Αν τα μωρά δεν τα φέρει ο πελαργός, τη λύση μπορεί να δώσει η επιστήμη. Η εξωσωματική γονιμοποίηση γιορτάζει τα 32 της χρόνια και εξακολουθεί να χαρίζει σε πολλές οικογένειες σε όλο τον κόσμο αυτό που επιθυμούν. Ωστόσο, πολλά έχουν αλλάξει από το 1978 -όταν γεννήθηκε το πρώτο «παιδί του σωλήνα»- μέχρι σήμερα στις τεχνικές και στα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στην εξωσωματική γονιμοποίηση και οι πιθανότητες να ακούσετε τα χαρμόσυνα νέα έχουν αυξηθεί. Μάθετε, λοιπόν, όλες τις νεότερες εξελίξεις και λύστε κάθε σας απορία, διαβάζοντας το χρηστικό οδηγό που ετοιμάσαμε για εσάς.

Ενότητα 1η: Προβλήματα υπογονιμότητας

Ενότητα 2η: Όσα πρέπει να γνωρίζετε για την εξωσωματική γονιμοποίηση

Ενότητα 3η: Απαντάμε στις ερωτήσεις σας


1η ενότητα: Προβλήματα υπογονιμότητας

Κάποια ζευγάρια αποφασίζουν να αποκτήσουν παιδί και τα καταφέρνουν… με την πρώτη. Ωστόσο, είναι πιθανότερο ένα ζευγάρι να αποκτήσει παιδί με φυσικές επαφές στην τρίτη, τέταρτη ή πέμπτη προσπάθεια. Μην σας ανησυχήσουν, λοιπόν, μερικές «αποτυχίες». Πρόβλημα υπογονιμότητας υπάρχει όταν ένα ζευγάρι δεν έχει καταφέρει να συλλάβει, παρά τις συστηματικές και χωρίς προφυλάξεις επαφές τις γόνιμες ημέρες, μετά από ένα χρόνο (διάστημα που μειώνεται στους 6 μήνες όταν η γυναίκα είναι άνω των 35 ετών). Οι ειδικοί, ωστόσο, συνιστούν στα ζευγάρια να προσπαθούν και για έναν ακόμα χρόνο, καθώς έτσι οι πιθανότητες αυξάνονται. Αν και μετά το δεύτερο έτος δεν συλλάβουν, τότε το ζευγάρι θα πρέπει να απευθυνθεί στους ειδικούς.

Που μπορεί να οφείλεται;

30% στη γυναίκα
➜ Προβλήµατα στις σάλπιγγες Αφορά τις περισσότερες περιπτώσεις. Μπορεί, για παράδειγμα, να έχουν αφαιρεθεί χειρουργικά λόγω εξωμήτριας κύησης ή να είναι αποφραγμένες λόγω φλεγμονής (τα χλαμύδια αποτελούν τη συχνότερη αιτία τέτοιων φλεγμονών).
➜ Διαταραχές ωορρηξίας Εδώ περιλαμβάνονται ο ασταθής κύκλος, αλλά και η αμηνόρροια (απουσία εμμήνου ρύσεως).
➜ Ενδοµητρίωση Όταν το ενδομήτριο αναπτύσσεται και έξω από τη μήτρα, μπορεί να προκαλέσει τοπικές φλεγμονές που οδηγούν σε υπογονιμότητα.
➜ Ηλικία Μετά την ηλικία των 35-38 ετών, η αναπαραγωγική ικανότητα της γυναίκας μειώνεται σημαντικά. Οι ωοθήκες παράγουν φτωχότερης ποιότητας ωάρια και σε μικρότερο αριθμό, ενώ αυξάνεται το ποσοστό χρωμοσωματικών ανωμαλιών, με αποτέλεσμα η φυσική επιλογή να μην αφήνει τα έμβρυα να ζήσουν.

