα», το CD7, που υπάρχει σε όλα τα Τ-κύτταρα. Η αφαίρεσή του ήταν απαραίτητο για να μην αυτοκαταστραφεί η θεραπεία.
  • Η τρίτη τροποποίηση λειτούργησε σαν «αόρατος μανδύας», προστατεύοντας τα κύτταρα από ένα φάρμακο χημειοθεραπείας.
  • Στο τελικό στάδιο, τα Τ-κύτταρα προγραμματίστηκαν να εντοπίζουν και να επιτίθενται σε οτιδήποτε φέρει το σήμα CD7.

Έτσι, τα τροποποιημένα Τ-κύτταρα καταστρέφουν όλα τα υπόλοιπα Τ-κύτταρα που βρίσκουν – είτε καρκινικά είτε υγιή – αλλά δεν επιτίθενται το ένα στο άλλο.

Η θεραπεία χορηγείται στους ασθενείς με έγχυση και, αν  ο καρκίνος τους δεν ανιχνεύεται μετά από τέσσερις εβδομάδες, ακολουθεί μεταμόσχευση μυελού των οστών για την αναγέννηση του ανοσοποιητικού συστήματος.

Εντυπωσιακά αποτελέσματα αλλά οι προκλήσεις παραμένουν

Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο New England Journal of Medicine, παρουσιάζει τα αποτελέσματα των πρώτων 11 ασθενών που υποβλήθηκαν σε θεραπεία στο Great Ormond Street Hospital και στο King’s College Hospital.

Εννέα από αυτούς παρουσίασαν βαθιά ύφεση, η οποία τους επέτρεψε να υποβληθούν σε μεταμόσχευση μυελού των οστών. Επτά παραμένουν χωρίς σημάδια της νόσου, από τρεις μήνες έως  και τρία χρόνια μετά τη θεραπεία.

Ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους της θεραπείας είναι οι λοιμώξεις, καθώς το ανοσοποιητικό σύστημα εξαλείφεται προσωρινά.

Σε δύο περιπτώσεις, ο καρκίνος έχασε το σήμα CD7, καταφέρνοντας να κρυφτεί από τη θεραπεία και να επανεμφανιστεί.

«Δεδομένης της επιθετικότητας αυτής της συγκεκριμένης μορφής λευχαιμίας, τα κλινικά αποτελέσματα είναι αρκετά ενθαρρυντικά και, φυσικά, είμαι πολύ χαρούμενος που καταφέραμε να προσφέρουμε ελπίδα σε ασθενείς που διαφορετικά θα την είχαν χάσει», δήλωσε ο Δρ Robert Chiesa από το τμήμα μεταμόσχευσης μυελού των οστών του νοσοκομείου Great Ormond Street.