Ηλεκτρομαγνητικά κύματα, ηλεκτρικά φορτία, μαγνητικά πεδία. Λέξεις που για τους περισσότερους από εμάς δεν λένε τίποτα. Και όμως, ζούμε μαζί τους καθημερινά. Πρόκειται ουσιαστικά για την ακτινοβολία που δεχόμαστε από το κινητό τηλέφωνο, το ασύρματο, το φούρνο μικροκυμάτων, ακόμα και το σεσουάρ. Μπορεί να μην μπορούμε να την καταλάβουμε απόλυτα, αλλά αυτή είναι πάντα εκεί, κρυμμένη μέσα σε τεχνολογικά εξελιγμένες συσκευές που χρησιμοποιούμε συχνά-πυκνά και πολλές φορές εγκυμονεί κινδύνους για την υγεία μας. Πότε είναι πράγματι επικίνδυνη η ακτινοβολία και πώς μπορούμε να προφυλαχθούμε, χωρίς όμως να επιστρέψουμε στην… Εποχή του Χαλκού; Στα όσα ακολουθούν, οι πιο συχνές ερωτήσεις για την τεχνολογία συναντούν τις απαντήσεις και λύνουν κάθε μας απορία.

Μιλάω πολλές ώρες στο κινητό. Κινδυνεύω;
Έχουν πραγματοποιηθεί μελέτες σε κύτταρα και πειραματόζωα, οι οποίες δείχνουν ότι η ένταση της ακτινοβολίας του κινητού τηλεφώνου, ακόμα και όταν βρίσκεται κάτω από τα όρια έκθεσης, μπορεί να είναι επιβλαβής για την υγεία μας και ενδεχομένως να προκαλέσει προβλήματα, όπως πονοκεφάλους, αίσθημα κόπωσης, μείωση των μαθησιακών ικανοτήτων, ακόμα και δημιουργία όγκου. Ωστόσο, οι επιπτώσεις αυτές δεν έχουν επιβεβαιωθεί προς το παρόν στον ανθρώπινο οργανισμό. Μάλιστα, σύμφωνα με τους ειδικούς, θα αργήσουμε πολύ να έχουμε στα χέρια μας οριστικά και ασφαλή αποτελέσματα. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, μιλώντας πολλές ώρες στο κινητό, θέτουμε τον εαυτό μας σε κίνδυνο, αφού, σύμφωνα με τους κανόνες ασφαλείας που ισχύουν σήμερα, πρέπει να ελαχιστοποιούμε την έκθεσή μας σε τέτοιου είδους ακτινοβολία.

Μπορώ να κοιμάμαι με ανοιχτό το κινητό τηλέφωνο;
Η ακτινοβολία των κινητών τηλεφώνων θεωρείται ασήμαντη όταν αυτά βρίσκονται σε αναμονή (είναι δηλαδή σε λειτουργία, χωρίς όμως να υπάρχει συνδιάλεξη). Παρ’ όλα αυτά, ακριβώς επειδή η έκθεση στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία δεν είναι μηδενική, καλό είναι να λαμβάνουμε ορισμένα απλά μέτρα προστασίας. Όσοι από εμάς δεν απενεργοποιούμε, λοιπόν, το κινητό μας ούτε όταν κοιμόμαστε, καλό είναι, επειδή οι ώρες του ύπνου είναι πολλές, να το τοποθετούμε σε απόσταση μισού έως ενός μέτρου από το κρεβάτι και κατά προτίμηση μακριά από το κεφάλι μας.

Κινδυνεύει η υγεία μου όταν φορτίζεται το κινητο τηλεφωνο δίπλα μου;
Στην περίπτωση που έχουμε αφήσει το κινητό να φορτίζεται μέσα στο υπνοδωμάτιό μας, υπάρχει το ενδεχόμενο -αν και εξαιρετικά σπάνιο- να εκραγεί η μπαταρία λόγω βλάβης στο σύστημα φόρτισης. Γι’ αυτόν το λόγο, οι ειδικοί συστήνουν να το τοποθετούμε στο πάτωμα, πίσω από ένα αντικείμενο, που θα μπορέσει να λειτουργήσει ως ασπίδα σε ανάλογη περίπτωση.