30% στον άνδρα
Φλεγμονές, τραυματισμοί, συγγενείς ανωμαλίες (π.χ. κρυψορχία) και άλλες παθολογικές καταστάσεις (π.χ. κιρσοκήλη) μπορεί να επηρεάσουν την ποιότητα του ανδρικού σπέρματος. Ωστόσο, περίπου στο 20% των περιπτώσεων η αιτία της ανδρικής υπογονιμότητας παραμένει άγνωστη.

20% και στους δύο
Δεν αποτελεί τη βασική αιτία υπογονιμότητας, όμως ο τρόπος ζωής φαίνεται να συνδέεται με τη μειωμένη γονιμότητα. Το κάπνισμα, η τακτική κατανάλωση αλκοόλ, το υπερβολικό βάρος, η κακή διατροφή, το στρες επηρεάζουν αρνητικά την πιθανότητα ενός ζευγαριού να συλλάβει.

10-20% χωρίς εξήγηση
Υπάρχουν, τέλος, οριμένες περιπτώσεις στις οποίες δεν εντοπίζεται κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα που να δικαιολογεί την υπογονιμότητα, ούτε στη γυναίκα ούτε στον άνδρα. Στις περιπτώσεις αυτές, οι ειδικοί μιλούν για υπογονιμότητα άγνωστης αιτιολογίας.

Οι απαραίτητες εξετάσεις
Ο προσεκτικός ιατρικός έλεγχος των συντρόφων μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό της αιτίας της υπογονιμότητας ή και στη διόρθωσή της, έτσι ώστε το ζευγάρι να συλλάβει φυσιολογικά, χωρίς να χρειαστεί εξωσωματική γονιμοποίηση.

Για τον άνδρα
➜ Σπερµοδιάγραµµα Είναι η πρώτη εξέταση για τη διάγνωση της ανδρικής υπογονιμότητας και ελέγχει τον αριθμό, την κινητικότητα και τη μορφολογία των σπερματοζωαρίων. Μάλιστα, πριν υποβληθεί κάποιος σε αυτήν, χρειάζεται αποχή 2-4 ημερών από την εκσπερμάτιση (όχι λιγότερο ή περισσότερο). Αν το αποτέλεσμα είναι παθολογικό, η εξέταση επαναλαμβάνεται μετά από 2-3 μήνες, καθώς ο κύκλος ωρίμασης των σπερματοζωαρίων παρουσιάζει φυσιολογικές διακυμάνσεις. Εάν και η δεύτερη εξέταση είναι παθολογική, τότε ο άνδρας παραπέμπεται σε ουρολόγο για περαιτέρω διερεύνηση, για τον προσδιορισμό και ενδεχομένως τη θεραπεία της υπογονιμότητας.

Για τη γυναίκα
➜ Ορµονικός έλεγχος Πρόκειται για αιματολογική εξέταση που γίνεται στην αρχή του κύκλου (2η ή 3η ημέρα), ώστε να μετρηθούν τα επίπεδα ορισμένων ορμονών που τον ρυθμίζουν. Για παράδειγμα, οι FSH, LH και οιστραδιόλη σχετίζονται με το απόθεμα των ωαρίων, ενώ η ΑΜΗ με την ποιότητά τους.
➜ Υπερηχογράφηµα Γίνεται παράλληλα με τον ορμονικό έλεγχο και μαζί με τις ορμόνες βοηθά στο να προσδιοριστεί η «βιολογική ηλικία» των ωοθηκών.
➜ Υστεροσαλπιγγογραφία Με τη χρήση σκιαγραφικού υγρού και μιας σειράς ακτινογραφιών, εξετάζεται η μορφολογία και η κατάσταση της μήτρας και των σαλπίγγων. Εάν το υγρό ρέει προς την κοιλιά μέσω των σαλπίγγων, τότε οι σάλπιγγες είναι διαβατές και θεωρείται ότι το γονιμοποιημένο ωάριο μπορεί να φτάσει στη μήτρα.
➜ Λαπαροσκόπηση- υστεροσκόπηση Πρόκειται για μια χειρουργική επέμβαση που πραγματοποιείται με ολική νάρκωση και δίνει πλήρη εικόνα του αναπαραγωγικού συστήματος. Η εξέταση αυτή μπορεί, σε αρκετές περιπτώσεις, να συνδυάσει διάγνωση και θεραπεία στην ίδια επέμβαση (π.χ. στην περίπτωση της ενδομητρίωσης).
Οι απόψεις για τη λαπαροσκόπηση ποικίλλουν, αλλά οι περισσότεροι ειδικοί πιστεύουν ότι πρέπει να γίνεται όταν: α) οι εξετάσεις δείχνουν πρόβλημα στη σάλπιγγα ή τη μήτρα, β) υπάρχει ιστορικό φλεγμονών στην πύελο, γ) έχουν προηγηθεί αποτυχημένες προσπάθειες εξωσωματικής, δ) υπάρχει ενδεχόμενο ενδομητρίωσης.

