Βασίλη Ζαργάνη, χειρουργό-οδοντίατρο: «Έρχεται το τέλος του οδοντιατρικού τροχού;»

Το να βρεθούμε στην καρέκλα του οδοντιάτρου αποτελεί για πολλούς από εμάς έναν… εφιάλτη, με αποτέλεσμα να χρονοτριβούμε, ακόμη και αν κάποιο δόντι μάς ταλαιπωρεί. Αλλά και οι πιο τυπικοί με τις επισκέψεις στους γιατρούς, που δεν φοβόμαστε τον οδοντία­τρο, αναμφισβήτητα θα προτιμούσαμε να «γλιτώσουμε» τις ενέσεις, τον πόνο και φυσικά τον ενοχλητικό τροχό. Τώρα, η πρόοδος της τεχνολογίας έρχεται να μας απαλλάξει από τον τροχό και τον ενοχλητικό θόρυβό του. Πώς; Με την εισαγωγή των λέιζερ στην οδοντιατρική πράξη, που όμως δεν έχει ακόμη γενικευτεί, επειδή υπάρχουν δύο μεγάλοι περιορισμοί: πρώτον το κόστος και δεύτερον η έλλειψη γνώσης! Θέλοντας να μάθουμε τι ακριβώς σημαίνει -για ασθενείς και γιατρούς- η χρήση των λέιζερ στην οδοντιατρική, απευθυνθήκαμε στον κ. Βασίλη Ζαργάνη, χειρουργό-οδοντίατρο, που έχει ειδικευτεί στα οδοντιατρικά λέιζερ.

Μπορούν όλοι οι οδοντίατροι να χρησιμοποιήσουν λέιζερ;
Προφανώς δεν υπάρχει κάποιος νόμος που να ­απαγορεύει τη χρήση του λέιζερ από γιατρούς που δεν έχουν ­σχετική «άδεια». Από την άλλη πλευρά, όμως, θα πρέπει να τονίσουμε ότι είναι απαραίτητο, όποιος αποφασίσει να το χρησιμοποιήσει, να έχει τις απαραίτητες γνώσεις, γιατί αλλιώς μπορεί να είναι από αναποτελεσματικό έως και επικίνδυνο.

Γιατί απαιτείται ειδική εκπαίδευση; Δεν είναι τα λέιζερ απλές συσκευές;
Όχι. Υπάρχει μεγάλη γκάμα λέιζερ (άτυπα χωρίζονται σε λέιζερ για μαλακούς και σε λέιζερ για σκληρούς ιστούς) και πρέπει ο οδοντίατρος να έχει ειδική εκπαίδευση, ώστε να γνωρίζει -ανάλογα με το πρόβλημα που θέλει να αντιμετωπίσει- ποιο λέιζερ να χρησιμοποιήσει κάθε φορά και με ποιον ακριβώς τρόπο. Ο καλά εκπαιδευμένος οδοντίατρος μπορεί να προσαρμοστεί στις διαφορετικές συνθήκες που πιθανώς προκύπτουν, καθώς το λέιζερ δεν είναι ένα μηχάνημα που λειτουργεί απλώς με on και off, αλλά χρειάζεται για κάθε περίσταση ξεχωριστές ρυθμίσεις.

Μπορεί να γίνει το λέιζερ επικίνδυνο;
Δεν θα έλεγα ότι είναι επικίνδυνο, αλλά χρειάζεται να τηρούνται οι κανόνες ασφαλείας κατά τη χρήση του. Απαιτείται, δηλαδή, να φοράνε ειδικά γυαλιά ο οδοντίατρος, ο βοηθός -αν υπάρχει- και φυσικά ο ασθενής. Επίσης, το ιατρείο δεν μπορεί να είναι ανοιχτό και να μπαίνει όποιος θέλει την ώρα που λειτουργεί το λέιζερ. Ο μόνος κίνδυνος που υπάρχει με το λέιζερ είναι αυτός: αν δεν φοράνε ειδικά γυαλιά οι ευθέως εμπλεκόμενοι, μπορεί άμεσα ή μέσω ανάκλασης να προκληθεί τραυματισμός του ματιού. Οποιοδήποτε άλλο «λάθος» δεν έχει καμία επίπτωση. Από την άλλη, αξίζει να επισημάνουμε ότι γενικά η χρήση του λέιζερ είναι πιο ασφαλής από εκείνη του τροχού.

