Αυτή η εποχή, λίγο πριν από τις διακοπές μας, συχνά μας βρίσκει εξαντλημένους από τη συσσωρευμένη κούραση της χειμερινής σεζόν. Οι σύγχρονοι ρυθμοί ζωής, ο άκρατος ανταγωνισμός στην εργασιακή αρένα, οι δυσλειτουργικές σχέσεις, η έλλειψη συστημάτων υποστήριξης και η φρενήρης επιδίωξη της «επιτυχίας» με όποιο κόστος σε συνδυασμό με αποξένωση και αλλοτρίωση της προσωπικότητας συχνά και όχι σπάνια έχουν δυστυχώς ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη φαινομένων όπως αυτό του burn-out. Ο ορισμός του burn-out (Σύνδρομο Συναισθηματικής και Ψυχοσωματικής Εξουθένωσης) αποτελείται κυρίως από σωματική ή και συναισθηματική εξάντληση, που είναι αποτέλεσμα μακροχρόνιου εργασιακού στρες. Αγχος, εναλλαγές στη διάθεση, αδυναμία συγκέντρωσης, διαταραχές στον ύπνο, στην όρεξη, μυαλγίες, κεφαλαλγίες, στομαχικά/εντερικά συμπτώματα, υψηλή αρτηριακή πίεση χωρίς παθολογικά αίτια, είναι κάποια από τα συνηθέστερα συμπτώματα και «ενοχλήσεις» του συνδρόμου. Η μειωμένη αποδοτικότητα καθώς και οι συχνές μέρες απουσίας είναι επιπλέον ενδείξεις.
Ο κύκλος του burn-out
O κύκλος του burn-out είναι ένας συνδυασμός συμπεριφορών οι οποίες επαναλαμβάνονται ξανά και ξανά. Κατ’ αρχάς το άτομο βιώνει εξάντληση ή θυμό, ή και σωματικό πόνο. Από τη στιγμή που υπάρχουν δύο από τα παραπάνω, ταυτόχρονα, ο κύκλος μπορεί να «ξεκινήσει».
Τα «συστατικά» του κύκλου αυτού
Υπάρχουν 3 βασικοί συνδυασμοί των παραπάνω
1. Εξάντληση και σωματικός πόνος
Οταν είμαστε εξαντλημένοι και πονάμε σωματικά, είναι σχεδόν απίθανο να προβούμε σε κάποιες απαραίτητες ενέργειες ώστε να διορθώσουμε μια κατάσταση (απραξία – απόσυρση – παραίτηση). Για παράδειγμα, είναι πιθανό να αποφύγουμε να επιπλήξουμε κάποιον υφιστάμενο επειδή δεν έκανε σωστά τη δουλειά του.
2. Εξάντληση και θυμός
Οταν είμαστε εξαντλημένοι και θυμωμένοι, έχουμε την τάση να αντιδρούμε αυτόματα χωρίς να σκεφτόμαστε τις συνέπειες των πράξεών μας. Για παράδειγμα, όταν τα παιδιά τσακώνονται στο πίσω κάθισμα του αυτοκινήτου, και εμείς τα αρπάζουμε και τους δίνουμε ένα χαστούκι, αντί να τα προειδοποιήσουμε με κάποια άλλη μορφή τιμωρίας.
3. Θυμός και σωματικός πόνος
Οταν είμαστε θυμωμένοι και πονάμε σωματικά, αντιδρούμε υπερβολικά. Για παράδειγμα, αν ένας πελάτης παραπονεθεί για κάποια υπηρεσία, εμείς του μιλάμε απότομα, δεν τον αφήνουμε να ολοκληρώσει και του κλείνουμε το τηλέφωνο.
* Η εξάντληση / εξουθένωση είναι αποτέλεσμα των μειωμένων συναισθηματικών, σωματικών, και διανοητικών μας αποθεμάτων.
* Ο σωματικός πόνος είναι αποτέλεσμα της «παραβίασης» των συναισθηματικών, σωματικών, και διανοητικών μας ορίων, κανόνων και δεδομένων.
* Ο θυμός είναι αποτέλεσμα της «αυτο-εξαπάτησης». Με άλλα λόγια, όταν αρνούμαστε τις συναισθηματικές, σωματικές και διανοητικές μας ανάγκες και «αλήθειες». Οταν νομίζουμε ή θέλουμε να πιστεύουμε ότι αντέχουμε κι άλλο.
