Τα 100 τρισεκατομμύρια κύτταρα που απαρτίζουν τον οργανισμό μας δεν διαθέτουν δικό τους σύστημα περισυλλογής και επεξεργασίας των απορριμμάτων τα οποία παράγονται κατά το μεταβολισμό των θρεπτικών ουσιών. Αυτό τον πολύτιμο ρόλο επιτελούν τα νεφρά, καθένα από τα οποία διαθέτει 1 εκατομμύριο σπειράματα -δηλαδή μικρά φίλτρα-, που καθαρίζουν 200 λίτρα αίματος κάθε μέρα. Ταυτόχρονα, διατηρούν συνεχώς σταθερή τη σύνθεση των υγρών στο σώμα μας. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Νεφρού, στις 10 Μαρτίου, ας δείξουμε μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τα νεφρά, οι «εχθροί» των οποίων δεν είναι λίγοι. Ας δούμε, λοιπόν, πότε απειλείται η νεφρική λειτουργία και πώς μπορούμε να προφυλάξουμε αυτά τα πολύτιμα όργανα.

Το πολύτιμο νερό
Η αφυδάτωση είναι μία από τις μεγαλύτερες απειλές για τα νεφρά. Ενδεικτικό της αφυδάτωσης είναι τα σκούρα, πυκνά και με έντονη οσμή ούρα. Γι’ αυτό και είναι απαραίτητο να πίνουμε καθημερινά αρκετό νερό, χωρίς να περιμένουμε να διψάσουμε. Επιπλέον, σε περίπτωση οξέων λοιμώξεων (π.χ. τροφικής δηλητηρίασης), όπου παρατηρείται μεγάλη απώλεια υγρών από τον οργανισμό, θα πρέπει να φροντίζουμε να τα αναπληρώσουμε αμέσως. Εάν αυτό δεν είναι εφικτό, π.χ. λόγω πολλών εμετών, πρέπει να πάμε στο νοσοκομείο, για να μας γίνει ενδοφλέβια χορήγηση φυσιολογικού ορού.

Οι απαραίτητες εξετάσεις
Για τον έλεγχο των νεφρών, είναι απαραίτητη η μέτρηση της ουρίας και της κρεατινίνης του αίματος.
Οι φυσιολογικές τιμές της πρώτης είναι 20-50 mg% και της δεύτερης 0,6-1 mg%. Επίσης, στον έλεγχο ρουτίνας συστήνεται και το υπερηχογράφημα των νεφρών. Οι εξετάσεις αυτές συνήθως συνδυάζονται με τη μέτρηση του σακχάρου, της χοληστερίνης και της πίεσης. Πρέπει να επαναλαμβάνονται σε ετήσια βάση για τους υγιείς άνω των 45-50 ετών, ενώ όσοι έχουν νεφρική δυσλειτουργία τις επαναλαμβάνουν συχνότερα, σύμφωνα με τις υποδείξεις του γιατρού τους.

Τα ύποπτα συμπτώματα
Δυστυχώς, τα νεφρά δεν προειδοποιούν όταν κάτι δεν πάει καλά με τη λειτουργία τους (εκτός από την περίπτωση της νεφρολιθίασης). Εκτιμάται ότι τα συμπτώματα μπορεί να παρουσιαστούν όταν πια θα έχει χαθεί πάνω από το 50% της νεφρικής λειτουργίας και περιλαμβάνουν τη μειωμένη παραγωγή ούρων, την κόπωση, τη μειωμένη ενεργητικότητα, τη σύγχυση, το χλομό δέρμα, τον κνησμό, την ξηροστομία και τη δίψα.

Διαβήτης: Η μεγαλύτερη απειλή
Τα νεφρά μας είναι ένα «κουβάρι» από μικρά αγγεία. Οποιαδήποτε νόσος επηρεάζει τα αγγεία του σώματος έχει επιπτώσεις και σε αυτά. Ο σακχαρώδης διαβήτης, για παράδειγμα, είναι μια κατεξοχήν αγγειακή νόσος που «σκληραίνει» και φθείρει τα αγγεία. Συνεπώς και τα αγγεία των νεφρών μπορεί να γίνουν πιο σκληρά, στενά και δυσλειτουργικά. Στην περίπτωση αυτή, η εικόνα των νεφρών σε ένα υπερηχογράφημα είναι αυτή δύο «συρρικνωμένων» οργάνων. Η διαβητική νεφροπάθεια σήμερα είναι η κυριότερη αιτία πρόκλησης νεφρικής ανεπάρκειας. Γι’ αυτό και είναι απαραίτητο να ελέγχουμε συστηματικά το σάκχαρό μας, δεδομένου ότι ο σακχαρώδης διαβήτης είναι «σιωπηλή» νόσος χωρίς προειδοποιητικά συμπτώματα. Επίσης, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι είναι απαραίτητο να διατηρούμε το βάρος μας σε φυσιολογικά επίπεδα, επειδή η παχυσαρκία αποτελεί επιβαρυντικό παράγοντα για την εκδήλωση του σακχαρώδους διαβήτη.

