Πρώτα, ξεχάστε όρους όπως «δυνατό» και «αδύναμο» σπέρμα, που μπορεί να παραπέμπουν στις έννοιες «ικανότητα» και «ανικανότητα». Για τους γιατρούς δεν ευσταθούν! Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, από το 1999, ξεκαθάρισε ότι δεν μιλάμε πλέον για φυσιολογικές ή παθολογικές τιμές συγκέντρωσης σπερματοζωαρίων (που δηλώνουν πότε είναι κανείς γόνιμος και πότε όχι), αλλά απλώς για τιμές αναφοράς. Στην πραγματικότητα, η γονιμότητα για έναν άνδρα είναι μια μεγάλη κλίμακα που ορίζεται από δύο άκρα: το ένα είναι η έλλειψη σπερματοζωαρίων και το άλλο η επαρκής ποσότητά τους που μπορεί να γονιμοποιήσει ένα γυναικείο ωάριο. Όλοι οι άνδρες κινούνται ανάμεσα σε αυτά τα δύο άκρα: άλλος κλίνει προς τη στειρότητα και άλλος προς τη γονιμότητα. Αν λάβουμε υπόψη ότι και οι γυναίκες βρίσκονται με τη σειρά τους στα δύο αυτά όρια, γίνεται προφανές ότι η σύλληψη είναι θέμα πιθανοτήτων. Αφήνοντας τις γυναίκες απ’ έξω, στην προκειμένη περίπτωση, το ζήτημα είναι πώς θα μπορέσει ένας άνδρας να κινηθεί προς την πλευρά της γονιμότητας. Διαβάστε, λοιπόν, ό,τι πρέπει να ξέρετε για να γίνετε πιο γόνιμος.



