Προτού καν ανάψουμε το πρώτο χριστουγεννιάτικο κερί, ο εγκέφαλος έχει ήδη αρχίσει να αντιδρά στις προσδοκίες. Η νευροεπιστήμη ονομάζει αυτό το φαινόμενο anticipatory joy. Αυτή η διαδικασία ενεργοποιεί το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου, απελευθερώνοντας ντοπαμίνη, που μας δίνει χαρά και κίνητρο. Έτσι εξηγείται γιατί τα Χριστούγεννα έχουν πάντα μια ευχάριστη «πρόγευση», ανεξάρτητα από το τι μας απασχολεί προσωπικά: ο εγκέφαλος γνωρίζει ότι έρχονται μέρες που ξεφεύγουν από τη ρουτίνα.

Η γλυκιά προσμονή φαίνεται να μειώνει τα επίπεδα κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες, να υποστηρίζει την καρδιαγγειακή λειτουργία και να ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα. Το σώμα προετοιμάζεται σαν να πλησιάζει μια περίοδος ανάρρωσης και αυτό ακριβώς είναι που μας ξεκουράζει και μας ανανεώνει.

Μία εμπειρία για όλες τις αισθήσεις

Τα Χριστούγεννα έχουν έναν τρόπο να «ξυπνούν» όλες τις αισθήσεις ταυτόχρονα, με την όσφρηση να είναι η πρώτη που ανταποκρίνεται:

η κανέλα, το πορτοκάλι ή τα ξύλα στο τζάκι ενεργοποιούν την περιοχή που συνδέεται άμεσα με το κέντρο των συναισθημάτων και των αναμνήσεων. Δεν είναι τυχαίο που μια γνώριμη μυρωδιά των παιδικών μας χρόνων μπορεί να πυροδοτήσει τη νοσταλγία μέσα σε ένα δευτερόλεπτο. Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε στο «European Journal of Social Psychology», η νοσταλγία προσδίδει νόημα στη ζωή και αισιοδοξία για το μέλλον.

Η γεύση ακολουθεί με το δικό της τρόπο. Οι παραδοσιακές «comfort» γεύσεις αυξάνουν τη σεροτονίνη, που επηρεάζει θετικά τη διάθεση, τον ύπνο και την πέψη. Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, το φαγητό παίζει τεράστιο ρόλο στις εορταστικές παραδόσεις για το 83% των ανθρώπων. Οι γεύσεις που κυριαρχούν αυτές τις ημέρες είναι η κανέλα (58%), η κολοκύθα (54%), η μέντα (52%), το κακάο (47%) και το μοσχοκάρυδο (39%). Περισσότεροι από τους μισούς (56%) έχουν προσπαθήσει να αναδημιουργήσουν ένα γεύμα από την παιδική τους ηλικία, όπως αρτοσκευάσματα ή λιχουδιές (59%).

Ένα τρυφερό άγγιγμα είναι εξίσου σημαντικό με το αγαπημένο μας χριστουγεννιάτικο έδεσμα. Οι αγκαλιές μπορούν να βοηθήσουν στην τόνωση του ανοσοποιητικού συστήματος. Το κράτημα χεριών και το τύλιγμα των δώρων συμβάλλουν στη μείωση της αρτηριακής πίεσης και των καρδιακών παλμών. Όλα αυτά αυξάνουν την ωκυτοκίνη, την ορμόνη της αγάπης, και προωθούν τη μεταξύ μας σύνδεση.

Παρόλο που η ακοή δεν είναι άμεσος μηχανισμός ανακούφισης πόνου, η ευχαρίστηση που προκαλεί η ακρόαση γιορτινών μελωδιών πυροδοτεί την απελευθέρωση ενδορφινών, των «φυσικών παυσίπονων» του οργανισμού, όπως εξηγούν ερευνητές του πανεπιστημίου McGill. Επιπλέον, η ανεβαστική μουσική μπορεί να ενισχύσει την παραγωγικότητα, ειδικά σε στιγμές που απαιτούν συγκέντρωση και δημιουργικότητα, όπως οι προετοιμασίες για τις εκδηλώσεις των ημερών. Η επίδραση της μουσικής δεν περιορίζεται μόνο στη διάρκεια της ημέρας. Πολλοί άνθρωποι αναφέρουν ότι οι χαλαρωτικές χριστουγεννιάτικες μελωδίες βοηθούν στον ύπνο, μειώνοντας την ένταση της ημέρας και προετοιμάζοντας το σώμα για ξεκούραση.

Και φυσικά, υπάρχει η όραση, ίσως η πιο ισχυρή αίσθηση των γιορτών. Τα χριστουγεννιάτικα φώτα λειτουργούν σαν οπτικό αντικαταθλιπτικό. Το ζεστό, απαλό φως (σε θερμούς τόνους) δημιουργεί μια αίσθηση ασφάλειας. Οι ψυχολόγοι το ονομάζουν ambient comfort effect: το περιβάλλον αλλάζει τον ψυχισμό μας χωρίς καν να το αντιλαμβανόμαστε συνειδητά. Επίσης, το τεχνητό φως βοηθά το σώμα να κρατήσει σταθερούς τους κιρκάδιους ρυθμούς του, ειδικά τον Δεκέμβριο που το φυσικό φως μειώνεται δραστικά επηρεάζοντας τα επίπεδα μελατονίνης.

Όταν όλες οι αισθήσεις «ανάβουν» ταυτόχρονα, ο οργανισμός παίρνει το μήνυμα «χαλάρωσε, ανήκεις κάπου, απόλαυσε το τώρα».

