Η εβδομάδα που διανύουμε (23-30 Απριλίου 2011) είναι η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Εμβολιασμών, κατά τη διάρκεια των οποίων -και όχι μόνο βέβαια- οι επιστήμονες έχουν ως στόχο να ενημερώσουν και να ευαισθητοποιήσουν την παγκόσμια κοινότητα για τη σημασία και την αξία των εμβολίων, χάρη στα οποία σώζονται περισσότερες από 3 εκατομμύρια ζωές παγκοσμίως κάθε χρόνο και ακόμα περισσότερα εκατομμύρια ατόμων από νόσο ή ισόβια αναπηρία. Με την ευκαιρία αυτή, απευθυνθήκαμε στην κ. Τζένη Κουρέα – Κρεμαστινού, πρόεδρο του Δ.Σ. του ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. και καθηγήτρια Δημόσιας και Διοικητικής Υγιεινής της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας, που είναι από τους πλέον αρμόδιους για να μας διαφωτίσει και να διαλύσει οποιαδήποτε αμφιβολία τυχόν έχουμε για την ασφάλεια και την αξία των εμβολίων.

Πώς λειτουργούν τα εμβόλια;
Τα εμβόλια είναι φτιαγμένα από προϊόντα (πρωτεΐνες) ή τμήματα ιών και μικροβίων ανίκανα να μας κάνουν να αρρωστήσουμε, ενώ προκαλούν τη δημιουργία αντισωμάτων. Έτσι, όταν ερχόμαστε σε επαφή με το φυσικό ιό ή μικρόβιο, για το οποίο έχει παρασκευαστεί το εμβόλιο, ο οργανισμός μπορεί να το εξουδετερώσει χάρη στα αντισώματα που έχει παραγάγει όταν έγινε το εμβόλιο. Αυτός είναι ένας από τους λόγους, άλλωστε, για τον οποίο συστήνεται να γίνονται τα εμβόλια σε μικρή ηλικία, ώστε να αναπτυχθούν εγκαίρως τα προστατευτικά αντισώματα. Τα εμβόλια, εξάλλου, δεν προστατεύουν μόνο τα ίδια τα παιδιά (ή όποιον εμβολιάζεται που δεν νοσεί), αλλά και το περιβάλλον τους, που δεν κολλάει από εκείνα, δημιουργώντας αυτό που ονομάζουμε συλλογική ή έμμεση ανοσία ή «ανοσία της αγέλης».
Γιατί είναι τόσο σημαντικά τα εμβόλια; Επειδή έχουν συμβάλει ουσιαστικά στην αύξηση του μέσου όρου ζωής του σύγχρονου ανθρώπου, αλλά και στον περιορισμό ή και στην εξαφάνιση ακόμα σοβαρών ασθενειών. Ανάμεσα στα ποικίλα διαθέσιμα μέτρα Δημόσιας Υγείας σήμερα, τα εμβόλια παραμένουν το μέτρο με την καλύτερη σχέση κόστους/οφέλους. Παρ’ όλα αυτά, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, σύμφωνα με εκτιμήσεις του Π.Ο.Υ., 3 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από ασθένειες που μπορούν να προληφθούν μέσω του εμβολιασμού και ότι οι μισοί από αυτούς είναι παιδιά κάτω των 5 ετών. Γι’ αυτό, είναι υποχρέωση όλων μας να ενημερώσουμε και να εκπαιδεύσουμε τους γονείς και το κοινό γενικότερα σχετικά με τη σπουδαιότητα του εμβολιασμού.

Εκτός από τα παιδιά, ποιοι άλλοι πρέπει να εμβολιάζονται;
Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι ο εμβολιασμός δεν σταματά στην παιδική ηλικία. Οι ενήλικοι χρειάζονται εμβολιασμό για νοσήματα όπως π.χ. η γρίπη, η ηπατίτιδα, ο τέτανος, ο πνευμονιόκοκκος κ.ά. Θα ήθελα να αναφερθώ ειδικά στη σημασία του εμβολιασμού των επαγγελματιών υγείας (γιατρών, νοσηλευτών και όσων έχουν άμεση σχέση με ασθενείς) με στόχο τόσο την ατομική τους προστασία όσο και την προστασία των οικογενειών τους, αλλά και των ασθενών τους. Τέλος, υπάρχουν ειδικά εμβόλια για τους ταξιδιώτες ανάλογα με την επιδημιολογία των χωρών προορισμού τους, τα οποία θα πρέπει να γίνονται πριν από ταξίδι ειδικά σε εξωτικούς προορισμούς.
Ποιες παρενέργειες μπορεί να προκαλέσει ένα εμβόλιο;
Γενικά τα εμβόλια προκαλούν συνήθως τοπικές παρενέργειες, όπως πόνος και ερεθισμός στο σημείο της ένεσης, ενώ συνηθισμένη είναι και η εμφάνιση πυρετού μέσα στις πρώτες 1-2 ημέρες μετά τον εμβολιασμό. Όμως, υπάρχει το ενδεχόμενο να προκύψουν σοβαρότερες επιπλοκές (π.χ. εγκεφαλίτιδα), που θεωρούνται πολύ πιο σπάνιες με τα «νέας γενιάς» εμβόλια και ανάλογα με την περίπτωση εμφανίζονται μερικές ημέρες έως εβδομάδες μετά τη διενέργεια του εμβολίου.
Τα εμβόλια προκαλούν αλλεργίες;
Τα ίδια τα εμβόλια όχι. Αυτό που μπορεί να προκαλέσει αλλεργική αντίδραση μπορεί να είναι τα έκδοχά τους, κάποια εμβόλια (π.χ. το αντιγριπικό εμβόλιο ή το MMR) που περιέχουν πρωτεΐνες αυγού, γι’ αυτό και θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το ιστορικό του παιδιού ή του ασθενούς όσον αφορά στις αλλεργίες. Παρ’ όλα αυτά, θα πρέπει να τονιστεί ότι είναι ελάχιστες τελικά οι περιπτώσεις στις οποίες πραγματικά αντενδείκνυται ο εμβολιασμός λόγω αλλεργίας.
Τελικά είναι ασφαλή τα εμβόλια;
Αυτό που θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας είναι ότι ειδικά όταν ένα εμβόλιο συμπεριλαμβάνεται στη λίστα του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών, θεωρείται ασφαλές. Μάλιστα, τα «νέας γενιάς» εμβόλια προσφέρουν υψηλά επίπεδα ασφάλειας, αλλά και αποτελεσματικότητας. Άλλωστε, για να αδειοδοτηθεί και να χρησιμοποιηθεί ένα εμβόλιο, εξασφαλίζεται ότι πληροί αυστηρές προϋποθέσεις, τις οποίες ορίζουν οι αρμόδιοι εθνικοί και διεθνείς οργανισμοί (π.χ. Ε.Ο.Φ., EMA, FDA κ.ά.).