.
Αν σχηματίσετε μια σαφή ιδέα για τα φυσιολογικά χαρακτηριστικά του ανδρικού σπέρματος, μπορείτε πιο εύκολα να εντοπίσετε πιθανά προβλήματα γονιμότητας.
Αν το χρώμα του σπέρματός σας έχει απόχρωση ασπρο-μπέζ ή πλησιάζει προς το γκρι, τότε έχετε περάσει το πρώτο τεστ με επιτυχία! Μια αλλαγή, ωστόσο, στο χρώμα μπορεί να δηλώνει κάποιο πρόβλημα του οργανισμού. Η κόκκινη απόχρωση του σπέρματος πιθανότατα οφείλεται σε τραυματισμό, ενώ η καφετί ίσως υποδηλώνει ένα παλαιότερο τραύμα. Στην περίπτωση κάποιου προβλήματος με τη βαλβίδα (που επιτρέπει μόνο στο σπέρμα ή μόνο στα ούρα να χρησιμοποιούν την έξοδο του πέους), μπορεί να υπάρχουν στο σπέρμα προσμείξεις με ούρα, που του δίνουν έναν έντονο υποκίτρινο τόνο.
Η μυρωδιά του σπέρματος διαφέρει από άτομο σε άτομο (αιτία είναι συνήθως η διατροφή), ενώ είναι χαρακτηριστική όταν πρόκειται για παθολογικές καταστάσεις, τις οποίες εκτιμά ο ειδικός.
Το σπέρμα κατά την εκσπερμάτιση είναι υγρό, αλλά γίνεται αμέσως κολλώδες για να κολλήσει στα εσωτερικά γεννητικά όργανα της γυναίκας, ώστε να επιτευχθεί η σύλληψη και να μην κυλήσει μαζί με τα υγρά του κόλπου, ακόμη κι όταν απομακρυνθεί το πέος. Στη συνέχεια, εξαιτίας της θερμοκρασίας του κόλπου, αρχίζει να ρευστοποιείται ξανά, προκειμένου να μπορέσουν να ελευθερωθούν τα σπερματοζωάρια και να συνεχίσουν, μόνα τους πλέον, το «ταξίδι» προς το ωάριο. Ο χρόνος, λοιπόν, στον οποίο ρευστοποιείται -εκ νέου- το σπέρμα είναι μια ακόμη σημαντική παράμετρος, που κρίνει τη γονιμοποιητική ικανότητα του άνδρα.
Αν οι άνδρες εκσπερμάτιζαν μία μόνο σταγόνα, αυτή θα χανόταν μέσα στο όξινο περιβάλλον του κόλπου και η ελπίδα για σύλληψη θα χανόταν! Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι να υπάρχει ποσότητα σπέρματος πάνω από 2 ml (ένα κουταλάκι του γλυκού), προκειμένου να γίνει ουδέτερο το περιβάλλον του κόλπου και να επιβιώσουν τα σπερματοζωάρια. Στην περίπτωση που ο όγκος είναι πολύ μεγαλύτερος, το σπέρμα είναι πιθανό να μην μπορεί να συγκρατηθεί μέσα στον κόλπο, καθώς η εκσπερμάτιση είναι πολύ αραιή ως προς τη συγκέντρωση των σπερματοζωαρίων.
O κόλπος της γυναίκας έχει όξινο περιβάλλον (pH χαμηλότερο του 7), ώστε να καταστρέφονται τα μικρόβια που μπαίνουν στο εσωτερικό του. Θεωρητικά, λοιπόν, στην περίπτωση που εισχωρούσαν σπερματοζωάρια, θα πέθαιναν. Ο οργανισμός, όμως, έχει προνοήσει! Οι εκκρίσεις των αδένων των ανδρών (υγρά κυρίως από τον προστάτη και τις σπερματοδόχους κύστεις, μέσα στα οποία κολυμπάνε τα σπερματοζωάρια) έχουν βασικό pH (αντίθετο, δηλαδή, από το όξινο και μεγαλύ­τερο του 7), με αποτέλεσμα, όταν αυτά τα δύο περιβάλλοντα έρθουν σε επαφή, να αλληλοεξουδετερώνονται, το περιβάλλον να γίνεται ουδέ­τερο και επομένως να επιζούν τα σπερμα­τοζωάρια.
Για τη σύλληψη, χρειάζεται η ένωση ενός μόνο σπερματοζωαρίου με ένα ωάριο. Οι όρχεις, όμως, παράγουν κάθε λεπτό 50.000 σπερματοζωάρια, τα οποία «αποθηκεύονται» μέχρι τη στιγμή που ο άνδρας θα εκσπερματίσει, οπότε και απελευθερώνονται εκατομμύρια σπερματοζωάρια. Γιατί, λοιπόν, ο οργανισμός καταναλώνει τόση ενέργεια, αφού ουσιαστικά χρειάζεται ένα μοναδικό σπερματοζωάριο; Η απάντηση είναι ότι αυτό το ένα δεν θα κατάφερνε ποτέ να φτάσει στο στόχο του χωρίς τη βοήθεια των υπολοίπων. Τα ωάρια, για να προστατεύονται όταν απελευθερώνονται από τα ωοθηλάκια, περιβάλλονται από σκλη­ρό κέλυφος. Το μπροστινό μέρος κά­θε σπερματοζωαρίου (το «κεφάλι») έχει ένα κυστίδιο, που λειτουργεί σαν ένα «σφυράκι». Όσο περισσότερα σπερματοζωάρια, λοιπόν, υπάρχουν, τόσο περισσότερα «σφυράκια» θα χτυπάνε το κέλυφος, με αποτέλεσμα να εισέλθει το ένα και να γίνει η σύλληψη.
Κινούνται όλα τα σπερματοζωάρια ή ορισμένα και ποια ακριβώς είναι η κίνησή τους; Φανταστείτε τα σαν τους παίκτες μιας ποδοσφαιρικής ομάδας. Διαθέτει το σπέρμα αρκετούς επιθετικούς, ώστε να καταφέρουν να σκοράρουν; Το ζητούμενο είναι να τρέξουν όσο το δυνατόν περισσότερα σπερματοζωάρια, με τη μεγαλύτερη δυνατή ταχύτητα, προκειμένου να φτάσουν και να πολιορκήσουν το ωάριο.
Είναι πιθανό αρκετά σπερματοζωάρια να μην έχουν φυσιολογική μορφή. Αυτό μπορεί να αποτελεί ένδειξη του «κακού» περιεχομένου τους (δηλαδή της γενετικής πληροφορίας που «κουβαλάνε») ή να είναι αποτέλεσμα κακής κατασκευής (η οποία μπορεί με τη σειρά της να αποτελεί την αιτία της αργής κίνησης των ­σπερματοζωαρίων). Ωστόσο, σύμφωνα με τα νεότερα δεδομένα, αρκεί το 15-20% των σπερμα­τοζωαρίων να έχουν καλή μορφολογία, για να υπάρξει σύλληψη.





