Στην εποχή της υπερπληροφόρησης, πολλοί από εμάς καταφεύγουμε στο πιο ανθρώπινο αντανακλαστικό: την οικειοθελή άγνοια και την αποφυγή του «εξωτερικού θορύβου». Αποφεύγουμε ειδήσεις που μας αγχώνουν, μηνύματα που δεν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε ή ακόμη και ιατρικά αποτελέσματα που φοβόμαστε να δούμε. Όμως, τι συμβαίνει όταν η άγνοια, αντί να μας προστατεύει, αρχίζει να μας βλάπτει;

Πρόσφατες έρευνες αποκαλύπτουν πως το «όσο λιγότερα ξέρω, τόσο το καλύτερο» είναι ίσως ένας επικίνδυνος μύθος. Η υγιής αποστασιοποίηση είναι άλλο πράγμα από τη συστηματική αποφυγή. Και το κλειδί είναι να μάθουμε πότε να αγνοούμε — και πότε να αντιμετωπίζουμε.

Από την παιδική περιέργεια στην ενήλικη άγνοια

Τα παιδιά γεννιούνται με μια σχεδόν αστείρευτη περιέργεια. Ρωτούν συνεχώς με το γιατί να είναι η αγαπημένη τους λέξη, ψάχνουν, δοκιμάζουν. Ωστόσο, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου του Σικάγο, όσο μεγαλώνουμε, αναπτύσσουμε μια συνειδητή τάση να αποφεύγουμε πληροφορίες που ίσως μας κάνουν να νιώθουμε άγχος, άβολα ή ενοχικά.

Οι ερευνητές ονομάζουν αυτό το φαινόμενο “information avoidance” — δηλαδή τη συνειδητή επιλογή να αποστρέφουμε το βλέμμα μας από ό,τι δεν θέλουμε να γνωρίζουμε. Το κάνουμε για να προστατεύσουμε τα συναισθήματά μας, να διατηρήσουμε μια θετική εικόνα για τον εαυτό μας ή απλώς για να μείνουμε στην «ασφαλή ζώνη» των συνηθειών μας, το γνωστό comfort zone, που δεν θέλουμε να διαταραχθεί.

Όμως αυτή η ψευδαίσθηση ασφάλειας ίσως να έχει και ένα τίμημα. Όταν αγνοούμε επανειλημμένα τα προειδοποιητικά σημάδια —είτε είναι για την υγεία μας είτε για τις σχέσεις μας— στην πραγματικότητα στερούμε από τον εαυτό μας την ευκαιρία να εξελιχθεί και να θεραπευτεί.

Η «τέχνη» του να αγνοούμε με κριτική σκέψη

Από την άλλη πλευρά, υπάρχει και μια υγιής μορφή άγνοιας: η κριτική αγνόηση (critical ignoring). Δεν πρόκειται για αποφυγή της πραγματικότητας, αλλά για στρατηγικό φιλτράρισμα του ψηφιακού θορύβου που κατακλύζει την καθημερινότητά μας.

Οι ειδικοί υπογραμμίζουν ότι στην εποχή των social media, όπου η προσοχή είναι το παν, το να ξέρουμε τι να μην παρακολουθούμε είναι εξίσου σημαντικό με το να σκεφτόμαστε κριτικά.

Υπάρχουν τρεις πρακτικοί τρόποι να το πετύχουμε:

  • Self-Nudging: Επανασχεδιάστε το περιβάλλον σας

Μειώστε τον «πειρασμό» πριν εμφανιστεί. Θέστε χρονικά όρια στα social media, βάλτε το κινητό σε γκρι κλίμακα, κάντε σίγαση σε λογαριασμούς που σας κουράζουν. Μικρές ψηφιακές αλλαγές μπορούν να ενισχύσουν θεαματικά τη συγκέντρωσή σας και να μειώσουν το στρες.

  • Πλάγια ανάγνωση (lateral reading) – Ελέγξτε την αξιοπιστία

Όταν βλέπετε ειδήσεις που σας δημιουργούν αμφιβολίες για την εγκυρότητά τους, μη τις παρακολουθείτε. Αναζητήστε νέες πηγές, ψάξτε ποιος έγραψε αυτό που διαβάζετε και τι λένε έγκυρα μέσα. Έτσι προστατεύετε τον εαυτό σας από την παραπληροφόρηση και την περιττή ανησυχία.

  • Πάρτε αποστάσεις

Η ενασχόληση με τοξικά σχόλια ή προκλητικούς λογαριασμούς μόνο ενισχύει τη διάδοσή τους. Αγνοήστέ τα, κάντε block, και διατηρήστε την εσωτερική σας γαλήνη. Η ενέργειά σας αξίζει κάτι καλύτερο.

Η ψυχική και ψηφιακή ευεξία δεν σημαίνει επομένως να αποκοπούμε τελείως από τον κόσμο, αλλά να δημιουργήσουμε συνειδητά χώρο για ό,τι έχει πραγματική αξία. Όταν φιλτράρουμε τον θόρυβο, έχουμε τη διαύγεια να ακούσουμε τον εαυτό μας— και να ανταποκριθούμε με σοφία, όχι φόβο. Όπως λένε οι ειδικοί, η κριτική αγνόηση δεν αντικαθιστά την κριτική σκέψη· της δίνει χώρο να ανθίσει. Η ευτυχία, τελικά, δεν βρίσκεται στην άγνοια, αλλά στη σοφή επιλογή του τι αφήνεις να σε αγγίξει.