«Καθίστε αναπαυτικά και κοιτάξτε απλώς ένα σημείο στον τοίχο. Δεν χρειάζεται να κάνετε τίποτα άλλο από το να κοιτάτε το ίδιο σημείο όσο θα σας μιλώ. Κι όσο εγώ θα μιλώ κι εσείς θα κοιτάτε το ίδιο σημείο, τα μάτια σας θα αρχίσουν να κλείνουν και το σώμα σας θα χαλαρώνει όλο και πιο πολύ…». Ναι, καλά καταλάβατε. Πρόκειται για μια διαδικασία ύπνωσης -όπου εστιάζετε σε ένα εξωτερικό σημείο, θα μπορούσε να είναι εσωτερικό σε διαφορετική περίπτωση-, στην οποία σας υποβάλλει ένας έμπειρος θεραπευτής με στόχο όχι να ταξιδέψετε σε κάποια προηγούμενη ζωή σας ή να θυμηθείτε τρομερά γεγονότα του παρελθόντος, αλλά να σας βοηθήσει να αξιοποιήσετε τη δύναμή σας για να πετύχετε μία αλλαγή ή ένα στόχο, να αντιμετωπίσετε το φόβο σας, να διώξετε τον πόνο, να επεξεργαστείτε συναισθήματα του παρελθόντος σας ή να διαχειριστείτε καλύτερα αυτά που βιώνετε στο παρόν.

Για την ιστορία
Η σύγχρονη εποχή της ύπνωσης ξεκινά το 18ο αιώνα στο Παρίσι με το γιατρό Franz Mesmer. Λίγο αργότερα, ο σκοτσέζος χειρουργός James Braid εισήγαγε τον όρο ύπνωση, από τη λέξη ύπνος. Όταν αργότερα παρατηρήθηκε ότι δεν έχει σχέση με τον ύπνο ήταν αργά, καθώς ο όρος ύπνωση είχε ήδη καθιερωθεί. Ο Braid πρωτοξεκίνησε και την τεχνική τού να κοιτάς σε ένα σημείο μέχρι να κλείσουν τα μάτια, που χρησιμοποιείται σε διάφορες παραλλαγές μέχρι σήμερα. Η θέση της ύπνωσης οφείλεται κυρίως στον J.M. Charcot (1825-1893), ο οποίος ήταν ένας από τους πλέον διακεκριμένους νευρολόγους της εποχής του. Ο Freud χρησιμοποίησε την ύπνωση, αλλά δεν ήταν ιδιαίτερα καλός υπνωτιστής (χρησιμοποιούσε έναν εξουσιαστικό τρόπο υπνοθεραπείας που σήμερα είναι γνωστό ότι μειώνει τις πιθανότητες επιτυχίας) κι έτσι την εγκατέλειψε. Ο Hippolyte Bernheim (1840-1919) από το Πανεπιστήμιο του Nancy υποστήριζε ότι η ύπνωση είναι το αποτέλεσμα υποβολής κι επέμενε ότι μπορούν όλοι οι φυσιολογικοί άνθρωποι να υπνωτιστούν. Στη δεκαετία του ’30, ο Clark Ηull ξεκίνησε το πρώτο μεγάλης κλίμακας ερευνητικό πρόγραμμα για την ύπνωση, ενώ ο μαθητής του, ο ψυχίατρος Milton Erickson, ανέπτυξε πρωτοποριακές και δημιουργικές τεχνικές που βοήθησαν την ύπνωση να γίνει πιο αποδεκτή στον κλινικό τομέα. Από το 1950 και μετά αναζωπυρώθηκε το ενδιαφέρον για την ύπνωση τόσο κλινικά όσο και ερευνητικά.

Η κλινικη υπνωση, αντιθετα με τα οσα ισωσ πιστευουμε, δεν εχει στοχο να μασ φερει σε επαφη με το υπερπεραν Ή το παρελθον, αλλα να μασ βοηθησει να διαχειριστουμε καλυτερα το παρον

1) Τι είναι η ύπνωση;
Αν και είναι δύσκολο να δοθεί ένας μόνο ακριβής ορισμός, μπορούμε να πούμε ότι η κλινική ύπνωση είναι μια σειρά διαδικασιών κατά τις οποίες ο θεραπευτής καθοδηγεί τον θεραπευόμενο να βιώσει συγκεκριμένες αλλαγές στο πώς αισθάνεται, σκέφτεται ή/και συμπεριφέρεται (οι λεγόμενες υποβολές). Η ύπνωση είναι μια τεχνική, ένα ακόμα εργαλείο δηλαδή που διαθέτει ο θεραπευτής για να βοηθήσει τον θεραπευόμενο.

