Τα τελευταία χρόνια, σε όλο τον κόσμο, όλο και περισσότερα ζώα –από κατοικίδια μέχρι παραγωγικά ή θαλάσσια είδη– εμφανίζουν παθήσεις που κάποτε θεωρούνταν αποκλειστικά ανθρώπινες. Καρκίνος, διαβήτης, αρθρίτιδα και παχυσαρκία καταγράφονται πλέον με αυξανόμενη συχνότητα και σε ζώα. Πρόκειται για ένα ανησυχητικό, αλλά και αποκαλυπτικό, μοτίβο: Οι παράγοντες που επηρεάζουν τους ανθρώπους φαίνεται πως επηρεάζουν εξίσου και τα ζώα: γενετική προδιάθεση, ρύπανση, αλλαγές στα οικοσυστήματα, στρες και διατροφή.
Πρόσφατη μελέτη, δημοσιευμένη στο επιστημονικό περιοδικό Risk Analysis, επιχειρεί να εξηγήσει γιατί συμβαίνει αυτό. Με επικεφαλής την Αντωνία Ματαράγκα από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, η έρευνα προτείνει ένα νέο μοντέλο κατανόησης και διαχείρισης των χρόνιων ασθενειών.
Το ενδιαφέρον είναι ότι αυτή η προσέγγιση δεν αφορά μόνο την κτηνιατρική υγεία. Μπορεί να προσφέρει και πολύτιμες πληροφορίες για τη δημόσια υγεία, αφού άνθρωποι και ζώα μοιράζονται πλέον κοινά πρότυπα νόσησης.
Η ανασκόπηση της βιβλιογραφίας αποκαλύπτει πως οι χρόνιες παθήσεις στα ζώα συνδέονται με δύο βασικές κατηγορίες παραγόντων:
Γενετική προδιάθεση
Πολλά κατοικίδια, όπως σκύλοι και γάτες, έχουν εκτραφεί επιλεκτικά για εμφάνιση ή συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Αυτό τα κάνει πιο ευάλωτα σε παθήσεις όπως διαβήτης και καρδιολογικά προβλήματα. Το ίδιο συμβαίνει και σε ζώα παραγωγής, όπου η εντατική εκτροφή αυξάνει την πιθανότητα οστεοαρθρίτιδας ή άλλων χρόνιων νοσημάτων.
Περιβαλλοντικοί παράγοντες
Η κακή διατροφή, η έλλειψη άσκησης και το χρόνιο στρες επιβαρύνουν την υγεία των ζώων με τρόπους αντίστοιχους με τους ανθρώπους.
Τα παραδείγματα είναι πολλά:
- Το 50–60% των κατοικιδίων θεωρείται υπέρβαρο, γεγονός που εξηγεί την αύξηση των περιστατικών διαβήτη.
- Στην εντατική χοιροτροφία, ένα στα πέντε ζώα εμφανίζει αρθρίτιδα.
- Θαλάσσια είδη, όπως οι φάλαινες beluga ή ο σολομός ιχθυοτροφείου, παρουσιάζουν όγκους ή καρδιομυοπάθειες.
- Η άγρια ζωή που ζει σε μολυσμένα νερά παρουσιάζει υψηλά ποσοστά καρκίνων στο ήπαρ.
- Τα οικοσυστήματα αλλάζουν γρήγορα. Η κλιματική αλλαγή, η απώλεια της βιοποικιλότητας, η αστικοποίηση και η ρύπανση δημιουργούν ένα περιβάλλον όπου οι χρόνιες ασθένειες βρίσκουν «έδαφος» για να εμφανιστούν. Η θέρμανση των ωκεανών, για παράδειγμα, έχει συσχετιστεί με αυξημένους όγκους στα θαλάσσια ζώα, ενώ η ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων επηρεάζει την ενδοκρινική λειτουργία κατοικίδιων και πτηνών.
Παρότι οι χρόνιες παθήσεις αυξάνονται, η συστηματική παρακολούθησή τους στα ζώα παραμένει ελλιπής. Αυτό σημαίνει ότι πολλές ασθένειες εντοπίζονται αργά, ενώ η κατανόηση των αιτιών τους καθυστερεί.
Άνθρωποι και ζώα
Όταν οι ίδιες ασθένειες εμφανίζονται ταυτόχρονα σε ανθρώπους και ζώα, αυτό σημαίνει ότι οι ρίζες τους βρίσκονται σε κοινές πιέσεις: στο περιβάλλον μας, στις συνθήκες ζωής και στη διατροφή. Αν θέλουμε να προστατεύσουμε τους ανθρώπους, πρέπει να κοιτάξουμε και τα ζώα· και αν θέλουμε να προστατεύσουμε τα ζώα, πρέπει να κοιτάξουμε και τα οικοσυστήματα.
