Η ναυτία προκύπτει γιατί ο λαβύρινθος –ο οποίος βρίσκεται στο εσωτερικό του αφτιού μας και είναι υπεύθυνος για τα μηνύματα της ισορροπίας που φτάνουν στον εγκέφαλό μας– είναι ευερέθιστος και συνήθως αφορά ανθρώπους με κάποια πάθηση ή ευαισθησία σε αυτό το πολύπλοκο, αν και μικροσκοπικό όργανο. Η αίσθηση και η ισορροπία του σώματός μας στο χώρο είναι αποτέλεσμα συντονισμένων ερεθισμάτων που προέρχονται κυρίως από το λαβύρινθο, τα μάτια και τους μυς, με την επεξεργασία τους να πραγματοποιείται σε ειδικά κέντρα του εγκεφάλου μας. Αν η άφιξη αυτών των ερεθισμάτων είναι ασύγχρονη και ασυντόνιστη, τότε δημιουργείται το αίσθημα της ναυτίας και του εμετού.

Η κίνηση που βιώνουμε όταν είμαστε σε κάποιο μέσο μεταφοράς γίνεται αντιληπτή ως αλλαγή της θέσης και της ισορροπίας του σώματος, μια πληροφορία που ο λαβύρινθος μεταφέρει στο κεντρικό νευρικό σύστημα, το οποίο όμως παράλληλα λαμβάνει αντικρουόμενα μηνύματα από τα άλλα συστήματα, όπως από τα μάτια, κάποιους υποδοχείς του δέρματος και τους μυς. Αν, για παράδειγμα, είμαστε στο λεωφορείο και διαβάζουμε, τα αφτιά και το σώμα μας αντιλαμβάνονται την κίνηση του οχήματος, όχι όμως και τα μάτια μας, τα οποία βλέπουν μόνο τις σελίδες του βιβλίου. Κάπως έτσι, λοιπόν, το κεντρικό νευρικό σύστημα δέχεται αντιφατικά μηνύματα.

Ο λαβύρινθος εκπαιδεύεται

Κι ακριβώς για αυτόν το λόγο, όσο μεγαλώνουμε, απαλλασσόμαστε από τη ναυτία που μας ταλαιπωρούσε ως παιδιά, αλλά και δεν ζαλιζόμαστε τόσο πολύ στα μέσα μεταφοράς με τα οποία έχουμε συνηθίσει πλέον να μετακινούμαστε. Για παράδειγμα, ένας ναυτικός μπορεί να μη νιώθει ναυτία στη θάλασσα αλλά μόνο όταν ταξιδεύει οδικώς επειδή ο λαβύρινθός του έχει εξοικειωθεί με την κίνηση που κάνει το πλοίο, όσο έντονη κι αν είναι αυτή, ακόμα και σε συνθήκες 8 μποφόρ.

Τι μπορούμε να κάνουμε

Η ναυτία εκδηλώνεται με ζαλάδα, τάση για εμετό και αναστάτωση στο στομάχι, ενώ συχνά συνοδεύεται και από χλωμάδα, υπνηλία, κούραση και εφίδρωση. Για την αντιμετώπισή της, μπορούμε να βρούμε στο φαρμακείο πολλά σκευάσματα σε διάφορες μορφές. Θα πρέπει όμως να σεβόμαστε τη δοσολογία και να μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για φάρμακα που προκαλούν νύστα και καταστολή των λειτουργιών του κεντρικού νευρικού συστήματος, οπότε –αν τα πάρουμε– απαγορεύεται να οδηγήσουμε ή να χειριστούμε μηχανήματα. Σημαντικό είναι επίσης να γνωρίζουμε ότι αντενδείκνυται ο συνδυασμός τους με αλκοόλ ή με άλλα φάρμακα που καταστέλλουν το κεντρικό νευρικό σύστημα. Όσον αφορά τα παιδιά, συνήθως χορηγείται σιρόπι ή υπόθετο, πάντα σύμφωνα με την καθοδήγηση του παιδιάτρου.

Τι άλλο θα μας βοηθήσει με τη ναυτία

Υπάρχουν κάποιοι κανόνες που είναι σκόπιμο να ακολουθήσουμε στο ταξίδι μας, ειδικά αν γνωρίζουμε ότι έχουμε ευαισθησία και μπορεί να ζαλιστούμε/ανακατευτούμε:

  •   Δεν πίνουμε αλκοόλ και δεν τρώμε πολύ πριν –ούτε καν το προηγούμενο βράδυ– και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού.
  •   Προτιμάμε μικρά, ελαφριά και συχνά γεύματα (π.χ., κράκερ, φρυγανιές, κοτόσουπες και φιδέ).
  •   Τρώμε και πίνουμε με αργούς ρυθμούς.
  •   Αποφεύγουμε τα πολλά υγρά. Αν χρειαστεί, πίνουμε λίγο χυμό μήλου ή κάποιο ανθρακούχο αναψυκτικό.
  •   Μένουμε μακριά από έντονες μυρωδιές, όπως από φαγητό, τσιγάρο ή καύσιμα.
  •   Δεν διαβάζουμε στη διαδρομή.
  •   Κατεβάζουμε το κάθισμά μας ώστε το σώμα μας να έρθει σε όσο το δυνατόν πιο ξαπλωτή θέση.
  •   Προσπαθούμε να κρατάμε το μυαλό μας απασχολημένο για να μη σκεφτόμαστε τη ζαλάδα – ακούμε, για παράδειγμα, μουσική.
  •   Δεν κοιτάζουμε ούτε μιλάμε σε άλλους επιβάτες που υποφέρουν από ναυτία.
  •   Δεν φοράμε πολύ στενά ρούχα γιατί μπορεί να μας προξενήσουν δυσφορία.
  •   Εστιάζουμε το βλέμμα μας σε ένα σταθερό σημείο έξω από το μέσο στο οποίο επιβαίνουμε –π.χ., στη γραμμή του ορίζοντα στο πλοίο– έτσι ώστε τα μάτια μας να βλέπουν την κίνηση που αισθάνεται το σώμα μας και αντιλαμβάνεται ο λαβύρινθος του αφτιού μας.
  •   Έχουμε ένα παράθυρο ανοιχτό ή φροντίζουμε να μας χτυπάει ο αέρας, όπου είναι δυνατόν – π.χ., στο κατάστρωμα του πλοίου.
  •   Στο αυτοκίνητο καθόμαστε στη θέση του συνοδηγού, όπου η κίνηση γίνεται λιγότερο αντιληπτή, ή οδηγούμε εμείς γιατί, συγκεντρώνοντας την προσοχή μας στην οδήγηση και στον έλεγχο του οχήματος, δεν αφηνόμαστε στα δυσάρεστα συμπτώματα της ναυτίας.
  •   Στο αεροπλάνο καθόμαστε δίπλα στο παράθυρο –ειδικά στις θέσεις που βρίσκονται πάνω από τα φτερά, όπου οι αναταράξεις δεν είναι τόσο αισθητές– και κοιτάζουμε έξω.
  •   Δεν επιλέγουμε θέσεις αντίθετες προς τη φορά του μέσου με το οποίο μετακινούμαστε.

Ευχαριστούμε τον δρα Αναστάσιο Σπαντιδέα, κλινικό φαρμακολόγο, παθολόγο, για τη συνεργασία