Η υπογονιμοτητα σε νούμερα
Περίπου 1 στα 6 ζευγάρια δυσκολεύεται να αποκτήσει παιδί.
▼
Η ανδρική υπογονιμότητα έχει αυξηθεί κατά 50% τα τελευταία 45 χρόνια.
▼
Η ποιότητα του σπέρματος μειώνεται κατά 2% κάθε χρόνο.
▼
Το 20-30% της γυναικείας υπογονιμότητας αποδίδεται σε προβλήματα στις σάλπιγγες.

2η ενότητα: Όσα πρέπει να γνωρίζετε για την εξωσωματική γονιμοποίηση

Τι είναι
Η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι η γονιμοποίηση των ωαρίων από τα σπερματοζωάρια έξω από το σώμα της γυναίκας. Η λήψη των ωαρίων, δηλαδή η ωοληψία, γίνεται με παρακέντηση της ωοθήκης και όταν τα ωάρια γονιμοποιηθούν στο εργαστήριο, τοποθετούνται στη μήτρα με τη βοήθεια ενός λεπτού καθετήρα (εμβρυομεταφορά). Η εμφύτευση των ωαρίων στη μήτρα γίνεται φυσιολογικά μερικές ημέρες αργότερα.

Πότε εφαρμόζεται
Όταν όλες οι προσπάθειες για την απόκτηση ενός παιδιού αποβούν άκαρπες, όταν ο χρόνος (δηλαδή η ηλικία της γυναίκας) πιέζει, όταν η ποιότητα του σπέρματος είναι πολύ κακή, όταν τα προβλήματα στο αναπαραγωγικό σύστημα της γυναίκας δεν αντιμετωπίζονται φαρμακευτικά ή χειρουργικά ή όταν συνυπάρχουν προβλήματα τόσο στον άνδρα όσο και στη γυναίκα. Πρόκειται για την πιο δραστική μέθοδο αντιμετώπισης της υπογονιμότητας, αλλά κανείς δε μπορεί να εγγυηθεί ότι θα έχει πάντα το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Τα φάρμακα της εξωσωματικής γονιμοποίησης
Προκειμένου να μεταφερθούν 2-3 υγιή γονιμοποιημένα ωάρια στη μήτρα, χρειάζεται ένα απόθεμα 10-15 ωαρίων. Πρέπει, επομένως, να διεγερθεί η παραγωγή ωαρίων στην ωοθήκη, πράγμα που επιτυγχάνεται με τη χορήγηση ορμονών, που δίνονται με ενέσεις. Εξέλιξη στον τομέα αυτόν αποτελεί η χορήγηση ορμονών (FSH και LH) που προέρχονται από βιοτεχνολογία ανασυνδυασμένου DNA και χάρη σε αυτές έχει βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα της μεθόδου. Επίσης, οι «ανταγωνιστές» της GnRH είναι μια νέα κατηγορία φαρμάκων με τα οποία επιτυγχάνεται καλύτερος έλεγχος της ωορρηξίας.