Σε ποιες οδοντιατρικές εργασίες μπορεί να χρησιμοποιηθεί το λέιζερ;
Τα λέιζερ «μαλακών ιστών» (τα λεγόμενα διοδικά και νεοδημίου) μπορούν να χρησιμοποιηθούν για απονευρώσεις, αλλά και για θεραπείες περιοδοντίτιδας. Αυτό συμβαίνει επειδή το λέιζερ έχει πολύ ισχυρή βακτηριοκτόνο δράση και έτσι είναι πολύ αποτελεσματικό στη θεραπεία της περιοδοντίτιδας, επειδή σκοτώνει τα μικρόβια που ευθύνονται για την ανάπτυξη της περιοδοντικής νόσου. Επιπλέον, στη διαδικασία της απονεύρωσης έχει βακτηριοκτόνο δράση, ειδικά στη ρίζα του δοντιού, που χρειά­ζεται να καθαριστεί από τα μικρόβια που την έχουν αποικίσει. Μέχρι πρότινος, στην απονεύρωση καθαρίζαμε το δόντι με χημικά μέσα. Σήμερα, μπορούμε να το κάνουμε αυτό με το λέιζερ, του οποίου η οπτική ίνα φτάνει και στα βαθύτερα στρώματα του δοντιού που είναι πιθανώς «ποτισμένα» με μικρόβια. Σε όλη αυτή τη διαδικασία, ο πόνος απουσιάζει ή είναι ελάχιστος, και έτσι συχνά δεν απαιτείται καν αναισθησία. Σημαντικό είναι να σημειώσουμε εδώ ότι, σύμφωνα με έρευνες, το 80% των δοντιών που θα οδηγούνταν σε εξαγωγή, λόγω αποτυχίας της ενδοδοντικής θεραπείας, τελικώς θεραπεύονται με τη χρήση του λέιζερ.

Μπορούν να γίνουν τα σφραγίσματα μόνο με λέιζερ ή απαιτείται και η χρήση του τροχού;
Το λέιζερ που χρησιμοποιείται σε σκληρούς ιστούς (στα δόντια) μπορεί να αντικαταστήσει τον τροχό, αρκεί να μη δουλεύουμε σε «μαύρα» σφραγίσματα (το να υπάρχουν άλλα μαύρα σφραγίσματα μέσα στο στόμα δεν αποτελεί αντένδειξη στη χρήση του λέιζερ). Το λέιζερ δεν μπορεί να εφαρμοστεί επάνω σε μέταλλα -π.χ. μαύρα σφραγίσματα (αμαλγάματα), χρυσά δόντια- τόσο επειδή μπορεί να υπάρξει ανάκλαση από την οποία υπάρχει κίνδυνος να τραυματιστούν τα μάτια του γιατρού όσο και επειδή είναι πιθανό να αναπτυχθεί υψηλή θερμοκρασία μέσα στο στόμα. Αντίθετα, με τα άσπρα -νεότερα- σφραγίσματα δεν υπάρχει πρόβλημα.

Το λέιζερ, δηλαδή, είναι τόσο δυνατό ώστε να αντικαταστήσει τον τροχό;
Μπορεί να επιτελέσει αφαίρεση τερηδόνας και οδοντικού ιστού όπως ο τροχός σε αντίστοιχο χρόνο, εφόσον ο χειρισμός από τον οδοντίατρο γίνεται σωστά. Μάλιστα, κατά κανόνα ο ασθενής νιώθει και λιγότερο πόνο -στις περισσότερες περιπτώσεις δεν χρειάζεται καν αναισθησία- και επιπλέον δεν χρειάζεται να βιώσει το χαρακτηριστικό τράνταγμα και τον ήχο του τροχού.