Τα οφέλη πολλαπλασιάζονται όταν τα μοιραζόμαστε

Τα Χριστούγεννα μας επιτρέπουν να γίνουμε πάλι παιδιά, να στολίσουμε, να μαγειρέψουμε, να φτιάξουμε τις δικές μας τελετουργίες.

Η δημιουργικότητα αυτή ενεργοποιεί περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονται με το νόημα και την ευχαρίστηση (default mode network).

Σε περιόδους αβεβαιότητας, ο εγκέφαλος αναζητά προβλεψιμότητα. Οι χριστουγεννιάτικες ιεροτελεστίες επιτρέπουν στο νευρικό σύστημα να μπει σε κατάσταση ηρεμίας. Έρευνες του Harvard έχουν δείξει ότι οι σταθερές ρουτίνες μειώνουν τη γνωστική κόπωση και αυξάνουν την αίσθηση ελέγχου.

Οι παραδόσεις δεν είναι απλά συνήθειες, είναι «κώδικες ταυτότητας». Μελέτη στο «Journal of Family Psychology» αναφέρει ότι οι οικογένειες που διατηρούν τελετουργίες έχουν καλύτερη συνεργασία, λιγότερες συγκρούσεις και «γνώθι σαυτόν». Όταν φτιάχνουμε κουραμπιέδες με τη συνταγή της γιαγιάς μας, για παράδειγμα, ο εγκέφαλος συνδέει παρόν και παρελθόν. Αυτό αυξάνει την «αυτοβιογραφική συνοχή», δηλαδή την αίσθηση ότι η ζωή μας έχει συνέχεια και νόημα. Οι ψυχολόγοι το θεωρούν ισχυρό παράγοντα ψυχικής ανθεκτικότητας.

Η κοινή εμπειρία σε περιόδους που έχουν έντονο συναισθηματικό φορτίο, όπως τα Χριστούγεννα, καταγράφεται πιο έντονα στον εγκέφαλο. Όταν τη βιώνουμε μαζί, η χαρά της στιγμής γίνεται πιο ζωντανή ανάμνηση, πιο ανθεκτική στο χρόνο. Σύμφωνα μάλιστα με τη social contagion theory, η ευτυχία, η συνεργασία και η κοινωνική εμπιστοσύνη διαδίδονται μέσα σε κοινωνικά δίκτυα ακόμα και τρία επίπεδα μακριά (σε φίλο φίλου του φίλου μας). Η θετικότητα που απορρέει από τις γιορτές μπορεί να ξεπεράσει τον άμεσο κύκλο μας, ενισχύοντας ένα ευρύτερο δίκτυο κοινωνικής ευεξίας.

Η κοινωνική ευημερία ή, αλλιώς, η ικανότητα να αναπτύσσουμε και να διατηρούμε υγιείς κοινωνικές σχέσεις έχει αποδειχθεί ότι είναι εξίσου σημαντική με τη σωματική και ψυχική μας υγεία. Μια από τις μεγαλύτερες και πιο μακροχρόνιες μελέτες στον κόσμο για την ευτυχία, η Μελέτη Ανάπτυξης Ενηλίκων του Harvard, έχει δείξει ότι η ποιότητα των κοινωνικών μας σχέσεων είναι η πιο σημαντική παράμετρος για μια μακρά και ευτυχισμένη ζωή.

Δεν είναι μόνο οι γονιδιακοί παράγοντες ή το IQ που καθορίζουν την ευημερία μας, αλλά οι δεσμοί που δημιουργούμε με τους άλλους.

Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να κάνουμε κάτι καλό για τους άλλους αυτές τις ημέρες. Μπορεί να είναι κάτι απλό, π.χ. να πούμε ένα κομπλιμέντο στο συνάδελφο, αλλά και κάτι πιο μεγάλο, όπως το να προσφέρουμε εθελοντικά μία ημέρα από το χρόνο μας σε ένα σκοπό που πιστεύουμε και υποστηρίζουμε. Σύμφωνα με τους ειδικούς της Mayo Clinic, ο εθελοντισμός και η προσφορά γενικότερα οδηγούν σε χαμηλότερα ποσοστά κατάθλιψης και άγχους.

Καλά Χριστούγεννα!

Το να σκεφτόμαστε κάποιον άλλο και να του στέλνουμε ευχές ενεργοποιεί αλτρουιστικές συμπεριφορές που, σύμφωνα με έρευνες, αυξάνουν την προσωπική ικανοποίηση και την ψυχική ανθεκτικότητα. Μελέτη από την ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια έδειξε ότι όσο περισσότερες ευχετήριες κάρτες λάμβαναν οι συμμετέχοντες τόσο υψηλότερα ήταν τα επίπεδα αυτοεκτίμησης και ευτυχίας τους, ειδικά αν προέρχονταν από φίλους με τους οποίους είχαν καιρό να επικοινωνήσουν.

Γι’ αυτό κι εμείς σας ευχόμαστε ολόψυχα τα φετινά Χριστούγεννα να είναι τόσο μαγικά και φωτεινά όσο τα ονειρεύεστε, με υγεία, ευτυχία, δύναμη και αγάπη. Ό,τι πιο όμορφο, ό,τι έχει νόημα για εσάς, ό,τι σας φέρνει γαλήνη να γίνει δικό σας!

Χρόνια πολλά και χρόνια καλά από καρδιάς!