Τα ποσοστά επιτυχίας
Χάρη στην εξέλιξη των τεχνικών της εξωσωματικής γονιμοποίησης, το ποσοστό επιτυχίας φτάνει κατά μέσο όρο στο 20-30% ανά προσπάθεια. Ωστόσο, πολλοί παράγοντες μπορεί να επηρεάσουν το αποτέλεσμα, όπως:
➜ Η ηλικία της γυναίκας Μετά τα 40, η πιθανότητα επιτυχίας της μεθόδου μειώνεται στο 10-15% το πολύ, μετά τα 42-43 είναι μονοψήφια, ενώ μετά τα 45 σχεδόν μηδενίζεται.
➜ Το ενδοµήτριο Εάν είναι λεπτό, το έμβρυο δυσκολεύεται να «κολλήσει» στο τοίχωμα της μήτρας.
➜ Τα περιττά κιλά Ο παράγοντας αυτός μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ανταπόκριση στη φαρμακευτική
διέγερση των ωοθηκών.
➜ Διάφορες µεταβολικές διαταραχές (π.χ. θυρεοειδοπάθειες) Μπορεί να επηρεάσουν δυσμενώς την έκβαση της προσπάθειας.

Όταν το έμβρυο εξετάζεται
Ο έλεγχος του DNA του εμβρύου βοηθά στον εντοπισμό πιθανών γενετικών ανωμαλιών, έτσι ώστε, αν υπάρχουν, να αποτραπεί η μεταφορά του έπειτα από εξωσωματική γονιμοποίηση. Ο προεμφυτευτικός έλεγχος, όπως αυτός ονομάζεται, γίνεται στο εργαστήριο με τη λήψη κυττάρων του γονιμοποιημένου ωαρίου, τα οποία ελέγχονται για πιθανές χρωμοσωματικές ανωμαλίες (όπως π.χ. το σύνδρομο Down) ή για νοσήματα που σχετίζονται με το φύλο ή με τη βλάβη ενός μόνο γονιδίου (όπως π.χ. η αιμορροφιλία και η μεσογειακή αναιμία).

Τι μας φέρνει το μέλλον
➜ Κρυοσυντήρηση ωαρίου Σε αντίθεση με τα έμβρυα, τα ωάρια δύσκολα καταψύχονται και αποψύχονται με επιτυχία. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια έχουν επινοηθεί τεχνικές κατάψυξης και απόψυξης ωαρίων, οι οποίες βελτιώνουν τα ποσοστά επιβίωσης και γονιμοποίησής τους αργότερα. Οι ειδικοί θεωρούν ότι η τεχνική αυτή θα δώσει την ευκαιρία σε πολλές γυναίκες να διαφυλάξουν τη γονιμότητά τους καταψύχοντας τα ωάριά τους, ώστε να τα χρησιμοποιήσουν στο μέλλον.
➜ Κρυοσυντήρηση ωοθηκικού ιστού Η μέθοδος συνίσταται στη βιοψία τεμαχίων ιστού της ωοθήκης, που καταψύχονται με σκοπό να χρησιμοποιηθούν αργότερα. Έτσι, μπορούν να βοηθηθούν π.χ. γυναίκες που πρόκειται να χάσουν τη γονιμότητά τους επειδή θα υποβληθούν σε χημειοθεραπεία. Συνήθως, το ιστοτεμάχιο αποψύχεται και μεταμοσχεύεται στην ίδια τη γυναίκα μετά την αποθεραπεία της και από αυτό μπορούν να παραχθούν ωάρια για εξωσωματική.
➜ Ωρίµαση ωαρίων στο εργαστήριο Χάρη στην εξέλιξη αυτή, κρυοσυντηρημένος ωοθηκικός ιστός ή ανώριμα ωάρια, που συλλέγονται με παρακέντηση της ωοθήκης, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή ωαρίων εκτός του σώματος. Η τεχνική βρίσκεται ακόμη σε πειραματικό στάδιο.