Είναι, όμως, ασφαλές;
Ναι, γιατί δεν έχει ακτινοβολία (όπως π.χ. η ακτινογραφία) και η δράση του είναι επιφανειακή. Το λέιζερ έχει μια επιλεκτική δράση στην αφαίρεση του ιστού -χάρη στις ρυθμίσεις που γίνονται από τον ειδικό που το χρησιμοποιεί- και, όταν πέφτει σε ένα μολυσμένο (τερηδονισμένο) ιστό, τον αφαιρεί, ενώ, όταν πέσει πάνω σε έναν υγιή ιστό, δεν μπορεί να τον αφαιρέσει. Έτσι, δεν υπάρχει καμία περίπτωση να τραυματιστούν οι παρακείμενοι υγιείς ιστοί.

Εσείς έχετε αντικαταστήσει τον τροχό με το λέιζερ;
Όχι ολικά, αλλά σε ένα μεγάλο μέρος της πρακτικής που ασκώ. Χρησιμοποιώ το λέιζερ για όλα τα νέα λευκά σφραγίσματα ή για παλαιότερα λευκά που χρειάζονται αντικατάσταση. Παρ’ όλα αυτά, ο τροχός δεν είναι εύκολο να αντικατασταθεί τελείως, καθώς σε ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της οδοντιατρικής δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί το λέιζερ. Για παράδειγμα, στις προσθετικές εργασίες (γέφυρες, θήκες κλπ.) είναι απαραίτητο ο οδοντίατρος να χρησιμοποιήσει τον τροχό μέχρι να καταφέρει η τεχνολογία να φτιάξει ένα λέιζερ που θα μπορεί να αποδώσει γωνίες και κλίσεις επάνω στα δόντια όπως ο τροχός.

Πού αλλού χρησιμοποιείται το λέιζερ;
Στη λεύκανση των δοντιών (μόνο του ή σε συνδυασμό με άλλες μεθόδους). Δρώντας επάνω σε ένα ειδικό λευκαντικό τζελ που τοποθετούμε στα δόντια, προάγεται η απελευθέρωση του ενεργού οξυγόνου, που βοηθά στην εξουδετέρωση των χρωστικών που βρίσκονται στα δόντια, με αποτέλεσμα αυτά να γίνονται πιο λευκά σε μία με δύο επισκέψεις. Επίσης, χρησιμοποιείται αντί για νυστέρι στη χειρουργική του στόματος (π.χ. ουλεκτομές, αφαιρέσεις μικρών όγκων, χαλινών κ.ά.). Το μεγάλο πλεο­νέκτημα είναι ότι συνήθως δεν απαιτείται αναισθησία, η αιμορραγία είναι περιορισμένη ή και μηδενική, καθώς το λέιζερ έχει ταυτόχρονα και αιμοστατική δράση, και επίσης ότι γίνεται ταχύτερα η επούλωση σε σχέση με το νυστέρι. Το λέιζερ χρησιμοποιείται, επίσης, για την εξουδετέρωση μεγάλων αφθών που ταλαιπωρούν τους ασθενείς, του επιχείλιου έρπη κ.ά., ενώ στα πρώτα της βήματα είναι και η τοποθέτηση εμφυτευμάτων με λέιζερ (διαμορφώνονται με τη βοήθειά του τα «φρεάτια» πάνω στο οστό της γνάθου όπου μπαίνουν τα εμφυτεύματα).

Τι περιμένουμε από τα λέιζερ στο μέλλον;
Να δημιουργηθούν λέιζερ «πιο φιλικά» προς τον οδοντία­τρο, που θα είναι δηλαδή πιο μικρά και εύχρηστα, θα ενσωματωθούν στην οδοντιατρική έδρα και επιπλέον θα είναι πιο γρήγορα, δυνατά, αποτελεσματικά κλπ., αλλά και οικονομικότερα όσον αφορά την απόκτησή τους.