Όταν σκεφτόμαστε ιούς, το μυαλό μας πάει συνήθως σε γρίπες και λοιμώξεις… Όμως η επιστήμη αποκαλύπτει κάτι πολύ πιο ενδιαφέρον και εντυπωσιακό: τρισεκατομμύρια ιοί ζουν μέσα στο έντερο, όχι απαραίτητα για να μας αρρωστήσουν, αλλά για να καθορίσουν αν θα μείνουμε υγιής ή όχι.
Οι περισσότεροι από αυτούς τους μικροσκοπικούς οργανισμούς δεν επιτίθενται στα ανθρώπινα κύτταρα, αλλά σε βακτήρια. Είναι οι λεγόμενοι βακτηριοφάγοι, δηλαδή ιοί που στοχεύουν και «τρώνε» συγκεκριμένα βακτήρια. Μπορεί να αποτελούν μόλις το 0,1% των μικροοργανισμών του εντέρου, όμως υπερτερούν αριθμητικά των βακτηρίων μέχρι και 10 προς 1. Και φαίνεται πως λειτουργούν σαν ρυθμιστές ή ακόμα και σαν «ενορχηστρωτές» του συνολικού μικροβιακού οικοσυστήματος.
Νέα ανασκόπηση ερευνών, δημοσιευμένη στο Precision Clinical Medicine, υποστηρίζει ότι οι ιοί του εντέρου επηρεάζουν άμεσα το αν αναπτύσσουμε φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου, καρκίνο του παχέος εντέρου ή αν ανταποκρινόμαστε θετικά σε θεραπείες όπως τα προβιοτικά.
Η ανισορροπία στους ιούς του εντέρου συνδέεται με ασθένειες. Για παράδειγμα, ασθενείς με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου (όπως η ελκώδης κολίτιδα) παρουσιάζουν πολύ διαφορετικό ιογενές προφίλ σε σχέση με υγιή άτομα. Ορισμένοι ιοί ενισχύουν τη φλεγμονή, πυροδοτώντας την απελευθέρωση πρωτεϊνών που καταστρέφουν τους ιστούς του εντέρου. Άλλοι όμως λειτουργούν προστατευτικά, ενισχύοντας την ανοσία και τη μικροβιακή ισορροπία.
Πώς διαμορφώνεται το μικροβίωμα στο έντερο
Το ιογενές περιβάλλον του εντέρου ξεκινά να διαμορφώνεται από τη στιγμή της γέννησης. Επηρεάζεται από τον τρόπο τοκετού, τη διατροφή (θηλασμός ή φόρμουλα), τη χρήση αντιβιοτικών, τη διατροφή στην παιδική ηλικία, αλλά και από το πού και πώς ζούμε. Για παράδειγμα, ανθρωποι που ζουν σε αγροτικές περιοχές και τρώνε παραδοσιακά, φυτικές τροφές μπορεί να έχουν πιο πλούσιο και ποικιλόμορφο ιογενές μικροβίωμα από όσους ακολουθούν μια τυπική δυτική διατροφή πλούσια σε κορεσμένα λιπαρά και ζάχαρη.
Με την πάροδο της ηλικίας, οι ιογενείς πληθυσμοί αλλάζουν και ενδέχεται να συμβάλουν στην ανάπτυξη χρόνιων παθήσεων, καθώς επηρεάζουν τη λειτουργία των βακτηρίων και την αντίδραση του ανοσοποιητικού.
Το μέλλον της ιατρικής μπορεί να είναι… ιογενές
Στο άμεσο μέλλον, οι γιατροί ενδέχεται να εξετάζουν όχι μόνο το μικροβίωμα αλλά και το ιογενές προφίλ κάθε ασθενούς, πριν αποφασίσουν πώς να τον θεραπεύσουν. Ήδη αλγόριθμοι που αναλύουν γονιδιώματα ιών μπορούν να προβλέψουν τον κίνδυνο για νόσους όπως η ελκώδης κολίτιδα και ο καρκίνος του παχέος εντέρου, πριν καν εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα.
Η παραδοσιακή άποψη ότι όλοι οι ιοί είναι «κακοί» αρχίζει να καταρρίπτεται. Αντί να προσπαθούμε να τους εξαλείψουμε, η νέα στρατηγική φαίνεται να είναι η καλλιέργεια των «καλών» ιών, εκείνων που συμβάλλουν στην υγεία και στην πρόληψη των ασθενειών. Ίσως λοιπόν, η υγεία μας να εξαρτάται όχι μόνο από το τι τρώμε ή το πώς ζούμε, αλλά και από το ποιους ιούς «φιλοξενούμε».