Τα στάδια της εξωσωματικής γονιμοποίησης
Διέγερση της λειτουργίας των ωοθηκών
Για να αυξηθεί η πιθανότητα εγκυμοσύνης, μεταφέρονται στη μήτρα περισσότερα από ένα έμβρυα, γι’ αυτό και χρειάζεται οι ωοθήκες να διεγερθούν με τη χορήγηση της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής, ώστε να παραχθούν 10-15 ωάρια στον ίδιο έμμηνο κύκλο (αντί 1-2 που παράγονται φυσιολογικά). Η αγωγή ξεκινά τη 2η ημέρα του κύκλου και διαρκεί 2-3 εβδομάδες. Εναλλακτικά, αρχίζει την 21η ημέρα και διαρκεί περίπου 1 μήνα. Στο διάστημα αυτό, η γυναίκα κάνει ορμονικές εξετάσεις, για να διαπιστωθεί η ανταπόκριση των ωοθηκών.
Ωοληψία
Όταν η ανάπτυξη των ωαρίων φτάσει σε ικανοποιητικό αριθμό και μέγεθος, συλλέγονται με μια λεπτή βελόνα τα ωάρια με διακολπική υπερηχογραφική καθοδήγηση. Η διαδικασία συνήθως πραγματοποιείται 10-12 ημέρες μετά την έναρξη της φαρμακευτικής αγωγής, γίνεται με ελαφριά νάρκωση και δεν διαρκεί περισσότερο από μισή ώρα.
Λήψη σπέρματος
Λίγο μετά την ωοληψία, ο σύντροφος δίνει σπέρμα. Προκειμένου η ποιότητά του να είναι η καλύτερη δυνατή, συνιστάται σεξουαλική αποχή 2-4 ημερών.
Γονιμοποίηση
Η γονιμοποίηση των ωαρίων από τα σπερματοζωάρια είναι μια διαδικασία που γίνεται στο εργαστήριο της μονάδας εξωσωματικής και την επόμενη ημέρα το ζευγάρι ενημερώνεται για τα ωάρια που γονιμοποιήθηκαν.
Εμβρυομεταφορά
Η μεταφορά των εμβρύων στη μήτρα γίνεται με έναν καθετήρα και η διαδικασία είναι απλή και ανώδυνη. Με βάση τη νομοθεσία στη χώρα μας, επιτρέπεται η μεταφορά μέχρι 3 εμβρύων σε γυναίκες ηλικίας κάτω των 40 ετών ή μέχρι 4 σε γυναίκες άνω των 40. Η διαδικασία πραγματοποιείται είτε τη 2η με 3η ημέρα, όταν δηλαδή τα έμβρυα έχουν διαιρεθεί στα 4 ή 8 κύτταρα, είτε την 5η με 6η ημέρα, όταν τα έμβρυα βρίσκονται στο στάδιο της βλαστοκύστης.
Περίοδος αναμονής
Μετά την εμβρυομεταφορά, η γυναίκα επιστρέφει στο σπίτι της. Δέκα με δώδεκα ημέρες μετά την εμβρυομεταφορά, όταν, δηλαδή, αυτή γίνεται την 2η-3η ημέρα, ή 5-7 ημέρες, όταν γίνεται με βλαστοκύστεις, πραγματοποιείται ένα τεστ κυήσεως και αν η εξέταση είναι θετική, γίνεται επαναληπτικός έλεγχος δύο με τρεις ημέρες αργότερα. Στο διάστημα αυτό είναι πολύ σημαντικό η γυναίκα να παραμένει ήρεμη.

