Αυτή την εβδομάδα ένα βιβλίο αναφοράς, μια βιογραφία αφιερωμένη στον, κατά πολλούς, κορυφαίο συγγραφέα του 20ού αιώνα, Νίκο Καζαντζάκη, με τον δηλωτικό τίτλο «Για να γίνει μεγάλος» και υλικό τις πολύτιμες αναμνήσεις της σπουδαίας συγγραφέως Έλλης Αλεξίου, η οποία, μεταξύ άλλων, σημειώνει στην εισαγωγή του βιβλίου:
«Όταν αποτολμήσει κανείς να ασχοληθεί με τη ζωή ενός ανθρώπου, είτε μεγάλος είναι αυτός κ’ ένδοξος, είτε μικρός και άγνωστος, κείνο που πρωτεύει, νομίζω, είναι ο σεβασμός στην αλήθεια, στην υπεύθυνη εξιστόρηση των γεγονότων, που αναφέρονται στον ήρωα. Με κανένα τρόπο δεν επιτρέπεται η παραποίηση ούτε των λόγων, που θέτει ο βιογράφος στο στόμα του βιογραφούμενου, ούτε των πράξεών του… Γύρω από τις μεγάλες προσωπικότητες δημιουργούνται φανατισμοί αγάπης και μίσους. Που μόνο μια άγρυπνη κι αδιάκοπη προσπάθεια αντικειμενικής αντιμετώπισης των εξιστορουμένων θα μπορούσε κάπως να τους απαλύνει…
»Έζησα δίπλα στον Καζαντζάκη από παιδί… Ένιωσα επιταχτική την υποχρέωση να μην πάρω μαζί μου φεύγοντας το πολύτιμο φορτίο, που κρατούσα μέσα μου».
Η Έλλη Αλεξίου θυμάται, από μικρό κορίτσι, στο Ηράκλειο της Κρήτης στις αρχές του 20ού αιώνα τον συντοπίτη της Νίκο Καζαντζάκη και έμελλε να τον γνωρίσει καλά καθώς παντρεύτηκε έπειτα την αδερφή της Γαλάτεια. Η Αλεξίου μάλιστα συνέχισε να έχει στενή σχέση μαζί του και μετά τον επεισοδιακό χωρισμό του με τη Γαλάτεια Καζαντζάκη. Γράφει, λοιπόν, για τη ζωή, το έργο, την καθημερινότητα, τα πάθη, τις κοινωνικές, πολιτικές και θρησκευτικές αντιλήψεις, τις ιδιορρυθμίες και τις αντιφάσεις του κορυφαίου Έλληνα συγγραφέα, σε μια συλλεκτική έκδοση 512 σελίδων, η οποία εμπλουτίζεται με 80 φωτογραφίες και σπάνια ντοκουμέντα.
Στο βιβλίο, η Αλεξίου αξιοποιεί τις αναμνήσεις της, τη μαρτυρία ανθρώπων που τον έζησαν, παραθέτει επίσης κριτικές αποτιμήσεις για το έργο του, αλλά και ρήσεις του ίδιου του συγγραφέα, από τις οποίες σταχυολογούμε μερικές:
«Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο˙ καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο˙ το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε ζωή».
«Ο άνθρωπος είναι θεριό της ερήμου. Άβυσσος γύρα από τον κάθε άνθρωπο, και γεφύρι πουθενά».
«Ο άνθρωπος έχει να εκπληρώσει τρία χρέη. Το πρώτο χρέος είναι του νου, που βάζει τάξη στην αταξία… Το δεύτερο χρέος είναι της καρδιάς, που δεν παραδέχεται σύνορα… Το τρίτο χρέος είναι να λευτερωθεί κι απ’ τα δυο».
«…η τέχνη θέλει όλος να της δοθείς, αλλιώς δε σε θέλει. Σήμερα υπάρχουν ποιήματα˙ ποιητές δεν υπάρχουν».
Η Έλλη Αλεξίου (Ηράκλειο Κρήτης 1894-Αθήνα 1998), σημαντική εκπρόσωπος της ελληνικής λογοτεχνίας του Μεσοπολέμου, αποφοίτησε από το Ανώτερο Παρθεναγωγείο του Ηρακλείου και εργάστηκε ως δασκάλα από το 1914 και ως καθηγήτρια γαλλικών από το 1919. Το 1920 παντρεύτηκε τον Βάσο Δασκαλάκη (χώρισαν το 1938) και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Φοίτησε στη Γερμανική σχολή Αθηνών (1921-1924) και στη Σορβόννη (1945-1948). Υπήρξε μέλος του ΚΚΕ από το 1928 έως τον θάνατό της. Έζησε στη Ρουμανία από το 1949 μέχρι το 1962, οπότε επέστρεψε στην Ελλάδα λόγω του θανάτου της αδελφής της Γαλάτειας Καζαντζάκη. Το 1966 συνελήφθη, δικάστηκε και αθωώθηκε. Από τον επαναπατρισμό της συγκατοίκησε με τον Μάρκο Αυγέρη, τον δεύτερο σύζυγο της Γαλάτειας.