Η συναισθηματική αποστασιοποίηση στα ζευγάρια δεν εμφανίζεται πάντα απευθείας. Έρχεται συνήθως με το σταδιακό, βαρύ συναίσθημα ότι κάτι δεν πάει καλά. Πολλές φορές, όμως, παρά τα σημάδια, προσπαθούμε να κάνουμε τα πράγματα να λειτουργήσουν. Είναι απλώς μία δύσκολη φάση ή όλα έχουν τελειώσει;
Συχνά, αγνοούμε τα προβλήματα, για να μη τα δούμε κατάματα. Βέβαια, υπάρχει συνήθως και η ελπίδα ότι η σχέση μας μπορεί να βελτιωθεί. Ίσως, μάλιστα, η προσπάθεια να επιδιορθώσουμε τις σχέσεις μας, μάς φέρνει πιο κοντά με τους συντρόφους μας.
Ποια είναι, όμως, τα τρία σημάδια που δείχνουν ότι ο/η σύντροφός μας έχει συναισθηματικά «αποχωρήσει» εντελώς και πως αυτό στο οποίο κρατιόμαστε μάλλον δεν λειτουργεί πλέον, ό,τι και αν κάνουμε;
-
Δεν είναι κοντά μας με κανέναν τρόπο
Τηλεφωνήματα, μηνύματα, κοινά σχέδια, τίποτα από αυτά δεν φαίνεται πλέον επείγον ή σημαντικό. Οι κοινές ρουτίνες εξαφανίζονται. Δεν υπάρχουν προγραμματισμένα ραντεβού, έξοδοι το Σαββατοκύριακο, ούτε εκείνες οι μικρές, αυθόρμητες στιγμές σύνδεσης που κάποτε ήταν φυσικές. Ίσως όταν ο ένας κάνει την αρχή, ο άλλος μπορεί να συμφωνεί, αλλά χωρίς πραγματικό ενδιαφέρον ή παρουσία. Είναι περισσότερο ένας παθητικός συμμετέχων σε κάτι που μοιάζει περισσότερο με αγγαρεία παρά με επιλογή.
Επίσης, τα ζευγάρια που βρίσκονται σε αυτό το στάδιο σταματούν να μιλούν για το κοινό τους μέλλον. Ξεχνούην τον πιθανό γάμο ή ένα μελλοντικό μεγάλο ταξίδι στο εξωτερικό. Στις περιπτώσεις αυτές, ακόμα και η επόμενη εβδομάδα μπορεί να ακούγεται μακρινή και αβέβαιη. Επίσης, σε τέτοιες φάσεις, παρατηρούμε πως το έτερόν μας ήμισυ αποκτά όλο και περισσότερες ατομικές δραστηριότητες, περνά περισσότερο χρόνο με φίλους, δουλεύει παραπάνω ή «βυθίζεται» σε προσωπικά χόμπι.
Είναι λοιπόν οι στιγμές, που ενώ ο προσωπικός χρόνος είναι υγιής και απαραίτητος, νιώθουμε ότι ο κοινός μας χρόνος είναι περιορισμένος και χωρίς βάθος. Ίσως όταν η σχέση δεν μοιάζει πλέον με ασφαλές ή ευχάριστο μέρος, οι άνθρωποι να στρέφονται σε χώρους που νιώθουν πιο ανάλαφροι και ασφαλείς.
Σε έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Personal Relationships περιγράφεται αυτή η διαδικασία. Σε τρία δείγματα ζευγαριών, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η ρομαντική αποστασιοποίηση είναι ένας ξεχωριστός μηχανισμός, ανεξάρτητος από τη γενική δυσαρέσκεια, τις συγκρούσεις ή τη χαμηλή οικειότητα και ορίζεται από τρία βασικά στοιχεία:
- Συναισθηματική αδιαφορία (απάθεια απέναντι στον/στη σύντροφο).
- Συμπεριφορική απόσυρση (αποφυγή χρόνου μαζί ή μη-μοίρασμα).
- Γνωστική αποστασιοποίηση (νοητική απομάκρυνση ή φαντασίωση απόδρασης από την εγγύτητα).