Δεν είναι η πρώτη λύση
Πέρα από την εξωσωματική γονιμοποίηση, υπάρχουν και άλλες μέθοδοι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, όπως η σπερματέγχυση.
Τι είναι
Πρόκειται για μια τεχνική που εφαρμόζεται κυρίως σε περιπτώσεις μειωμένου αριθμού σπερματοζωαρίων και υπογονιμότητας χωρίς εξήγηση και κατά την οποία το σπέρμα τοποθετείται απευθείας στη μήτρα. Όταν το σπέρμα προέρχεται από το σύντροφο της γυναίκας, μιλάμε για ομόλογο σπερματέγχυση, ενώ όταν πρόκειται για σπέρμα δότη, μιλάμε για ετερόλογο σπερματέγχυση.
Η διαδικασία
Με την προϋπόθεση ότι η γυναίκα διαθέτει μία τουλάχιστον λειτουργική σάλπιγγα, το σπέρμα υφίσταται ειδική επεξεργασία στο εργαστήριο για να απομονωθούν τα «καλύτερα» σπερματοζωάρια, τα οποία και τοποθετούνται στη μήτρα με ειδικό καθετήρα όσο γίνεται πιο κοντά στην ωορρηξία. Αν η γυναίκα έχει φυσιολογικό κύκλο, η ωορρηξία της απλώς παρακολουθείται, ενώ αν δεν έχει τακτική ή καθόλου ωορρηξία, χρειάζεται να γίνει διέγερση των ωοθηκών και πρόκληση ωορρηξίας με φάρμακα. Τα ποσοστά επιτυχίας της είναι μικρότερα από αυτά της εξωσωματικής (κυμαίνονται περίπου στο 15%), αλλά καλό είναι, πριν προχωρήσει το ζευγάρι στην εξωσωματική, να δοκιμάσει και αυτή τη λύση.

Άλλες τεχνικές εξωσωματικής γονιμοποίησης
➜ Τεχνική της µικρογονιµοποίησης (ICSI) Η διαφορά από την κλασική εξωσωματική είναι ότι τα σπερματοζωάρια επιλέγονται και με ειδική βελόνα τοποθετείται από ένα σπερματοζωάριο μέσα σε κάθε ωάριο. Η μέθοδος εφαρμόζεται σε περιπτώσεις πολύ μειωμένου αριθμού ή ελάχιστης κινητικότητας των σπερματοζωαρίων. Είναι η μόνη εναλλακτική επιλογή για τα ζευγάρια που σε διαφορετική περίπτωση θα αναγκάζονταν να καταφύγουν σε τράπεζα σπέρματος.
➜ Τεχνική ανάπτυξης βλαστοκύστεων Η μόνη διαφορά με την κλασική μέθοδο είναι ότι μεταφέρεται στη μήτρα έμβρυο 5 ημερών (σε ορισμένες περιπτώσεις 6 ημερών) και όχι 2 ή 3. Το πρόβλημα είναι ότι μόνο το 40-50% των εμβρύων είναι ικανά να εξελιχθούν σε καλλιέργεια μέχρι την 5η (ή 6η) ημέρα. Από την άλλη, τα έμβρυα που φτάνουν στο στάδιο αυτό είναι πιο «καλά» για να εμφυτευτούν, οπότε, για να επιτευχθεί εγκυμοσύνη, μεταφέρονται στη μήτρα 1 ή 2, μειώνοντας και την πιθανότητα πολύδυμης κύησης.
➜ Τεχνικές GIFT και ZIFT Αποτελούν παραλλαγές της εξωσωματικής που προσπαθούν να μιμηθούν τη φυσική διαδικασία σύλληψης. Στην πρώτη, ωάρια και σπερματοζωάρια τοποθετούνται λαπαροσκοπικά στη σάλπιγγα για να γονιμοποιηθούν εκεί, ενώ στη δεύτερη τοποθετούνται στις σάλπιγγες γονιμοποιημένα ωάρια 2-3 ημερών. Ωστόσο, οι μέθοδοι αυτές τείνουν να εγκαταλειφθούν.
➜ Εξωσωµατική σε φυσικό κύκλο Η μέθοδος αφορά κυρίως γυναίκες που έχουν φτωχό απόθεμα ωαρίων (π.χ. μεγαλύτερης ηλικίας), έχουν κάνει πολλές προσπάθειες εξωσωματικής ή δεν πρέπει -για ιατρικούς λόγους- να λάβουν φάρμακα. Το πλεονέκτημά της είναι ότι ο οργανισμός δεν επιβαρύνεται με ορμόνες. Ωστόσο, επειδή στο φυσικό κύκλο παράγεται κατά κανόνα ένα ωάριο, τα ποσοστά επιτυχίας της είναι χαμηλότερα του κλασικού κύκλου με φάρμακα. Θεωρητικά, όλες οι υπογόνιμες γυναίκες μπορούν να ακολουθήσουν τη μέθοδο αυτή, η οποία δεν διαφέρει από την κλασική εξωσωματική γονιμοποίηση.