Για να ελέγξετε κατά πόσο το «εργοστάσιο» που είναι εγκαταστημένο στους όρχεις παράγει ικανοποιητική ποσότητα σπερματοζωαρίων, αρκεί μια εξέταση σπέρματος, το σπερμοδιάγραμμα. Είναι ουσιαστικά η πιο απλή και ασφαλής εξέταση, που δίνει τη δυνατότητα να γίνει παράλληλα και μικροβιολογικός έλεγχος, στην περίπτωση που υπάρχει πιθανότητα μόλυνσης. Οι περισσότεροι άνδρες καταφεύγουν στο σπερμοδιάγραμμα μόνο μετά από αποτυχημένες προσπάθειες για σύλληψη. Παρ’ όλα αυτά, οι ουρολόγοι θεωρούν καλό να ελέγχει κανείς το σπέρμα του από την αρχή της ενήλικης ζωής του (18-20 χρονών). Όπως οι γυναίκες, όταν ξεκινούν τη σεξουαλική τους ζωή, έχουν ένα γυναικολόγο και ελέγχονται σε τακτά διαστήματα, έτσι θα έπρεπε και ένας άνδρας να βγάλει μια πρώτη «φωτογραφία» της ικανότητάς του να γονιμοποιεί. Αν, βέβαια, βρεθεί κάποιο πρόβλημα που χρειάζεται διερεύνηση, ο ουρολόγος θα συστήσει περαιτέρω διαγνωστικές εξετάσεις.
Η εξέταση σπέρματος δεν αποτελεί απόδειξη του ότι είναι κανείς γόνιμος. Δίνει απλώς ενδείξεις, οι οποίες δηλώνουν αν υπάρχει κάποιο πρόβλημα. Το αποτέλεσμα, δηλαδή η σύλληψη, είναι ο τελικός κριτής της γονιμότητας. Με την πάροδο των χρόνων, η ποιότητα του σπέρματος ενδέχεται να αλλάξει. Γι’ αυτό και είναι σημαντικός ο τακτικός έλεγχος του σπέρματος (π.χ. κάθε 5 χρόνια), ώστε να μπορεί κανείς να συγκρίνει το σπέρμα του σε διάφορες φάσεις της ζωής του και να επέμβει άμεσα σε περίπτωση που χρειαστεί.
Αν δεν έχετε τη δυνατότητα να απευθυνθείτε σε βιολόγο αναπαραγωγής, ο οποίος ειδικεύεται στη μελέτη του σπέρματος, μπορείτε να κάνετε την εξέταση και σε ένα μικροβιολόγο που ασχολείται με θέματα γονιμότητας.
Το άγχος φαίνεται να επηρεάζει την ποιότητα του σπέρματος και, επομένως, τα αποτελέσματα της εξέτασης, που μπορεί να μην είναι αληθή. Σύμφωνα με έρευνες, οι διάφορες παράμετροι του σπέρματος είναι καλύτερες όταν υπάρχει έντονη διέγερση, ειδικά μέσω της σεξουαλικής επαφής. Αν και το σπερμοδιάγραμμα δεν είναι χρονοβόρα και επώδυνη εξέταση, πολλοί άνδρες νιώθουν άβολα με την όλη διαδικασία και αυτό… αποτυπώνεται στο σπέρμα τους. Μάλιστα, οι ειδικοί της γονιμότητας ενθαρρύνουν πλέον τα ζευγάρια να συλλέγουν το δείγμα του σπέρματος στο σπίτι, σε συνθήκες που αγχώνουν όσο το δυνατόν λιγότερο τον άνδρα, και να το μεταφέρουν στο εργαστήριο μέσα σε 45-60΄ (σε θερμοκρασία σώματος, π.χ. κάτω από τη μασχάλη ή σε εσωτερική τσέπη σακακιού). Επίσης, τα τελευταία χρόνια, μετά από ενδιαφέρουσες μελέτες, χορηγούνται στους άνδρες που δυσκολεύονται να εκσπερματίσουν υπό συνθήκες «πίεσης» ουσίες για την καταπολέμηση της στυτικής δυσλειτουργίας (βαρδεναφίλη και σιλδεναφίλη). Με αυτούς τους τρόπους, επιτυγχάνεται η καλή λειτουργία του ανδρικού γεννητικού συστήματος και, επομένως, η λήψη δείγματος του σπέρματος γίνεται σε συνθήκες όσο το δυνατόν πιο κοντά στην πραγματικότητα.




