Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Pew Research, ερευνητικό ινστιτούτο στις ΗΠΑ, σχεδόν οι μισοί Αμερικανοί αναφέρουν ότι η αγένεια αυξάνεται, ενώ το 34% λέει πως συχνά βλέπει ανθρώπους να συμπεριφέρονται άσχημα σε δημόσιους χώρους. Οι συμπεριφορές που ορίστηκαν ως αγενείς από την έρευνα περιλάμβαναν από βρισιές ή δυνατή μουσική μέχρι κάπνισμα, λήψη φωτογραφιών ανθρώπων χωρίς την άδειά τους καθώς και την είσοδο παιδιών σε χώρους που προορίζονται μόνο για ενήλικες.
Η αλήθεια είναι πως η αγένεια μπορεί να πάρει πολλές μορφές πέρα από τις παραβιάσεις των δημόσιων κανόνων. Ίσως ζήτησες από κάποιον πίσω σου στην ουρά ενός καταστήματος να σε αφήσει να επιστρέψεις στα ράφια για να πάρεις κάτι που ξέχασες και, προς έκπληξή σου, να αντιμετώπισες φωνές. Οι άνθρωποι που είναι γενικά αγενείς μπορεί να είναι από τη φύση τους πιο σκληροί ή ιδιότροποι. Ωστόσο, η αγένεια μπορεί να οφείλεται και σε περιστασιακούς παράγοντες.
Σε μια νέα μελέτη για την αγένεια, ο ερευνητής Jonathan Culpeper και οι συνεργάτες του από το πανεπιστήμιο Lancaster (Ηνωμένο Βασίλειο) προτείνουν ότι η «Αρχή της Ανταπόδοσης της Αγένειας» (Principle of Impoliteness Reciprocity – PIR) καθοδηγεί το πώς εκδηλώνουμε και λαμβάνουμε αγενείς συμπεριφορές. Υπάρχει ένα μοτίβο «ανταπόδοσης», όπου μια προσβολή προκαλεί μια αντίστοιχη προσβολή και μια επίθεση οδηγεί σε αντίποινα. Επιπλέον, υπάρχει και η τάση να «κλιμακώνονται οι αλυσιδωτές αντιδράσεις». Σπάνια οι άνθρωποι κάνουν πίσω όταν η κατάσταση ξεφεύγει.
Ο σκοπός της εν λόγω μελέτης ήταν να κατανοήσει πώς αυτά τα μοτίβα εκδηλώνονται τόσο online όσο και στις διαπροσωπικές (πρόσωπο με πρόσωπο) επαφές. Τα αποτελέσματα μπορούν να βοηθήσουν στην κατανόηση των ευρημάτων της έρευνας Pew, προσφέροντας πληροφορίες για το πώς εξελίσσεται η αγένεια σε αυτά τα δύο περιβάλλοντα.
Η αγένεια γεννά αγένεια…
Σύμφωνα με τα ευρήματα, η αγένεια στο διαδίκτυο μπορεί να μην υπερβαίνει την αγένεια στις πρόσωπο με πρόσωπο επαφές.
Μπορεί να νομίζουμε ότι η ανωνυμία προστατεύει τους αγενείς από τις συνέπειες της διαδικτυακής τους συμπεριφοράς. Όμως, όταν κάποιος γίνεται λεκτικά επιθετικός, είτε ένας άλλος χρήστης είτε ένας διαχειριστής παρεμβαίνει. Οι διαπροσωπικές επαφές, από την άλλη, επίσης καθοδηγούνται από κανόνες. Η διαφορά σε αυτήν την περίπτωση είναι πως επειδή υπάρχει πραγματική επικοινωνία με έναν άνθρωπο, προστίθεται η επιθυμία για ανταπόδοση. Και τότε αρχίζει η πραγματική σύγκρουση.
Σε δοκιμές του μοντέλου PIR τόσο online όσο και σε προσομοιωμένες διαπροσωπικές καταστάσεις, οι συγγραφείς χρησιμοποίησαν αναλύσεις για να εντοπίσουν μοτίβα αγένειας στις συνομιλίες. Τα ευρήματα επιβεβαίωσαν την πρόβλεψη ότι η αγένεια πρόσωπο με πρόσωπο και διαδικτυακά ακολουθούν παρόμοια μοτίβα. Μάλιστα, υπήρχε μια τάση για ελαφρώς λιγότερη αγένεια στο διαδίκτυο, εν μέρει λόγω της παρέμβασης τρίτων που δεν εμπλέκονται άμεσα στη διαμάχη. Μία διαφορά ήταν ότι online, η αγένεια εμφανίζεται ως μια μεγάλη έκρηξη θυμού, ενώ σε πρόσωπο με πρόσωπο καταστάσεις, η αγένεια κλιμακώνεται σταδιακά, με κάθε βήμα να διαρκεί λίγο περισσότερο από το προηγούμενο. Τελικά, η κατάσταση καταλήγει με κάθε ίχνος ευγένειας να εξαφανίζεται εντελώς ανάμεσα στους εμπλεκόμενους.
Είναι οι άνθρωποι σήμερα πιο αγενείς απ’ ό,τι παλιά;
Αυτή η λεπτομερής ανάλυση υποστηρίζει το μοντέλο PIR: οι άνθρωποι γίνονται αγενείς αν οι άλλοι είναι αγενείς μαζί τους, και σε παρόμοιο βαθμό. Αλλά γιατί οι άνθρωποι είναι αγενείς εξαρχής;
Η έρευνα του Pew υποδεικνύει ότι η πανδημία μπορεί να έχει προκαλέσει φθορά των κοινωνικών κανόνων, αλλά οι περισσότεροι συμφωνούν ακόμα στο τι θεωρείται αγενής συμπεριφορά, πράγμα που σημαίνει ότι αυτοί οι κανόνες εξακολουθούν να υπάρχουν.
Μια πιθανότητα είναι ότι οι άνθρωποι δεν είναι πολύ πιο αγενείς από παλαιότερα, αλλά η αγενής συμπεριφορά τους είναι πλέον πιο ορατή λόγω των social media. Πάντα υπήρχαν αγενείς άνθρωποι και πάντα θα υπάρχουν. Αυτό υποστηρίζεται από παλαιότερη μελέτη του πανεπιστήμιο του Τέξας, η οποία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «αυτοί οι άνθρωποι είναι ανήθικοι και παρορμητικοί και αρνούνται να δεχτούν κριτική από άλλους».
Όπως και να’ χει, στην προσωπική μας ζωή, έχουμε την ευκαιρία να σπάσουμε τον κύκλο αυτής της «Αρχής Ανταπόδοσης της Αγένειας», κάνοντας ένα πρώτο… ευγενικό βήμα για μια πιο ισορροπημένη αλληλεπίδραση.