Για τους άνδρες
Αν οι όρχεις παράγουν σπερματοζωάρια, αλλά δεν περνούν στο σπέρμα, το πρόβλημα μπορεί να διορθωθεί χειρουργικά. Διαφορετικά, γίνεται λήψη σπέρματος από τους όρχεις με βιοψία. Αν υπάρχουν λίγες εστίες παραγωγής σπερματοζωαρίων, λαμβάνεται μικρό τμήμα του ορχικού ιστού. Εάν εκεί υπάρχουν ώριμες μορφές σπερματοζωαρίων, χρησιμοποιούνται για την εξωσωματική. Στην αντίθετη περίπτωση, το ζευγάρι απευθύνεται σε τράπεζα σπέρματος.

3η ενότητα: Απαντάμε στις ερωτήσεις σας

Πόσο διαρκεί ένας κύκλος εξωσωµατικής γονιµοποίησης;
Συνολικά, η διαδικασία της φαρμακευτικής διέγερσης των ωοθηκών, της ωοληψίας και της εμβρυομεταφοράς διαρκεί περίπου 14 ημέρες έως 1 μήνα, αναλόγα με το πρωτόκολλο που ακολουθείται και την ανταπόκριση της γυναίκας στη θεραπεία. Περίπου ένας μήνας χρειάζεται και για την ολοκλήρωση των βασικών εξετάσεων.

Πόσο κοστίζει;
Το κόστος μιας προσπάθειας εξωσωματικής περιλαμβάνει τις αρχικές διαγνωστικές εξετάσειες, την ίδια την προσπάθεια σε μια ειδική μονάδα (παρακολούθηση του κύκλου, ωοληψία, καλλιέργεια εμβρύων και εμβρυομεταφορά) και τη φαρμακευτική αγωγή (η δαπάνη αυτή εξαρτάται από το είδος των φαρμάκων και τις δόσεις). Από τα έξοδα αυτά, τα ασφαλιστικά ταμεία καλύπτουν μεγάλο μέρος της φαρμακευτικής δαπάνης (με διαδικασίες και ποσοστά κάλυψης που ποικίλλουν από το ένα Ταμείο στο άλλο) και ελάχιστο μέρος της ιατρικής. Σε γενικές γραμμές, το κόστος ανά κύκλο μπορεί να κυμαίνεται από 1.500 έως 3.000€ (δεν περιλαμβάνεται η φαρμακευτική δαπάνη).

Πού γίνεται;
Στην Ελλάδα υπάρχουν περισσότερες από 50 μονάδες ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, την Πάτρα, τα Ιωάννινα, τη Λάρισα, την Κρήτη, το Βόλο, την Αλεξανδρούπολη, τη Δράμα, την Ξάνθη). Οι περισσότερες είναι ιδιωτικές, αλλά λειτουργούν μονάδες και σε δημόσια νοσοκομεία, όπως τα πανεπιστημιακά.

Θα συλλάβω στην πρώτη εξωσωµατική;
Αυτό δεν είναι σίγουρο, καθώς κάθε περίπτωση είναι διαφορετική. Έτσι, υπάρχουν, για παράδειγμα, ζευγάρια που έχουν καταφέρει να συλλάβουν με την πρώτη προσπάθεια και άλλα που έχει χρειαστεί να
κάνουν πολλές.

Πόσες εξωσωµατικές µπορεί να κάνει µια γυναίκα;
Δεν υπάρχει συγκεκριμένος αριθμός, γιατί εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η «βιολογική ηλικία» της ωοθήκης, τα αποθέματα ψυχικής αντοχής του ζευγαριού, οι οικονομικές του δυνατότητες. Σύμφωνα με διεθνείς στατιστικές μελέτες, οι περισσότερες γυναίκες μένουν έγκυοι στην 1η ή 2η προσπάθεια, ενώ μετά την 4η-5η οι πιθανότητες επιτυχίας μειώνονται σημαντικά.