Ο κίνδυνος της πίεσης
Η υπέρταση, όπως και ο σακχαρώδης διαβήτης, κατά κανόνα επιτελεί το καταστροφικό της έργο στα αγγεία χωρίς προειδοποιητικά συμπτώματα. Με δεδομένο ότι τα νεφρά μας είναι ένα πολύπλοκο δίκτυο αγγείων, είναι πιθανό η υπέρταση να επηρεάσει τη λειτουργία τους. Γι’ αυτό και είναι σημαντικό να ελέγχουμε τακτικά την πίεσή μας. Εκτιμάται ότι στις μονάδες τεχνητού νεφρού οι 8 στους 10 πάσχοντες είναι διαβητικοί ή υπερτασικοί, γεγονός που αναδεικνύει αυτές τις δύο νόσους -το διαβήτη και την υπέρταση- στους σημαντικότερους «εχθρούς» της νεφρικής λειτουργίας.

Το πρόβλημα των… καλοφαγάδων
Όταν τα κύτταρα του σώματός μας μεταβολίζουν τις πρωτεΐνες του κρέατος, παράγεται ουρικό οξύ. Εάν αυτό ξεπεράσει ορισμένα όρια (συνήθως τα 7-8 mg%), τότε ενδέχεται να δημιουργηθεί ένας λίθος από ουρικό οξύ, ο οποίος, αν είναι μεγαλύτερης διαμέτρου από τον ουρητήρα, μπορεί να τον αποφράξει, παρεμποδίζοντας τη διέλευση των ούρων και προκαλώντας αφόρητο πόνο (κολικό). Εκτός από αυτό το «μηχανικό» πρόβλημα, το αυξημένο ουρικό οξύ έχει συσχετιστεί με την πρόκληση της ουρικής αρθρίτιδας (ποδάγρας), της… πανάρχαιας νόσου των πλουσίων και των καλοφαγάδων. Με άλλα λόγια, το αυξημένο ουρικό οξύ μπορεί να «διαποτίσει» τα νεφρά, βλάπτοντάς τα. Σε περίπτωση που μετά από εξετάσεις διαπιστωθεί ότι υπάρχει πρόβλημα αυξημένου ουρικού οξέος, ο ειδικός θα συστήσει περιορισμένη κατανάλωση πρωτεϊνών (κυρίως κόκκινου κρέατος), ενώ ενδέχεται να χορηγήσει και φαρμακευτική αγωγή.

Τα επικίνδυνα φάρμακα
Η χρόνια λήψη ισχυρών αντιρευματικών-αντιφλεγμονωδών φαρμάκων, που χορηγούνται σε περιπτώσεις ρευματισμών και αρθριτικών, μπορεί να επιβαρύνει τη νεφρική λειτουργία. Επίσης, έχει διαπιστωθεί ότι το σκιαγραφικό υλικό που χρησιμοποιείται σε εξετάσεις όπως η στεφανιογραφία και η πυελογραφία, μπορεί να επιβαρύνει τη νεφρική λειτουργία σε ήδη νεφροπαθείς, σε υπερτασικούς, καθώς και σε διαβητικούς (γι’ αυτό και οι ακτινολόγοι ζητούν τις τιμές της κρεατινίνης προτού διεξαγάγουν αυτές τις εξετάσεις). Όσον αφορά τα αναλγητικά, η περιστασιακή λήψη τους δεν θεωρείται νεφροτοξική. Ωστόσο, ορισμένες έρευνες έχουν συσχετίσει τη χρόνια και συστηματική λήψη συνδυασμού αναλγητικών και αντιρευματικών με πιθανό κίνδυνο για τα νεφρά, γι’ αυτό και καλό είναι να μη συνδυάζονται. Σε κάθε περίπτωση, όμως, να συμβουλεύεστε το θεράποντα γιατρό σας.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΝ κ. ΓΕΩΡΓΙΟ ΨΗΜΕΝΟ, παθολόγο-νεφρολόγο, διευθυντή της Μονάδας Τεχνητού Νεφρού του Ευγενιδείου Θεραπευτηρίου.