Με βάση την εν λόγω έρευνα, όσο πιο αποστασιοποιημένος ήταν κάποιος συναισθηματικά, τόσο λιγότερο δεσμευμένος και ικανοποιημένος ένιωθε. Ακόμη κι όταν ελέγχθηκαν άλλοι παράγοντες, η αποστασιοποίηση φάνηκε ως ένα από τα πιο δύσκολα μοτίβα που αντιμετωπίζουν τα ζευγάρια, σηματοδοτώντας την αρχή της παρακμής της σχέσης.
-
Έχει σταματήσει να ανταποκρίνεται συναισθηματικά
Όταν κάποιος έχει αποστασιοποιηθεί συναισθηματικά, αντιδρά λιγότερο και τείνει προς την αδιαφορία. Ακόμη και οι καυγάδες δεν κλιμακώνονται πλέον, γιατί το άλλο άτομο δεν ενδιαφέρεται αρκετά για να τσακωθεί. Αυτή η μείωση στην ευαισθησία φαίνεται και αλλού. Συνήθως είναι εύκολο να αντιληφθούμε πότε κάτι δεν πάει καλά με τον/τη σύντροφό μας, πότε συμβαίνει μια αλλαγή στη ρουτίνα του/της ή πότε δεν χρησιμοποιεί πια ένα γνώριμο μοτίβο, όταν είναι θυμωμένος/η.
Ίσως έχει έρθει αυτή η στιγμή, που δεν προσέχουμε τα συναισθήματα του άλλου, δεν τον παρακολουθούμε στενά, όπως παλαιότερα. Αυτό θυμίζει το «still-face effect», ένα φαινόμενο που μελετήθηκε στα βρέφη. Με βάση αυτό το φαινόμενο, όταν οι γονείς δεν ανταποκρίνονται στα συναισθήματα του μωρού, εκείνο δείχνει αμέσως δυσφορία, απομάκρυνση και συναισθηματική απόσυρση.
Δεν πρέπει να μας εκπλήσσει ότι τον ίδιο «συναισθηματικό μηχανισμό» κουβαλάμε και στις ενήλικες σχέσεις μας. Όταν ο/η σύντροφός μας παύει να ανταποκρίνεται, δημιουργείται σιγά-σιγά ένα «ρήγμα» ανάμεσά μας. Με τον χρόνο, αυτή η αποτυχία αμοιβαίας ανταλλαγής οδηγεί όχι μόνο σε αποσύνδεση, αλλά και σε συναισθηματική απορρύθμιση, ακόμα και σε μοναξιά.
-
Ζευγάρια και μειωμένη ευαλωτότητα
Όταν ο/η σύντροφος αποσύρεται συναισθηματικά, οι συζητήσεις μένουν επιφανειακές. Τα ζευγάρια σταματούν να μιλούν για οτιδήποτε σημαντικό. Δεν μιλούν για συναισθήματα, ούτε για το «εμείς», ούτε καν κάνουν τοιυς συνηθισμένους καυγάδες τους, που γίνονταν παλιά. Είναι σαν να έχουν σταματήσει να προσπαθούν γενικότερα και σαν να έχουν στραφεί προς τα μέσα, κλείνοντας την πόρτα πίσω τους.
Οτιδήποτε βαθύ, προσωπικό ή οικείο συναντά σιωπή, υπεκφυγή ή αμηχανία. Ο ένας από τους δύο μπορεί να προσπαθεί, ακόμη κι όταν νιώθει ότι μιλάει σε «τοίχο». Η αποφυγή ευαλωτότητας συχνά είναι ένας αμυντικός μηχανισμός, είναι ένας τρόπος να προστατευτούμε από περαιτέρω δυσάρεστα συναισθήματα.
Σύμφωνα με την International Encyclopedia of Interpersonal Communication, οι στρατηγικές αποστασιοποίησης είναι συμβολικές πράξεις για να τερματιστεί μια σχέση ή να μειωθεί η συναισθηματική οικειότητα. Το πολύπλοκο είναι ότι η αποστασιοποίηση μπορεί να εκτυλίσσεται σιωπηλά και έτσι πολλές φορές, υπάρχει μία σύγχιση.
Καλό είναι να αναγνωρίζουμε αυτή την αποστασιοποίηση. Ίσως είναι το πρώτο βήμα για να κάνουμε κάτι για τη σχέση μας. Γενικότερα, η παραδοχή, η αποδοχή και η συζήτηση βοηθούν σημαντικά. Μπορούν ακόμη και να συμβάλλουν στη βελτίωση και τη διατήρηση μιας σχέσης ή στην επανατοποθέτησή της με νέους όρους!