Αυξάνει η εξωσωµατική γονιµοποίηση τις πιθανότητες για καρκίνο;
Σύμφωνα με τις μελέτες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα, δεν έχει διαπιστωθεί στατιστικά αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του μαστού, της μήτρας ή των ωοθηκών για τις γυναίκες που λαμβάνουν ορμόνες στο πλαίσιο της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Ωστόσο, οι ειδικοί συνιστούν να γίνεται ιατρικός έλεγχος πριν από τη θεραπεία, αλλά και μετά την προσπάθεια. Όσον αφορά τις γυναίκες με ιστορικό καρκίνου, καλό θα είναι να αποφεύγουν τη λήψη ορμονών.

Υπάρχουν επιπλοκές;
Η πιο συχνή επιπλοκή στην εξωσωματική γονιμοποίηση είναι η υπερδιέγερση των ωοθηκών (παράγονται περισσότερα ωάρια από όσα χρειάζονται). Η πιο ελαφριά της μορφή, που είναι και η πιο συνήθης, εκδηλώνεται με ελαφρύ πρήξιμο στην κοιλιά και συνήθως υποχωρεί μόνη της, ενώ αν πρόκειται για βαριάς μορφής, μπορεί να χρειαστεί μέχρι και νοσηλεία για την αποκατάσταση της ισορροπίας υγρών στο σώμα. Σπανιότερα, επειδή πιθανή κύηση ενδέχεται να επιδεινώσει περισσότερο την υπερδιέγερση, μπορεί να χρειαστεί να αναβληθεί η εμβρυομεταφορά και τότε όλα τα έμβρυα της προσπάθειας καταψύχονται και χρησιμοποιούνται σε επόμενο κύκλο.

Πότε µπορώ να προσπαθήσω ξανά;
Εάν χρησιμοποιηθούν μόνο κατεψυγμένα έμβρυα, τότε η εμβρυομεταφορά μπορεί να επαναληφθεί από τον επόμενο κιόλας μήνα, καθώς η γυναίκα δεν χρειάζεται να υποβληθεί ξανά στη διαδικασία της φαρμακευτικής διέγερσης των ωοθηκών. Στην περίπτωση που πρόκειται να επαναληφθεί η διέγερση, καλό είναι να μεσολαβήσει ένα διάλειμμα 3 μηνών, ώστε να επανέλθουν οι φυσικές ορμονικές ισορροπίες.

Τι γίνονται τα έµβρυα που δεν µεταφέρονται;
Με την έγγραφη συγκατάθεση του ζευγαριού, τα έμβρυα αυτά είναι δυνατόν να καταψυχθούν και να χρησιμοποιηθούν σε μια επόμενη προσπάθειά του, αν η πρώτη αποτύχει, ή για επόμενο παιδί, αν η προσπάθεια πετύχει. Στην περίπτωση που το ζευγάρι δεν επιθυμεί άλλη προσπάθεια (και πάντα με τη γραπτή συγκατάθεση και των δύο γονέων), τα έμβρυα μπορούν να δωρηθούν σε άλλο ζευγάρι, να διατεθούν για ερευνητικούς σκοπούς ή να καταστραφούν.

Επίσκεψη στον ψυχολόγο
Πολλά ζευγάρια δεν καταφέρνουν να αποκτήσουν παιδί και απογοητεύονται ή εξαιτίας του άγχους από τη διαδικασία φορτίζονται συναισθηματικά και εκφράζουν αισθήματα οργής. Είναι, λοιπόν, απαραίτητο να συμβουλευτούν ψυχολόγο, που θα τους στηρίξει και θα τους προετοιμάσει για το ενδεχόμενο της αποτυχίας.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΝ κ. ΧΑΡΗ ΚΑΖΛΑΡΗ, PhD, κλινικό εμβρυολόγο, μέλος της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, και τον κ. ΓΕΩΡΓΙΟ ΙΩΑΝΝΙΔΗ, MD, γυναικολόγο αναπαραγωγής.