2)Πώς λειτουργεί;
Όταν αρχίζει η εστίαση της προσοχής, μειώνεται η περιφερειακή ικανότητα: είστε προσηλωμένοι σε αυτό που κάνετε και δίνετε λιγότερη σημασία στον περίγυρό σας. Συνάμα, η λογική δέχεται να αφήσει για λίγο το αυστηρό μονοπώλιό της, δίνοντας έτσι το δικαίωμα να δεχτείτε κάποια θεραπευτική ιδέα που ίσως να απορρίπτατε, γιατί θα σας φαινόταν μη πραγματοποιήσιμη. Αν, για παράδειγμα, ο θεραπευτής σάς έλεγε να πάψετε να πονάτε, θα σας φαινόταν παράλογο να πάψει ο πόνος από τη στιγμή που υπάρχει. Στην ύπνωση, όμως, δεν θα είστε τόσο επικριτικοί και θα δεχτείτε να το δοκιμάσετε και με την καθοδήγησή του να ανακαλύψετε άλλη μια δυνατότητα που δεν γνωρίζατε ότι είχατε.

3) Πώς βοηθάει;
Χρησιμοποιείται στον έλεγχο του πόνου, ακόμα και του χρόνιου (γι’ αυτό την εφαρμόζουν οδοντίατροι, χειρουργοί, αναισθησιολόγοι, για να περιορίσουν τον πόνο με λιγότερη ή και καθόλου αναισθησία, ή και γυναικολόγοι στη διαδικασία του τοκετού), στην κατάθλιψη, στις διαταραχές άγχους (π.χ. φοβίες, επεισόδια πανικού, μετατραυματική συνδρομή), στη διακοπή επιβλαβών συνηθειών, στις διατροφικές διαταραχές, στις διαταραχές της στύσης, σε ιατρικά και ψυχοσωματικά προβλήματα, στην οδοντιατρική, στα παιδιά, στους αθλητές. Αν κι έχει ευρεία γκάμα εφαρμογής, δεν είναι πανάκεια και δεν αποτελεί τη λύση για όλους και για όλα.

Απορίες για την ύπνωση

1) Είναι δυνατόν με τη βοήθεια της ύπνωσης να θυμηθώ γεγονότα απο το παρελθον μου που πιθανώς έχω ξεχάσει;
Με την ύπνωση μπορεί να γίνει αναδρομή στο παρελθόν, αλλά συνήθως δεν δίνεται έμφαση στις λεπτομέρειες του γεγονότος, γιατί είναι πολύ πιθανό να μην είναι ακριβείς οι πληροφορίες που θα προκύψουν, καθώς εμπλέκεται η φαντασία σας, η επιθυμία σας, αυτό που ξέρετε ότι θέλει ο άλλος να ακούσει κ.λπ. (γι’ αυτό και συνήθως στα δικαστήρια δεν γίνονται δεκτές μαρτυρίες που έχουν προκύψει μέσω της διαδικασίας της ύπνωσης). Προτείνεται, λοιπόν, η αναδρομή σε γεγονότα να εστιάζεται στα συναισθήματα, τις συμπεριφορές και τις σκέψεις, γιατί αυτά μας ενδιαφέρει να αλλάξουμε (ή να αξιοποιήσουμε, στην περίπτωση που πάμε πίσω σε θετικά γεγονότα). Παρά ταύτα, υπό την καθοδήγηση καλά εκπαιδευμένου ειδικού, η ύπνωση έχει θέση και σε περιπτώσεις αμνησίας.

2) Η ύπνωση μπορεί να εφαρμοστεί σε όλους;
Κάποιοι είναι ιδιαίτερα δεκτικοί στην ύπνωση, ενώ άλλοι λιγότερο. Οι περισσότεροι βρίσκονται σε μια μέση κατηγορία, που συχνά αρκεί για τη θεραπευτική δουλειά. Πάντως, κανείς δεν μπορεί να υπνωτιστεί χωρίς τη θέλησή του.

