Γενιές και γενιές βιολόγων διδάχθηκαν τα επιτεύγματα του αυστριακού μοναχού Γκρέγκορ Μέντελ, ο οποίος ανακάλυψε τον 19ο αιώνα τους νόμους της κληρονομικότητας μελετώντας τις μπιζελιές που φύτευε κατά χιλιάδες στον κήπο του.
Διασταυρώνοντας διαφορετικές ποικιλίες, ο «πατέρας της Γενετικής» περιέγραψε τον μαθηματικό κανόνα μέσω του οποίου επτά χαρακτηριστικά του μπιζελιού, όπως το χρώμα των λουλουδιών και το σχήμα των καρπών, μεταβιβάζονται στην επόμενη γενιά.
Τα χαρακτηριστικά αυτά έδειχναν να προέρχονται από μυστηριώδεις κληρονομούμενους παράγοντες, τους οποίους σήμερα γνωρίζουμε ως γονίδια -μια θεμελιώδης ανακάλυψη στη Βιολογία.
Όμως, στον ενάμιση αιώνα που ακολούθησε, η σύγχρονη επιστήμη κατάφερε να εξηγήσει μόνο τα τέσσερα από τα επτά χαρακτηριστικά που είχε εξετάσει ο Μέντελ.
Ο γρίφος με τα γονίδια που ελέγχουν τα υπόλοιπα τρία επιτέλους λύνεται χάρη σε διεθνή μελέτη που δημοσιεύεται στο περιοδικό Nature.
«Βρήκαμε επιτέλους την απάντηση για αυτόν τον γρίφο που παραμένει άλυτος εδώ και 160 χρόνια» δήλωσε ο Σιφένγκ Τσεν του Ινστιτούτου Γεωπονικής Γονιδιωματικής στο Σεντζέν της Κίνας, επικεφαλής της προσπάθειας.
Η μεγάλη ομάδα δεκάδων γενετιστών και γεωπόνων χρειάστηκε έξι χρόνια για να συγκρίνει τα γονιδιώματα σχεδόν 700 ποικιλιών μπιζελιάς (Pisum sativum) και να εξετάσει 155 εκατομμύρια σημειακές ποικιλομορφίες που συνδέονται με χαρακτηριστικά του φυτού.
Χρησιμοποίησε επίσης επιλεκτικές διασταυρώσεις, μια μέθοδο που δεν έχει εκλείψει από τα χρόνια του Μέντελ.
Όπως προκύπτει, τo κίτρινο χρώμα του λοβού, ή χέδρωπα, που περιέχει τους καρπούς οφείλεται στην απενεργοποίηση ενός γονιδίου που ελέγχει την παραγωγή της πράσινης χλωροφύλλης.
Δύο άλλα γονίδια που επηρεάζουν τα κυτταρικά τοιχώματα καθορίζουν το εάν ο λοβός είναι βρώσιμος· και η απώλεια τμήματος ενός άλλου γονιδίου προκαλεί αλλαγές στην διάταξη των ανθών του φυτού.
Εκτός του ότι έλυσαν έναν ιστορικό γρίφο, οι ερευνητές εξέτασαν ακόμα 72 χαρακτηριστικά της μπιζελιάς και δημοσίευσαν ένα μεγάλο σύνολο γενετικών δεδομένων.
Η γεωργική βιομηχανία ίσως θα είχε λόγο να τα αξιοποιήσει, δεδομένου ότι, στην αναδυόμενη αγορά πρωτεΐνών φυτικής προέλευσης, το μπιζέλι έχει σήμερα μεγάλη ζήτηση.
Ο Μέντελ πιθανότατα θα καμάρωνε για τις εξελίξεις.
*Από τον Βαγγέλη Πρατικάκη
