Πολλοί άνθρωποι φαντάζονται τον ναρκισσισμό ως μια μεγάλη, προφανή συμπεριφορά. Ο ναρκισσιστής μπορεί να είναι αλαζονικός, αυταρχικός, «αλλεργικός» στην κριτική. Αυτή η εκδοχή υπάρχει – και πράγματι, ο μεγαλομανής και ο κακοήθης ναρκισσισμός είναι πιο εύκολο να εντοπιστούν. Αλλά οι πιο ήσυχες εκδοχές προκαλούν εξίσου μεγάλη ζημιά, ακριβώς επειδή παρουσιάζονται ως λογικές ή ακόμα και ως… γενναιόδωρες.

Σκεφτείτε τον διανοούμενο που «έχει πάντα δίκιο», τον «ευγενικό» ή «καλοπροαίρετο» άνθρωπο που παραμένει ευχάριστος χωρίς ποτέ να αναλαμβάνει τις «βαριές» συναισθηματικές εργασίες, εκείνον που έχει ενσυναίσθηση και διαβάζει εύκολα τα συναισθήματα των άλλων για να τους χειραγωγήσει, τον αμελή υποτύπο που αποφεύγει την προσπάθεια και την αποκαλεί «ηρεμία», και τον κοινοτικό ναρκισσιστή που χρειάζεται δημόσια αναγνώριση για να είναι «καλός».

Ο ναρκισσιστής έχει πολλά «πρόσωπα»

Οι έρευνες υποστηρίζουν αυτήν την ετερογένεια, επισημαίνοντας ότι ο ναρκισσισμός δεν είναι ένα ενιαίο φαινόμενο. Κλινικές μελέτες ξεχωρίζουν δύο βασικές μορφές: τον μεγαλοπρεπή ναρκισσισμό και τον ευάλωτο ναρκισσισμό. Και οι δύο μοιράζονται έναν κοινό πυρήνα – την αίσθηση δικαιώματος και τη μειωμένη ενσυναίσθηση – αλλά διαφοροποιούνται ως προς την συναισθηματική έκφραση και τις μεθόδους που ακολουθούν.

Ορισμένα άτομα επιδιώκουν τον θαυμασμό μέσω ανοιχτών τακτικών αυτοπροβολής ενώ άλλα τον διεκδικούν προβάλλοντας κοινωνικές αρετές ή ηθική ανωτερότητα (κοινοτικός ναρκισσισμός). Σε αυτήν την περίπτωση, η εικόνα της ζεστασιάς και της καλοσύνης δεν λειτουργεί ως γνήσια ενσυναίσθηση αλλά ως μέσο ενίσχυσης του εγώ.

Πώς θα τον διακρίνετε

Αυτό που έχει σημασία δεν είναι απαραίτητα το όνομα, αλλά το μοτίβο συμπεριφοράς. Δώστε προσοχή στην ενσυναίσθηση που δεν υφίσταται στην πράξη, την χρόνια αποφυγή ευθύνης και στο πώς, με τον καιρό, μπορεί να χάνετε τη σιγουριά σας ή να μην σκέφτεστε τόσο καθαρά όσο βρίσκεστε κοντά σε αυτό το άτομο.

Τα red flags της καθημερινότητας 

Στην περίπτωση ενός ναρκισσιστή, πιθανόν να παρατηρήσετε ότι όταν μοιράζεστε κάτι ευαίσθητο, εκείνος το ελαχιστοποιεί, στρέφει την προσοχή στον εαυτό του ή προσφέρει συμπάθεια που εξαφανίζεται όταν απαιτείται προσπάθεια. Όταν είναι σαφές ότι έχει άδικο, μπορεί να αποφύγει την ευθύνη και η συγγνώμη να συνοδεύεται από δικαιολογίες. Οι συμφωνίες δεν τηρούνται, τα ίδια λάθη επαναλαμβάνονται και ακολουθούνται από «ας προχωρήσουμε» αντί για συγκεκριμένη αλλαγή στη συμπεριφορά. Επιπλέον τα «διπλά πρότυπα» μπορεί να κάνουν την εμφάνισή τους, με την μορφή ειδικών κανόνων ή εξαιρέσεων για εκείνον και άκαμπτων κανόνων για εσάς.

Η βοήθεια και η γενναιοδωρία συνοδεύονται από όρους, μέτρηση πόντων ή δημόσια αναγνώριση, κάτι που είναι συνηθισμένο στον «ευγενικό» ή κοινοτικό ναρκισσιστή. Τα λογικά όρια αντιμετωπίζονται με θυμό, απομάκρυνση, αδιαλλαξία ή γοητεία. Τα αιτήματα για υποστήριξη αναδιατυπώνονται ως υπερβολική ευαισθησία ή δραματικότητα. Οι εργασίες που τον ωφελούν μπορεί να ολοκληρώνονται γρήγορα, ενώ οι κοινές υποχρεώσεις παραμελούνται, ένα συνηθισμένο μοτίβο αμέλειας.

Αρχίστε να παρακολουθείτε τα μοτίβα συμπεριφοράς σε βάθος χρόνου και όχι τα μεμονωμένα περιστατικά. Ένα μεμονωμένο περιστατικό δεν κάνει κάποιον ναρκισσιστή. Πολλαπλά περιστατικά σε διάστημα μηνών και σε διαφορετικά πλαίσια υποδηλώνουν ένα μοτίβο που δεν αλλάζει χωρίς σαφή όρια. Κρατήστε ένα σύντομο γραπτό ημερολόγιο για το τι συνέβη, τι συμφωνήθηκε και τι ακολούθησε. Τα μοτίβα είναι πιο εύκολο να τα δείτε στο χαρτί παρά στη μνήμη σας, και ένα αρχείο σας βοηθά όταν αρχίζετε να αμφιβάλλετε για την εμπειρία σας.