Το e-book… περνάει αξιολόγηση

Τα ηλεκτρονικά βιβλία ήρθαν και στην Ελλάδα για να προσφέρουν στο κοινό μια διαφορετική εμπειρία ανάγνωσης. Οι υποστηρικτές τους μιλούν για τεχνολογικά εξελιγμένες συσκευές ανάγνωσης με πληθώρα δυνατοτήτων για το χρήστη, ενώ οι επικριτές τους τονίζουν τις αγεφύρωτες διαφορές με το έντυπο βιβλίο, αλλά και τις επιπτώσεις που πιθανόν να έχει η διάδοσή τους στη μάθηση. Μια χρήστρια e-book, ένας νευροψυχολόγος-νευρογλωσσολόγος και ένας οφθαλμίατρος εξετάζουν από τη δική τους οπτική γωνία το φαινόμενο των ψηφιακών βιβλίων.

Χιλιάδες βιβλία… στην παλάμη σας
Ζυγίζει λίγα μόνο γραμμάρια, χωράει σε μια τσέπη, αλλά μπορεί να αποθηκεύσει στη μνήμη του χιλιάδες βιβλία (από 1.500 έως 17.500!). Ο λόγος για το e-book reader, δηλαδή το βιβλίο στην ψηφιακή του μορφή, το οποίο προσφάτως έκανε την εμφάνισή του και στα ελληνικά βιβλιοπωλεία. Ο χρήστης δεν έχει παρά να «κατεβάσει» τα βιβλία που τον ενδιαφέρουν από τις αντίστοιχες ιστοσελίδες των εκδοτικών οίκων και να απολαύσει τους αγαπημένους του συγγραφείς. Τα ψηφιακά βιβλία είναι κατασκευασμένα αποκλειστικά για την ανάγνωση ηλεκτρονικών κειμένων, οπότε διαθέτουν όλες τις προϋποθέσεις για να προσφέρουν ξεκούραστη ανάγνωση (π.χ. τα περισσότερα μοντέλα λειτουργούν με ανακλώμενο φως και όχι οπίσθιο φωτισμό).
Διαρκής αναβάθμιση Οι κατασκευαστές των e-readers προσπαθούν συνεχώς να εξελίσσουν τα δημιουργήματά τους, προσφέροντας στον αναγνώστη δυνατότητες ανάλογες με αυτές του έντυπου βιβλίου. Έτσι, καινούργια μοντέλα επιτρέπουν στο χρήστη να «τσακίσει» τη σελίδα που θέλει, να υπογραμμίσει τις φράσεις που τον ενδιαφέρουν, ακόμα και να σημειώσει με ειδικό στυλό στο πλάι της σελίδας, ενώ άλλα διαθέτουν οθόνη αφής. Η ηλεκτρονική, μάλιστα, ανάγνωση προχωρά παραπέρα, προσφέροντας επιπλέον δυνατότητες, όπως η μεγέθυνση της γραμματοσειράς, η αναζήτηση με βάση λέξεις-κλειδιά ή η λειτουργία εκφώνησης κειμένου. Παράλληλα, νέα αναβαθμισμένα μοντέλα βγαίνουν συνεχώς στην αγορά.

Αγγελική Ασημακοπούλου, χρήστρια e-book
«Το ψηφιακό βιβλίο συνυπάρχει με το έντυπο»
«Είμαι φανατική αναγνώστρια βιβλίων. E-book απέκτησα πριν από 1 χρόνο. Μου φάνηκε εντυπωσιακό το να μπορώ να αποθηκεύω χιλιάδες βιβλία μέσα σε μια συσκευή που χωράει στην τσέπη μου! Από τότε το χρησιμοποιώ καθημερινά, κυρίως στα μέσα μεταφοράς, αξιοποιώντας το “νεκρό” χρόνο, χωρίς να χρειαστεί να κουβαλάω μαζί μου ολόκληρο τόμο. Δεν θεωρώ, πάντως, ότι το ψηφιακό βιβλίο μπορεί να αντικαταστήσει το έντυπο. Η μυρωδιά του χαρτιού, το τσάκισμα της σελίδας, οι κόκκοι άμμου ανάμεσα στις σελίδες που σε γυρνάνε πίσω σε παλιότερα καλοκαίρια, δεν μπορούν να αναπαραχθούν σε μια οθόνη. Τα αγαπημένα μας βιβλία, κιτρινισμένα, φθαρμένα, συνεχίζουν να μας συντροφεύουν στα ράφια της βιβλιοθήκης μας, και αυτό δεν πρόκειται να το αλλάξει η έλευση του e-book. Όπως όλα τα γκάτζετ, πρέπει να χρησιμοποιείται λελογισμένα.»