Πώς θα το καταλάβουμε
Οταν έχουμε πάθει burn out, βιώνουμε και τις τρεις αυτές καταστάσεις σχεδόν κάθε μέρα, είτε ταυτόχρονα, είτε κυκλικά/εναλασσόμενα. Ολοι οι τομείς της ζωής μας επηρεάζονται αρνητικά και δεν μπορούμε να λειτουργήσουμε αποτελεσματικά. Από την απραξία περνάμε στην υπερδραστηριότητα και αντίστροφα χωρίς λόγο και χωρίς να συνειδητοποιούμε γιατί το κάνουμε αυτό. Αισθανόμαστε εκτός ελέγχου και συχνά αναρωτιόμαστε «ποιος είναι αυτός ο άνθρωπος τον οποίο (εκ των υστέρων) παρακολουθούμε να συμπεριφέρεται έτσι». Με άλλα λόγια, δεν αναγνωρίζουμε τον ίδιο μας τον εαυτό. Αυτό μπορεί να συμβαίνει για μήνες ή και για χρόνια, μπορεί ακόμη να συμβαίνει για τόσο πολύ καιρό, που πλέον έχουμε ξεχάσει πότε και γιατί άρχισε. Ετσι, «συνηθίζουμε» και «μαθαίνουμε» να ζούμε κάτω από τέτοιες συνθήκες, θεωρώντας ότι αυτό είναι πλέον το «φυσιολογικό». Φτάνουμε να πιστεύουμε ότι αυτή είναι η «μοίρα» μας, ότι αυτό είναι το τίμημα της επιτυχίας, ότι δεν υπάρχει άλλος τρόπος για να «φτάσουμε ψηλά», ότι πρέπει να τα «δώσουμε όλα», να προσπαθήσουμε ακόμη περισσότερο, να κατακτήσουμε και άλλους στόχους, να κερδίζουμε περισσότερα χρήματα, και φυσικά ότι οποιαδήποτε θυσία είναι αποδεκτή προκειμένου να «είμαστε οι καλύτεροι». Ολα αυτά όμως δεν είναι και τόσο ρεαλιστικά. Πόσο περισσότερα μπορεί να κάνει και να δώσει ένας ήδη «επιτυχημένος άνθρωπος»;
Πού βρίσκεται το μυστικό
Το κλειδί σε όλα τα παραπάνω δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ελευθερία. Οφείλουμε στον εαυτό μας να αισθανθούμε ελεύθεροι. Τι σημαίνει όμως αυτό;
3 είναι τα βασικά συστατικά της ελευθερίας
1. Επάρκεια
2. Αυθεντικότητα
3. Ακεραιότητα (Αίσθημα πληρότητας και εσωτερικής ηρεμίας)
* Οταν έχουμε επάρκεια όλων αυτών που θεωρούμε ότι χρειαζόμαστε στη ζωή μας, και συμπεριφερόμαστε με ακεραιότητα (που σημαίνει ότι πορευόμαστε βάσει αυτών που θεωρούμε «σωστά», με άλλα λόγια είμαστε πιστοί στο αξιακό μας σύστημα, και στα υπο-συστήματα αξιών που εμείς – και όχι οι άλλοι ή η κοινωνία/κουλτούρα μάς «επιβάλλουν» ή μας λανσάρουν ως ιδανικές συνταγές επιτυχίας και ευτυχίας) –, τότε το αποτέλεσμα είναι η χαρά.
* Οταν είμαστε αυθεντικοί (που σημαίνει ότι δεν «εξαπατούμε τον εαυτό μας, δεν επιλέγουμε να κάνουμε τα στραβά μάτια σε αυτά που δεν θέλουμε να αποδεχτούμε») και ταυτόχρονα έχουμε επάρκεια όλων αυτών που θεωρούμε ότι χρειαζόμαστε, το αποτέλεσμα είναι η εσωτερική ηρεμία.
* Οταν είμαστε ακέραιοι και αυθεντικοί το αποτέλεσμα είναι η αλήθεια.
Η αλήθεια για τον εαυτό μας. Η αλήθεια για το ποιοι πραγματικά είμαστε. Η αλήθεια που μας απελευθερώνει από όλα αυτά που μας καταπιέζουν. Οταν λοιπόν αυτά τα 3 στοιχεία (ακεραιότητα, αυθεντικότητα και επάρκεια) εδραιωθούν στη ζωή μας, τότε είμαστε ελεύθεροι να:
* Επιλέξουμε το «καλύτερο» για τον εαυτό μας.
* Να βιώνουμε συναισθήματα ευτυχίας και πληρότητας.
* Να πιστεύουμε στις δυνάμεις μας.
* Να κατακτούμε νέους στόχους χωρίς φόβο.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία την κυρία Βάσω Μακαρώνη, κλινική ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια.