Στην περίπτωση που το σπερμοδιάγραμμα δείξει ότι υπάρχει πρόβλημα γονιμότητας, εκτός από την κλινική εξέταση σε ουρολόγο (ο οποίος θα ζητήσει και τη λήψη εκτενούς ιστορικού), θα χρειαστεί να υποβληθείτε και σε έναν ορμονικό έλεγχο, ο ­οποίος βοηθά στην αναγνώριση της αιτίας. Οι όρχεις, εκτός από σπερματοζωάρια, παράγουν και τεστοστερόνη, την ορμόνη που έχουν σε ­μεγαλύτερο ποσοστό οι άνδρες και ευθύνεται για την καλή λειτουργία του ανδρικού οργανισμού, τη χροιά της φωνής, την τριχοφυΐα, την κατανομή λίπους.
Η διερεύνηση των τιμών των ορμονών βοηθά στην κατανόηση του είδους της βλάβης, για παράδειγμα, αν υπάρχει πρόβλημα απλώς στην παραγωγή σπερματοζωαρίων ή αν ο μικρός τους αριθμός οφείλεται σε κάτι άλλο, π.χ. στο ότι έχει αποφραχθεί η δίοδος και δεν μπορούν να βρουν την έξοδό τους.




Όταν αγοράζετε μια ηλεκτρική συσκευή, σας δίνουν μαζί και τις οδη­γίες χρήσεως. Οι άνδρες, ωστόσο, δεν «κυκλοφορούν» με σχετικό εγχειρίδιο! Οι παράγοντες, δηλαδή, που σχετίζονται με την ανδρική υπογονιμότητα δεν είναι πάντα ίδιοι, ούτε και επηρεάζουν όλους τους άνδρες το ίδιο. Παρατηρήσεις, βέβαια, έχουν δείξει ότι δεν είναι λίγοι οι παράγοντες που επηρεά­ζουν το σπέρμα. Γι’ αυτό:


Επηρεάζει τη βιοσύνθεση της τεστοστερόνης, τη σπερματογένεση, την ωρίμανση των σπερματοζωαρίων και ελαττώνει τη γονιμοποιητική τους ικανότητα. Παράλληλα, προκαλεί και κατακερματισμό του DNA τους.


Η ακτινοβολία, λόγω π.χ. της πολύωρης και καθημερινής χρήσης του κινητού τηλεφώνου ή της υποβολής σε ακτινοβολία-χημειοθεραπεία, επηρεάζει τη γονιμοποιητική ικανότητα του άνδρα.


Έρευνες έχουν δείξει ότι άνδρες που ζουν με πολύ άγχος παράγουν μεγαλύτερο ποσοστό σπερματοζωαρίων ανώμαλης μορφολογίας.



Όλοι οι επιβλαβείς παράγοντες που αναφέρουμε μπορούν να επηρεάσουν το DNA του ανδρικού σπέρματος, που βρίσκεται μέσα στο «κεφάλι» του σπερματοζωαρίου. Το DNA κινδυνεύει να κατακερματιστεί, με αποτέλεσμα να υπάρχει αυξημένη πιθανότητα το έμβρυο που θα προκύψει να μην μπορεί να μεγαλώσει. Όταν υπάρχουν πολλές αποτυχίες σύλληψης επειδή τα έμβρυα που δημιουργούνται δεν εξελίσσονται, συστήνεται η εξέταση «κατακερματισμού του DNA» στο σπέρμα, που ανιχνεύει την κατάσταση του γενετικού υλικού των σπερματοζωαρίων. Αν χρειαστεί, χορηγούνται στον άνδρα ειδικές βιταμίνες. Αν δεν πρόκειται για σοβαρή βλάβη ή γενετική ασθένεια, μετά την πάροδο ενός τριμήνου τα πράγματα βελτιώνονται.