3) Μπορεί να κάνω κάτι που δεν θέλω;
Όχι. Όταν είστε σε ύπνωση, έχετε πλήρη έλεγχο και δεν θα κάνετε κάτι που δεν θέλετε. Τον έλεγχο του νου σας τον έχετε μόνο εσείς. Για να το καταλάβετε με ένα παράδειγμα, εσείς οδηγείτε το αυτοκίνητο και ο θεραπευτής είναι ο συνοδηγός που προτείνει ποια κατεύθυνση να πάρετε για να φτάσετε στον προορισμό σας. Άλλωστε, η ύπνωση κατά πολλούς δεν διαφέρει πολύ από άλλες καθημερινές εμπειρίες, όπως το να «χαθείτε» σε ένα καλό βιβλίο, σε μια ονειροπόληση ή σε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση.

4) Μοιάζει με τη βαθιά χαλάρωση της γιόγκα;
Ως εμπειρία μπορεί να έχει ομοιότητες, αλλά δεν είναι όμοια. Η ύπνωση διαφέρει από τη χαλάρωση της γιόγκα και το διαλογισμό, τόσο στη νευροφυσιολογία του εγκεφάλου όσο και στο στόχο, ο οποίος δεν είναι το άδειασμα του μυαλού ή η μυϊκή χαλάρωση, αλλά η αξιοποίηση του μυαλού για να επιτευχθεί η επιθυμητή αλλαγή. Άλλωστε, η χαλάρωση στην ύπνωση δεν είναι απαραίτητη. Μπορεί κανείς να κάνει ύπνωση και να είναι σε ενεργητική κατάσταση, για παράδειγμα να κάνει στατικό ποδήλατο για να χάσει κιλά.

5) Θα πρέπει να έχω κλειστά τα μάτια μου;
Δεν είναι απαραίτητο, αλλά οι περισσότεροι προτιμούν να κλείνουν τα μάτια, για να νιώθουν πιο άνετα.

6) Πόσες συνεδρίες χρειάζονται;
Εξαρτάται. Συνήθως οι θεραπευόμενοι εκπαιδεύονται και στην αυτοΰπνωση, ώστε να μπορούν να συνεχίσουν τη θεραπεία στο σπίτι και να μην εξαρτώνται συνέχεια από το θεραπευτή (συχνά ηχογραφείται η ύπνωση και τους δίνεται η κασέτα για να ακούνε και μόνοι τους). Επίσης, την αυτοΰπνωση μπορείτε να την εφαρμόσετε και την ώρα που πονάτε ή φοβάστε, για να περιορίσετε το πρόβλημα.

7) Γίνεται να είναι και κάποιος άλλος στο δωμάτιο μαζί μου;
Καλύτερα όχι (εκτός αν πρόκειται για παιδιά που είναι πάντα μαζί κάποιος κηδεμόνας), γιατί ακόμα κι αν νομίζετε ότι ο συνοδός σας τα ξέρει όλα για εσάς, δεν είναι απίθανο τελικά να πείτε κάτι που δεν θα θέλατε να ακούσει κανείς άλλος, εκτός βέβαια από το θεραπευτή σας, που τον εμπιστεύεστε και στον οποίο ούτως ή άλλως αποκαλύπτετε τα μυστικά σας.

8) Θα θυμάμαι μετά;
Κατά κανόνα θα τα θυμάστε όλα.

9) Κι αν δεν βγω από την ύπνωση;
Επειδή η ύπνωση είναι τεχνική αυτοελέγχου, τερματίζετε τη διαδικασία όποτε θέλετε. Ακόμα κι αν σας ξεχάσει ο θεραπευτής εν μέσω ύπνωσης, θα επιστρέψετε μόνοι σας στη συνήθη κατάσταση εγρήγορσης ή θα αποκοιμηθείτε για λίγο.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΝ κ. ΑΝΔΡΕΑ ΑΡΜΑΤΑ (www.hypnosis.gr), κλινικό ψυχολόγο, μέλος της Διεθνούς Ένωσης Ύπνωσης (International Society of Hypnosis).