Να επιλέξω hands free ή bluetooth;
Η πιο ασφαλής επιλογή που μπορούμε να κάνουμε είναι η ανοικτή συνομιλία, ακριβώς επειδή το κινητό βρίσκεται σε απόσταση από το σώμα μας. Μεταξύ hands free και bluetooth, ασφαλέστερο θεωρείται, σύμφωνα με τους ειδικούς, το πρώτο, επειδή είναι ενσύρματο, γεγονός που μειώνει την έκθεσή μας στην ακτινοβολία.

Η ακτινοβολία είναι μεγαλύτερη στους κλειστούς χώρους;
Το κινητό τηλέφωνο δυσκολεύεται να επικοινωνήσει με το σταθμό βάσης όταν βρίσκεται σε εσωτερικούς χώρους (π.χ. Μετρό, αυτοκίνητο, σπίτι). Επομένως, αναγκάζεται να εκπέμπει μεγαλύτερη ισχύ, ώστε η ακτινοβολία του να καταφέρει να φτάσει στον κοντινότερο σταθμό. Γι’ αυτόν το λόγο, καλό είναι να περιορίζουμε τις συνομιλίες μας όταν δεν βρισκόμαστε σε εξωτερικό περιβάλλον.

Οι ειδικές θήκες και τα αυτοκόλλητα για κινητά προστατεύουν;
Μέχρι σήμερα δεν έχει αποδειχθεί ότι οι ειδικές θήκες για τη μείωση της ακτινοβολίας που κυκλοφορούν στο εμπόριο έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Μάλιστα, οι επικριτές τους υποστηρίζουν ότι κάθε εμπόδιο στην ακτινοβολία οδηγεί σε αύξηση της έντασής της. Όσο για τα αυτοκόλλητα που τοποθετούνται στο πίσω μέρος του κινητού τηλεφώνου για να απορροφήσουν -υποτίθεται- την ακτινοβολία που εκπέμπεται, η αποτελεσματικότητά τους δεν έχει επιβεβαιωθεί από τις μετρήσεις.

Να χρησιμοποιεί το παιδί μου κινητό τηλέφωνο;
Οι επιπτώσεις της ακτινοβολίας του κινητού τηλεφώνου στα παιδιά και τους εφήβους είναι ακόμα υπό διερεύνηση. Σίγουρο, πάντως, είναι ότι τα παιδιά είναι πιο ευάλωτα από τους ενηλίκους στις επιδράσεις της ακτινοβολίας, γι’ αυτό και οι γονείς θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί. Όσο λιγότερο χρησιμοποιεί ένα παιδί, ένας έφηβος ή ακόμα και ένας νέος ενήλικος το κινητό, τόσο το καλύτερο. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να τηρούνται οι απαραίτητοι κανόνες ασφαλείας, όπως η τήρηση των αποστάσεων (τοποθέτηση του κινητού μισό με ένα μέτρο μακριά από το σώμα) και η χρήση μέσων που μειώνουν την έκθεση στην ακτινοβολία (π.χ. χρήση ενσύρματου hands free).

Είναι πιο επικίνδυνο το ασύρματο από το σταθερό τηλέφωνο;
Το σταθερό τηλέφωνο δεν εκπέμπει ακτινοβολία. Αντίθετα, τα σύγχρονα ασύρματα τηλέφωνα και οι βάσεις τους εκπέμπουν συνεχώς ασθενή ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, είτε υπάρχει κλήση είτε όχι. Μάλιστα, ορισμένοι ισχυρίζονται ότι τα ασύρματα ευθύνονται για διαταραχές στον ύπνο, που συνδέονται με τα επίπεδα της μελατονίνης, μιας ορμόνης που παράγεται στον εγκέφαλο και υπαγορεύει στον οργανισμό πότε να κοιμηθεί και πότε να ξυπνήσει.

