Πότε ο ανθρώπινος εγκέφαλος προσπαθεί περισσότερο; Ερευνητές από το Ινστιτούτο Weizmann εντόπισαν έναν μηχανισμό που εξηγεί γιατί οι άνθρωποι τείνουν να εξερευνούν περισσότερο, όταν προσπαθούν να αποφύγουν απώλειες, παρά όταν επιδιώκουν κέρδη. Σύμφωνα με την εν λόγω έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature, διαπιστώθηκε ότι η νευρωνική δραστηριότητα και ο «θόρυβος» στην αμυγδαλή του εγκεφάλου επηρεάζουν τις αποφάσεις εξερεύνησης.
Εξερεύνηση VS εκμετάλλευση, πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος
Η επιβίωση του ανθρώπου βασιζόταν πάντα σε μια ισορροπία ανάμεσα στην εκμετάλλευση του γνωστού, για παράδειγμα των γνώριμων σημείων όπου μπορούσε να κυνηγήσει ή των συνηθισμένων φαγητών και στην εξερεύνηση του άγνωστου, δηλαδή στην αναζήτηση νέων πηγών τροφής και κανούριων εμπειριών. Η εκμετάλλευση είναι ασφαλής αλλά μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολική εξάρτηση. Η εξερεύνηση, από την άλλη, ναι μεν κρύβει κινδύνους, αλλά μπορεί να αποφέρει μεγαλύτερα οφέλη.
Οι περισσότερες έρευνες για το δίλημμα «εξερεύνηση-εκμετάλλευση» (exploration–exploitation dilemma) εστιάζουν στη αναζήτηση κέρδους, όμως η αποφυγή απωλειών συνδέεται με διαφορετικές στρατηγικές και σχετίζεται με παθήσεις όπως άγχος, PTSD και διαταραχές διάθεσης.
Η έρευνα
Στην εν λόγω έρευνα συμμετείχαν 17 ασθενείς με επιληψία, στους οποίους είχαν ήδη τοποθετηθεί ηλεκτρόδια στον εγκέφαλο. Καταγράφηκαν, λοιπόν, 382 νευρώνες από την αμυγδαλή και τον κροταφικό φλοιό τους. Οι συμμετέχοντες έπαιξαν ένα παιχνίδι επιλογής με δύο σχήματα που είχαν πιθανότητες 70% ή 30% να δώσουν αποτέλεσμα, είτε κέρδους, είτε απώλειας.
Οι επικεφαλής της έρευνας μέτρησαν, μεταξύ άλλων, πόσο έντονα «πυροδοτούνταν» οι νευρώνες πριν από κάθε επιλογή και κατά πόσο μεταβαλλόταν αυτή η δραστηριότητα (νευρωνικός «θόρυβος»).
Αποτελέσματα
Με βάση τη συγκεκριμένη μελέτη, οι άνθρωποι έτειναν να εξερευνούν περισσότερο στις δοκιμές απώλειας, παρά στις δοκιμές κέρδους. Ακόμα και όταν είχαν μάθει ποια επιλογή ήταν καλύτερη, η εξερεύνηση παρέμενε υψηλότερη στις δοκιμές απώλειας, με αποτέλεσμα χαμηλότερη ακρίβεια.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, η δραστηριότητα της αμυγδαλής και του κροταφικού φλοιού του εγκεφάλου των συμμετεχόντων αυξανόταν πριν από μια εξερευνητική επιλογή, ανεξάρτητα από το αν επρόκειτο για κέρδος ή απώλεια. Σημειώνεται ότι στις δοκιμές απώλειας υπήρχε περισσότερος «θόρυβος» στην αμυγδαλή, κάτι που σχετιζόταν με μεγαλύτερη αβεβαιότητα και περισσότερη εξερεύνηση.
Ο εγκέφαλος προσπαθεί να βρει νέες λύσεις
Η έρευνα εντόπισε δύο σήματα. Αρχικά διαπιστώθηκε αύξηση του ρυθμού πυροδότησης πριν από κάθε εξερευνητική απόφαση και επίσης ειδική αύξηση του «θορύβου» στην αμυγδαλή σε καταστάσεις απώλειας, που ωθεί τον άνθρωπο σε περισσότερη εξερεύνηση.
Από εξελικτική σκοπιά, αυτό έχει νόημα. Όταν, για παράδειγμα, κλείνει το αγαπημένο μας εστιατόριο, ξαφνικά το κίνητρο να ψάξουμε κάτι καινούριο γίνεται πολύ πιο έντονο. Γενικότερα, αυτό σημαίνει ότι όταν χάνουμε μια ασφαλή πηγή, ο εγκέφαλος μας μάς ωθεί στο να προσπαθούμε περισσότερο, ώστε να αναζητήσουμε νέες λύσεις!
