Σας έχει συμβεί να θυμάστε έναν καβγά με κάποιον από το παρελθόν, να επαναλαμβάνετε στο μυαλό σας όλες τις λεπτομέρειες και να θυμώνετε ξανά, ενώ ο άλλος δεν είναι καν παρών; Ή όταν συμβαίνου διάφορες συγκρούσεις στις σχέσεις ή στη δουλειά, έχει τύχει να αισθάνεστε ενόχληση, μόνο και μόνο στη σκέψη ότι ο άλλος θα σας πει κάτι που θα σας κάνει έξω φρενών;
Όλα αυτά αποδεικνύουν ότι μερικές φορές ο πραγματικός «εχθρός» δεν είναι οι άλλοι, αλλά ο ίδιος μας ο εαυτός. Μπορεί να αισθανόμαστε θυμό ή αναστάτωση, χωρίς να έχουμε ακούσει καν κάτι αρνητικό από τον συνομιλητή μας, απλώς επειδή έχουμε φανταστεί πώς θα μπορούσε να απαντήσει στη συνέχεια της συζήτησης.
Παλιές συγκρούσεις και φανταστικές μελλοντικές μπορεί να μας φέρουν στα όριά μας, χωρίς στην ουσία αυτό να έχει κάποιο νόημα. Στην πρώτη περίπτωση γιατί πέρασαν, στη δεύτερη γιατί δεν έχουν έρθει ακόμη και πιθανόν και να μη συμβούν ποτέ!
Οι άνθρωποι κάνουμε σενάρια, προβλέψεις, υποθέσεις. Έχοντας την ανάγκη να διατηρήσουμε μία θετική εικόνα για τον εαυτό μας και τις κοινωνικές μας σχέσεις, προσπαθώντας να τις κρατήσουμε σε επίπεδα που θεωρούμε πως εξασφαλίζουν την ευημερία μας, θέλουμε να έχουμε τον έλεγχο των καταστάσεων.
Όταν μπαίνουμε σε συγκρούσεις, μπορεί να μην αντιμετωπίζουμε μόνο έναν πραγματικό άνθρωπο ή κατάσταση, αλλά να συγκρουόμαστε ακόμη και με τη φαντασία μας. Μπορεί εμείς οι ίδιοι να κάνουμε τη μεγαλύτερη δουλειά για να νιώσουμε άσχημα. Αν τα πράγματα ενταθούν δε, πολλοί από εμάς αποδίδουμε αρνητικά χαρακτηριστικά στην «άλλη πλευρά», συχνά ακόμα και χωρίς να είμαστε απόλυτα αντικειμενικοί. Νομίζουμε ότι οι άλλοι είναι «κακοί» και άδικοι και θέλουμε να εκφράσουμε αρνητικά συναισθήματα απέναντί τους.
Με άλλα λόγια, βλέπουμε τους άλλους σαν «εχθρούς», συνήθως προβάλλοντας, όμως, τα δικά μας αρνητικά σε εκείνους. Αγνοούμε, επίσης, τα δικά μας λάθη, τις αδυναμίες και τις κακές πράξεις που ενδεχομένως να αναλογούν και σε εμάς, ενώ την ίδια στιγμή υπερτονίζουμε των άλλων.
«Η κόλαση είναι οι άλλοι», τελικά;
Για να κατανοήσουμε πόσο μακριά μπορεί να φτάσει αυτό, σε έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Psychological Science, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να εκτιμήσουν πόσο κρύο θα ένιωθε κάποιος στην ίδια κατάσταση με τη δική τους.
Στα πειράματα που έγιναν, φάνηκε ότι οι άνθρωποι πίστευαν ότι κάποιος με τις ίδιες πολιτικές απόψεις με τις δικές τους, θα ένιωθε το κρύο όσο και εκείνοι, κάτι που δεν πίστευαν ότι θα συνέβαινε σε κάποιον με διαφορετικές απόψεις.
Το ίδιο συνέβη και με την κατανάλωση αλμυρής τροφής χωρίς νερό. Οι συμμετέχοντες υπέθεσαν ότι όσοι είχαν διαφορετικές πολιτικές απόψεις από αυτούς, θα διψούσαν λιγότερο σε σχέση με εκείνους. Ακόμα και στο επίπεδο των πιο βασικών σωματικών αισθήσεων, μπορεί να υποτιμούμε πόσο παρόμοιοι είναι οι «αντίπαλοί» μας με εμάς.
Συγκρούσεις και «κακές» σκέψεις
Μελέτη στο επιστημονικό περιοδικό Journal of Strategic Security έδειξε ότι όσο μειώνεται η πολυπλοκότητα στη σκέψη μας, δηλαδή, όταν υιοθετούμε πιο απλοϊκές, ακραίες και αρνητικές απόψεις για τους «αντιπάλους» μας, τόσο αυξάνεται η διάθεσή μας για την πρόκληση βλάβης σε αυτούς.
Αν παρατηρήσουμε τον εαυτό μας να βυθίζεται σε έντονα αρνητικά συναισθήματα ή επιθυμίες να βλάψουμε ανθρώπους που διαφωνούν μαζί μας, ας προσπαθήσουμε να αντιληφθούμε ότι η σκέψη μας, εκτός από παράλογη είναι και υπερβολικά απλοϊκή. Πολλές φορές, το να απλοποιούμε είναι χρήσιμο, αλλά όταν πρόκειται για ανθρώπους, οι απλές αρνητικές εικόνες μας στερούν τη δύναμη να συνδεθούμε μαζί τους ή να καταλαβαίνουμε τη δική τους οπτική.
Αυτό θα μπορούσε να μας κάνει ακόμη και λιγότερο δημιουργικούς στην επίλυση προβλημάτων, μιας και με αυτόν τον τρόπο δεν θα καταφέρουμε μάλλον να μετασχηματίσουμε τις συγκρούσεις σε κάτι χρήσιμο, αν αυτό είναι κάτι που επιθυμούμε.