Οι υψηλές θερμοκρασίες, που αναπτύσσονται από τα στενά εσώρουχα και παντελόνια, τα ζεστά μπάνια, τη σάουνα και το τζακούζι, επηρεάζουν τη γονιμότητα. Αυξημένο κίνδυνο δια­τρέχουν, επίσης, όσοι δουλεύουν με το laptop στα πόδια τους ή όσοι εκτίθενται σε υψηλές θερμοκρασίες λόγω επαγγέλματος (π.χ. πυροσβέστες, μάγειροι), ενώ υπάρχουν και ορισμένα παθολογικά προβλήματα (όπως η κρυψορχία και η κιρσοκήλη) που συνδέονται με μειωμένη παραγωγή ικανο­ποιητικού αριθμού σπερματοζωαρίων, εξαιτίας της υψηλής θερμοκρασίας στην οποία έχουν εκτεθεί οι όρχεις.


Ουσίες χωρίς συνταγογράφηση, που δίνονται συνήθως από γυμναστήρια, αλλά και ορισμένες κατηγορίες φαρμάκων (π.χ. κάποια αντιβιοτικά) συνδέονται με μειωμένη γονιμότητα.


Τα πλαστικά ποτήρια που έρχονται σε επαφή με ζεστό καφέ ή άλλα ζεμα­τιστά υγρά απελευθερώνουν τοξικές ουσίες (βινυλούχα παράγωγα) που επηρεάζουν τη σπερματογένεση.


Οι τακτικές εκσπερματίσεις βοηθούν στο να είναι πιο ενεργοποιημένο το γενετικό σύστημα ενός άνδρα. Αυτό δεν συνδέεται άμεσα με την παρα­γωγή σπερματοζωαρίων, αλλά με τη ­λειτουργία κάποιων επικουρικών γεν­νητικών αδένων. Για παράδειγμα, ο προστάτης (που υπάρχει μόνο για λόγους γονιμότητας στον άνδρα) φαίνεται πως είναι σκόπιμο να ενεργοποιείται τακτικά και να αδειάζει. Κανείς, ωστόσο, δεν μπορεί να προσδιορίσει μια απαιτούμενη χρονική συχνότητα εκσπερμάτισης. Πάντως, όταν ο οργανισμός σας δεν αποβάλλει τη μεγάλη παραγωγή των σπερματοζωαρίων του, ίσως ρίχνει τους ρυθμούς παραγωγικότητάς του!


Η ατμοσφαιρική ρύπανση (π.χ. καυσαέρια αυτοκινήτων) προκαλεί βλάβες στο γενετικό υλικό των σπερματοζωαρίων.


Τα παραπανίσια κιλά, αλλά και το υπερβολικά χαμηλό βάρος, επηρεάζουν το ορμονικό προφίλ των ανδρών και, επομένως, τροποποιούνται οι εντολές που δίνονται στους όρχεις (μέσω των ορμονών) σχετικά με την παραγωγή σπερματοζωαρίων.


Τα φυτοοιστρογόνα (ορμόνες που περιέχονται σε υψηλή συγκέντρωση στη σόγια) θεωρούνται βλαβερά για το σπέρμα, αφού επηρεάζουν τη λειτουργία των ορμονών. Πολύ πρόσφατη έρευνα της Σχολής Δημόσιας ­Υγείας του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ έδειξε ότι ακόμη και μικρή κατανάλωση σόγιας μειώνει κατά 50% περίπου την παραγωγή σπέρματος.


Η κληρονομικότητα φαίνεται να παίζει σπουδαίο ρόλο στο θέμα της γονιμότητας.


Όσο περνάει ο χρόνος, τόσο πιο εκτεθειμένος είναι ο άνδρας σε συνθήκες που πιθανώς να επηρεάζουν τη γονιμότητά του. Γι’ αυτό και οι άνδρες μετά τα 40 είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίζουν σχετικά προβλήματα.