Τα ασύρματα ποντίκια και πληκτρολόγια εκπέμπουν ακτινοβολία;
Όπως όλα τα τηλεχειριστήρια (π.χ. της τηλεόρασης), έτσι και τα ασύρματα ποντίκια και πληκτρολόγια εκπέμπουν ασθενή υπέρυθρη ακτινοβολία, η οποία δεν διεισδύει στο σώμα και, επομένως, δεν κινδυνεύει η υγεία μας από τη χρήση τους.

Μπορεί να επηρεάσει την υγεία μου το ασύρματο Ίντερνετ;
Τα ασύρματα δίκτυα εκπέμπουν ασθενή ακτινοβολία αντίστοιχη με αυτήν των κινητών και των ασύρματων τηλεφώνων, οπότε ενδεχομένως να εγκυμονούν ανάλογους κινδύνους. Γι’ αυτό και οι συσκευές πρόσβασης (modem) δεν πρέπει να βρίσκονται πολύ κοντά στα ζωτικά όργανα του σώματός μας. Επίσης, εξίσου προσεκτικοί πρέπει να είμαστε με τους φορητούς υπολογιστές, οι οποίοι συνδέονται ασύρματα στο Διαδίκτυο με την κάρτα δικτύου, που είναι ενσωματωμένη στο εσωτερικό τους. Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα laptop πρέπει να βρίσκονται σε απόσταση τουλάχιστον μισού μέτρου από το σώμα μας.

Περιμένω μπροστά από το φούρνο μικροκυμάτων μέχρι να ζεσταθεί το φαγητό. Πειράζει;
H ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία που εκπέμπουν οι φούρνοι μικροκυμάτων δεν είναι ιονίζουσα (δηλαδή ραδιενεργός), που μπορεί να οδηγήσει σε καρκινικές εξαλλαγές. Όσον αφορά τις επιπτώσεις των μικροκυμάτων, πρέπει να περιμένουμε αρκετά χρόνια ακόμα ώστε να έχουμε ασφαλή συμπεράσματα. Mε τα επιστημονικά δεδομένα που έχουμε σήμερα στα χέρια μας, από τη στιγμή που η πόρτα του φούρνου μικροκυμάτων είναι αεροστεγώς κλειστή (δεν έχει, δηλαδή, σπασίματα), η ακτινοβολία που διαρρέει στον εξωτερικό χώρο είναι ασήμαντη και, επομένως, δεν θεωρείται ότι είναι επιβλαβής. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε, ωστόσο, προληπτικά είναι να κρατάμε πάντα απόσταση από το φούρνο μικροκυμάτων -γύρω στο μισό με ένα μέτρο-, όταν αυτός βρίσκεται σε λειτουργία.

Έχει ακτινοβολία το σεσουάρ;
Όσο παράξενο κι αν ακούγεται, το σεσουάρ που χρησιμοποιούμε για να στεγνώνουμε τα μαλλιά μας ανήκει στις ηλεκτρικές οικιακές συσκευές που παράγουν ισχυρά ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία. Η έκθεσή μας, όμως, σε αυτά είναι ολιγόλεπτη, επομένως δεν φαίνεται να υπάρχει κίνδυνος. Παρ’ όλα αυτά, καλό είναι να τηρούμε ορισμένους κανόνες ασφαλείας, όπως το να μην έρχεται σε άμεση επαφή η συσκευή με το κεφάλι μας, να κρατάμε το σεσουάρ όσο πιο μακριά γίνεται και να το χρησιμοποιούμε όσο το δυνατόν λιγότερο στα παιδιά.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΝ δρ. ΣΤΕΦΑΝΟ ΤΣΙΤΟΜΕΝΕΑ, αντιπρόεδρο της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, καθηγητή Τηλεπικοινωνιών στο Τ.Ε.Ι. Πειραιά και υπεύθυνο του MSc in Networking and Data Communication στο τμήμα Ηλεκτρονικής.