Χρυσόστομος Καρπαθίου, νευροψυχολόγος-νευρογλωσσολόγος
«Με το e-book ενεργοποιούνται λιγότερες εγκεφαλικές περιοχές»
«Αγόρασα e-book από το εξωτερικό πριν από 3 χρόνια, για να δω περί τίνος πρόκειται. Πλέον, δεν ξέρω πού βρίσκεται χωμένο! Το ζήτημα είναι πως οτιδήποτε εμφανίζεται σε οθόνη (ακόμα και ένα γράμμα), προσλαμβάνεται από τον εγκέφαλο σαν εικόνα. Το γράμμα, όμως, είναι σύμβολο. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι ενεργοποιούνται διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου όταν διαβάζει κανείς από μια οθόνη και όταν διαβάζει από το χαρτί. Στη δεύτερη περίπτωση, οι περιοχές που λαμβάνουν μέρος είναι περισσότερες και πιο ουσιαστικές για τη μάθηση. Με όλες αυτές τις νέες τεχνολογίες, λοιπόν, παύουμε να εκμεταλλευόμαστε τις πολλές δυνατότητες του εγκεφάλου μας, παραμένουμε σε λίγες και συγκεκριμένες, δηλαδή γινόμαστε ρομποτάκια. Στους ενηλίκους, βέβαια, που έχουν φτάσει σε ένα σημείο μάθησης δεν νομίζω ότι έχει ιδιαίτερο αντίκτυπο η χρήση του e-book. Στα παιδιά, όμως, συμπεριλαμβάνοντας τους φοιτητές και γενικά όσους μαθαίνουν συνεχώς καινούργια πράγματα, δεν νομίζω ότι μπορεί να κάνει καλό. Γενικά πιστεύω ότι το e-book θα λειτουργήσει επικουρικά σε σχέση με την έντυπη μορφή του, τουλάχιστον στην αρχή. Μετά θα παίξει ρόλο το εμπόριο. Αν δεν συμφέρει να τυπώνουν σε χαρτί, αναγκαστικά θα πάρει τη θέση του έντυπου βιβλίου.»

Πέτρος Σμαχλίου, χειρουργός-οφθαλμίατρος
«Τα βλέφαρα ανοιγοκλείνουν λιγότερες φορές»
«Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα των e-books πιστεύω ότι είναι η δυνατότητα που δίνουν στο χρήστη να αποθηκεύει πλήθος βιβλίων και να τα διαχειρίζεται. Μιλώντας ως οφθαλμίατρος, πρέπει να ξεκαθαρίσω ότι οι επίπεδες οθόνες που έχουν τα ψηφιακά βιβλία, όπως και οι σύγχρονοι Η/Υ, δεν επιβαρύνουν την όρασή μας. Μάλιστα, οι εταιρείες που κατασκευάζουν e-books έχουν φροντίσει να εξασφαλίσουν ιδανικές συνθήκες για ξεκούραστο διάβασμα (κατάλληλος φωτισμός, καλό κοντράστ κλπ.). Ωστόσο, όταν κάποιος κοιτάει μια ηλεκτρονική οθόνη, ουσιαστικά γουρλώνει τα μάτια, με αποτέλεσμα να μειώνεται η συχνότητα ανοιγοκλεισίματος των βλεφάρων. Έτσι, το μάτι στεγνώνει, αφού τα δάκρυα απελευθερώνονται με το “βλεφάρισμα” (blinking). Μάλιστα, ενώ το μάτι ανοιγοκλείνει φυσιολογικά κατά μέσο όρο 16 φορές το λεπτό, σε ανθρώπους που είναι πολλές ώρες μπροστά σε οθόνες πέφτει ακόμα και στις 7-8 φορές. Έχει, επίσης, παρατηρηθεί ότι τα τελευταία χρόνια έχει διπλασιαστεί -και σε ορισμένες κοινωνίες τριπλασιαστεί- το ποσοστό μυωπίας στα παιδιά, και αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη συστηματική χρήση ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Πιθανώς, λοιπόν, η συνεχής χρήση του e-book να αυξάνει την πιθανότητα επιδείνωσης της μυωπίας.»

Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον κ. Πέτρο Σμαχλίου, χειρουργό-οφθαλμίατρο, τον κ. Χρυσόστομο Καρπαθίου, νευροψυχολόγο-νευρογλωσσολόγο, και την κ. Αγγελική Ασημακοπούλου, χρήστρια e-book.