Μιλάμε για πρόβλημα γονιμότητας μετά, τουλάχιστον, 12 μήνες τακτικών σεξουαλικών επαφών χωρίς προφύλαξη, οι οποίες δεν οδηγούν σε σύλληψη. Η θεραπεία που ακολουθείται κάθε φορά είναι εξατομικευμένη και εξαρτάται από την αιτία του προβλήματος.
● Αν το σπέρμα βρεθεί μέσω του σπερμοδιαγράμματος επηρεασμένο σε μικρό βαθμό (π.χ. λόγω κάποιου μικροβίου ή λοίμωξης), ο ουρολόγος θα σας συστήσει καλλιέργεια σπέρματος, οπότε πιθανότατα θα σας χορηγηθεί η κατάλληλη αντιβίωση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, προτείνεται η λήψη βιταμινών ή αμινοξέων, ώστε να βελτιωθεί κάποια παράμετρος του σπέρματος.
● Συχνά απαιτείται η συνεργασία ουρολόγου, ενδοκρινολόγου και ειδικού ακτινολόγου, προκειμένου να βρεθεί η αιτία και επομένως να επιλεγεί η κατάλληλη θεραπεία (φαρμακευτική αγωγή ή επέμβαση). Για παράδειγμα, όταν η αιτία είναι ορμονική, μπορεί ο άνδρας να υποβληθεί σε θεραπεία που αναστέλλει τη μετατροπή ανδρογόνων σε οιστρογόνα, ώστε να δημιουργηθεί θετικό «ισοζύγιο» στις ανδρικές ορμόνες. Αν υπάρχουν υποψίες για κακή αιμάτωση των όρχεων, ο ειδικός ακτινολόγος, με τη βοήθεια υπερήχων, θα διαπιστώσει αν και με ποιον τρόπο αιματώνονται οι όρχεις και αναλόγως θα αποφασιστεί αν απαιτείται χειρουργική επέμβαση.
● Στις περιπτώσεις που, μετά από επανειλημμένα σπερμοδιαγράμματα (ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προτείνει δύο εξετάσεις με τη διαφορά ενός μήνα και μία τρίτη με τη διαφορά μίας εβδομάδας), αποδειχθεί ότι ένας άνδρας δεν έχει καθόλου σπερματοζωάρια, θα πρέπει σε πρώτη φάση να αναζητηθούν σπερματοζωάρια μέσα από τους όρχεις με τη διαδικασία της βιοψίας. Αν βρεθούν, τότε μπορούν να καταψυχθούν και να χρησιμοποιηθούν σε μέθοδο υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.




Αυτό το ξέρατε;
1. Γιατί το σπερματοζωάριο έχει ουρά;
Από τη στιγμή της εκσπερμάτισης, το σπερματοζωάριο έχει ως στόχο να φτάσει στο ωάριο. Αν και η απόσταση από τον κόλπο μέχρι τη μήτρα φαίνεται να είναι λίγα μόνο εκατοστά, για τα δεδομένα του σπερματοζωαρίου πρόκειται για ένα τεράστιο «ταξίδι». Η ουρά, λοιπόν, το βοηθά να «τρέξει» όσο το δυνατόν πιο γρήγορα προς τον προορισμό του.

2. Γιατί οι άνδρες έχουν δύο όρχεις;
Ό,τι χρειάζεται ο οργανισμός πολύ, φαίνεται να το έχει διπλό (δύο μάτια, δύο πνεύμονες, δύο νεφρά), ώστε στην περίπτωση που «χαλάσει» το ένα, να μπορεί να λειτουργήσει το άλλο.


3. Γιατί είναι τόσο λεπτό το δέρμα που περιβάλλει τους όρχεις;
Οι όρχεις, για να μπορέσουν να λειτουργήσουν σωστά, πρέπει να βρίσκονται σε αρκετά χαμηλή θερμοκρασία. Σε αντίθεση, λοιπόν, με όλο το υπόλοιπο σώμα, που καλύπτεται από λίπος που συγκρατεί τη θερμότητα του σώματος, ο οργανισμός έχει προνοήσει σχετικά, τοποθετώντας τους όρχεις εκτός σώματος και περικλείοντάς τους με το λεπτό δέρμα του όσχεου, που δεν έχει λίπος. Έτσι, οι όρχεις βρίσκονται τουλάχιστον 4 βαθμούς χαμηλότερα από τη θερμοκρασία του σώματος (36,6 βαθμοί).





Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον δρ. Σταμάτη Παπαχαρίτου, βιολόγο αναπαραγωγής, υπεύθυνο ενημέρωσης του Κέντρου Σεξουαλικής και Αναπαραγωγικής Υγείας Ελλάδας.