Όταν κάποιος από την «ομάδα» μας (πολιτική, κοινωνική, επαγγελματική κ.λπ.) παραποιεί την αλήθεια, συχνά θεωρούμε πως πρόκειται για μια στρατηγική κίνηση. Αντίθετα, όταν το κάνει ένας «αντίπαλος», το αποκαλούμε απάτη. Αυτή η προκατάληψη, φαίνεται να έχει κόστος καθώς όταν υποθέτουμε ότι η “άλλη πλευρά” λέει περισσότερα ψέματα, σταματάμε να ελέγχουμε τα δεδομένα που έχουμε εμείς οι ίδιοι. Αυτό μπορεί να ενισχύσει την παραπληροφόρηση και την έλλειψη εμπιστοσύνης.

Αλήθειες και ψέματα: Η ψευδαίσθηση της ειλικρίνειας

Σύμφωνα με τη θεωρία της κοινωνικής ταυτότητας, ενστικτωδώς κατατάσσουμε τους ανθρώπους γύρω μας σε στρατόπεδα, είναι «εμείς» και «αυτοί». Σε οποιοδήποτε επίπεδο, είτε μιλάμε για το ποδόσφαιρο είτε για τη θρησκεία, εμπιστευόμαστε την ομάδα μας και δυσπιστούμε απέναντι στην άλλη ομάδα. Ίσως επειδή μας δυσκολεύει η αυτοκριτική.

Επιπλέον, όταν εμείς λέμε ψέματα, τείνουμε να αποδίδουμε την αιτία σε εξωτερικές συνθήκες. Για παράδειγμα, «ήμασταν υπό πίεση ή αγχωμένοι». Αλλά όταν το κάνουν οι άλλοι, το θεωρούμε ελάττωμα του χαρακτήρα τους (π.χ. είναι ανέντιμοι ή εγωιστές).

Οι ψυχολόγοι κάνουν λόγο για μια «ηθική ταξινόμηση»—βλέπουμε συνήθως τους άλλους ως ηθικούς παραβάτες και εμάς ως ηθικά θύματα.

Από τα διοικητικά συμβούλια μέχρι τις οικογενειακές συγκεντρώσεις, η πίστη στην ομάδα υπερβαίνει την ακεραιότητα, ίσως περισσότερο από ό,τι θα θέλαμε να παραδεχτούμε. Σαν αποτέλεσμα, μπορεί να επικεντρωνόμαστε στα λάθος πράγματα, όπως το να κυνηγάμε εχθρούς και να αγνοούμε τα δικά μας λάθη.

Ο δείκτης της αλήθειας

Πριν κρίνεις τους άλλους, φαντάσου να ήσουν στη θέση τους. Ποιες πιέσεις μπορεί να αντιμετωπίζουν; Τι κίνητρα έχουν; Ποιους κανόνες ακολουθούν; Στους κοινωνικούς σου κύκλους, δες όλους τους ανθρώπους με καθαρό μάτι. Βεβαιώσου ότι οι αποφάσεις σου δεν επηρεάζονται από παράγοντες όπως το φύλο ή άλλες προκαταλήψεις.

Επιπλέον:

  • Προσπάθησε να καταλάβεις τις συναισθηματικές σου αντιδράσεις όταν αντιμετωπίζεις ψέματα, ειδικά από ανθρώπους στην “ομάδα” σου. Είναι εύκολο να δικαιολογήσεις συμπεριφορές που σε ευνοούν ή να ελαχιστοποιήσεις την ανησυχία σου για πράξεις που σε βολεύουν, αλλά αυτή η αυτογνωσία μπορεί να σε βοηθήσει να μην αφήνεις τα συναισθήματα να παραμορφώνουν τη λογική σου.
  • Δημιουργησε έναν κύκλο που ενθαρρύνει τη διαφάνεια και την ειλικρίνεια.
  • Αντί να βλέπουμε τον κόσμο σε αντίπαλες ομάδες, θα πρέπει να προσπαθήσουμε να διαχωρίσουμε την προσωπική σχέση από την ηθική κρίση. Αν κάποιος στην “ομάδα” σου κάνει κάτι λάθος, αναγνώρισέ το χωρίς να το δικαιολογείς μόνο και μόνο επειδή είναι από την ομάδα σου.
  • Όλοι κάνουμε λάθη. Είναι σημαντικό να παραδέχεσαι τα δικά σου και των ανθρώπων σου και να μπαίνεις στη διαδικασία να τα διορθώσεις.
  • Μην αποδέχεσαι χωρίς να ελέγχεις πρώτα ακόμα και όταν ακούς ή βλέπεις κάτι που υποστηρίζει τις δικές σου πεποιθήσεις.
  • Δώσε περισσότερη σημασία στις πράξεις και δημιούργησε σχέσεις βασισμένες σε κοινές αξίες, παρά σε στερεότυπα.