Τι μπορεί να σημαίνει ένα βλέμμα; Περισσότερα απ’ όσα νομίζουμε, λένε οι επιστήμονες. Σύμφωνα με νέα διεθνή μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Royal Society Open Science, μια συγκεκριμένη ακολουθία κινήσεων των ματιών αποτελεί τον πιο πειστικό (μη λεκτικό τρόπο) για να δείξει κανείς πως θέλει να επικοινωνήσει.
Η ανακάλυψη αυτή δεν αφορά μόνο την ανθρώπινη συμπεριφορά, αλλά έχει και πρακτικές εφαρμογές στην τεχνητή νοημοσύνη και την ανάπτυξη κοινωνικών ρομπότ που καλούνται να κατανοούν ή να προκαλούν κοινωνικά σήματα.
Το βλέμμα της… πρόθεσης
Οι ερευνητές ονόμασαν αυτό το μοτίβο «Intervene-Same»: το άτομο κοιτάζει ένα αντικείμενο, στρέφει το βλέμμα του σε κάποιον άλλο, και μετά επιστρέφει στο ίδιο αντικείμενο. Μια φαινομενικά απλή κίνηση που, ωστόσο, πυροδοτεί στους θεατές την αίσθηση ότι κάτι ζητείται από αυτούς, σε ποσοστό μάλιστα 96%!
Αντίθετα, άλλα μοτίβα όπως το να προηγείται η οπτική επαφή πριν το αντικείμενο («early eye contact») αποδείχθηκαν πολύ λιγότερο αποτελεσματικά, με μόλις 41% των συμμετεχόντων να τα ερμηνεύουν ως πρόθεση επικοινωνίας.
Στην έρευνα συμμετείχαν 137 άτομα, τα οποία παρακολούθησαν ανθρώπινες μορφές και ρομπότ να εκτελούν διαφορετικές αλληλουχίες βλέμματος σε ένα εικονικό περιβάλλον με πολύχρωμα τουβλάκια. Ο στόχος τους ήταν να κρίνουν αν το άτομο/ρομπότ ζητούσε βοήθεια ή απλώς παρατηρούσε τον χώρο.
Τα αποτελέσματα αποκάλυψαν ιεραρχία εμπιστοσύνης στις κινήσεις των ματιών:
- Το μοτίβο «Intervene-Same» ήταν το πιο πειστικό.
- Το μοτίβο με επανειλημμένη οπτική επαφή επίσης προκάλεσε υψηλό ποσοστό απόκρισης (89%).
- Αντίθετα, η παντελής απουσία οπτικής επαφής προκάλεσε αντίδραση μόλις στο 27% των περιπτώσεων.
Όσο πιο σαφές το μήνυμα, τόσο πιο άμεση και γρήγορη ήταν και η απόκριση των συμμετεχόντων.
Όταν το ρομπότ κοιτάζει σαν άνθρωπος
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα ήταν ότι οι αντιδράσεις των ανθρώπων ήταν παρόμοιες ανεξάρτητα από το αν το βλέμμα προερχόταν από άνθρωπο ή ρομπότ. Παρότι οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν τους ανθρώπους ως πιο «ζωντανούς» και τα ρομπότ ως πιο «συμπαθητικά», το νόημα του βλέμματος δεν άλλαξε.
Αυτό αποδεικνύει ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι εξελικτικά προγραμματισμένος να αναγνωρίζει πρόθεση μέσα από τη φορά του βλέμματος.
Από τα εργαστήρια στην καθημερινότητα
Η έρευνα αυτή δεν είναι μόνο ακαδημαϊκού ενδιαφέροντος. Όπως εξηγούν οι συντελεστές της, έχει άμεσες εφαρμογές:
- Για ρομπότ και ψηφιακούς βοηθούς: Ενσωματώνοντας τέτοια βλέμματα, μπορούν να επικοινωνούν πιο φυσικά χωρίς να βασίζονται αποκλειστικά σε λόγια ή χειρονομίες.
- Για ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις: Κατανοώντας συνειδητά αυτά τα πρότυπα, μπορούμε να βελτιώσουμε τη μη λεκτική μας επικοινωνία, είτε σε τάξεις, είτε σε επαγγελματικά περιβάλλοντα, είτε σε κοινωνικές σχέσεις.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε μέσω οθόνης και όχι με φυσική παρουσία, κάτι που αναγνωρίζεται ως περιορισμός. Ωστόσο, οι επιστήμονες ελπίζουν να συνεχίσουν τις μελέτες με διά ζώσης αλληλεπιδράσεις και διαπολιτισμικά δείγματα, για να επιβεβαιώσουν αν τα ευρήματα έχουν παγκόσμια ισχύ.
