Ζάχαρη, ψωμί και αλεύρι έχουν κατά καιρούς χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία χαπιών placebo, των οποίων η αποτελεσματικότητα, ανάλογα με την πάθηση για την οποία χορηγούνται -από τον πονοκέφαλο μέχρι την κατάθλιψη-, αγγίζει ακόμη και το 60%. Πόση αποτελεσματικότητα, ωστόσο, μπορεί να έχει μια εικονική επέμβαση που γίνεται με όλη την επισημότητα και το «τελετουργικό» μια αληθινής; Ερευνητές από την Φινλανδία, τις Η.Π.Α. και την Αυστραλία επιχειρούν να απαντήσουν αυτό το ερώτημα και τα έως τώρα πορίσματα των ερευνών τους εντυπωσιάζουν αναφορικά με τη δύναμη του νου. Το placebo με μια ματιά * Tο εικονικό φάρμακο είναι ένα ψευδοφάρμακο χωρίς δραστική ουσία και παρενέργειες, το οποίο όμως χορηγείται σαν αληθινό.* Εκτιμάται ότι ο ένας στους τρεις ασθενείς που λαμβάνουν placebo παρουσιάζει βελτίωση των συμπτωμάτων του, καθώς και ότι εννέα στους δέκα γιατρούς έχουν χορηγήσει στους ασθενείς τους ένα ψευδοφάρμακο.* Έχουν διατυπωθεί πολλές, συχνά αλληλοαναιρούμενες θεωρίες για τη δράση του placebo. Για τους περισσότερους η αποτελεσματικότητά του αποδίδεται στην επίδραση της θετικής σκέψης και των προσδοκιών πάνω στο σώμα.* Σήμερα αποτελεί συνήθη πρακτική η σύγκριση μιας φαρμακευτικής ουσίας με ένα εικονικό χάπι (placebo) προκειμένου να διαπιστωθεί η αποτελεσματικότητα της πρώτης. * Σε ό,τι αφορά, ωστόσο, τις εικονικές επεμβάσεις, τα δεδομένα είναι περιορισμένα, επειδή σε αντίθεση με τα χάπια placebo μια εικονική επέμβαση απαιτεί την τομή του δέρματος, γεγονός που ενέχει τον κίνδυνο μολύνσεων. Επιπλέον, θεωρείται ότι διαταράσσει σε μεγάλο βαθμό τη σχέση ειλικρίνειας μεταξύ γιατρού και ασθενούς. Από την άλλη μεριά, ολοένα και περισσότεροι επιστήμονες ενδιαφέρονται να διαπιστώσουν κατά πόσο μια εικονική επέμβαση είναι αποτελεσματική, ένα ενδιαφέρον που πηγάζει και από το γεγονός ότι αρκετές φορές ασθενείς που υποβάλλονται σε επεμβάσεις οι οποίες δεν κρίνονται επιτυχημένες αναφέρουν βελτίωση των συμπτωμάτων τους!Το φινλανδικό μοντέλοΜπορεί μια εικονική επέμβαση να είναι εξίσου αποτελεσματική με μια αληθινή; Πρόσφατα, φινλανδοί ερευνητές επιχείρησαν να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα συγκρίνοντας μια συχνή ορθοπεδική επέμβαση στο γόνατο, την αρθροσκοπική αφαίρεση τμήματος του μηνίσκου, με μια αρθροσκόπηση placebo. Όλοι οι εθελοντές υποβλήθηκαν σε αναισθησία και στις τομές της αρθροσκόπησης, αλλά μόνο οι μισοί υποβλήθηκαν σε πραγματική μερική μηνισκεκτομή. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της έρευνας, που διεξήχθη σε 146 ασθενείς 35-65 ετών, και οι δύο επεμβάσεις -αληθινή και εικονική- ήταν εφάμιλλης αποτελεσματικότητας, ενώ μετά από ένα χρόνο οι περισσότεροι ασθενείς και από τις δύο ομάδες ανέφεραν βελτίωση της κινητικότητάς τους. Η έρευνα δημοσιεύτηκε στην ιατρική επιθεώρηση «New England Journal of Medicine» και οι ερευνητές τονίζουν ότι τα συμπεράσματά τους δεν σημαίνουν ότι η αρθροσκοπική μηνισκεκτομή δεν βοηθά˙ αντίθετα, ενδείκνυται για νέους ασθενείς, καθώς και για εκείνους που έχουν υποστεί οξύ τραυματισμό σε κάποιο σπορ. Εκτιμούν, ωστόσο, ότι το 80% των ρήξεων του μηνίσκου είναι αποτέλεσμα ηλικιακής εκφύλισης και εικάζουν ότι η τομή του μηνίσκου σε αυτές τις περιπτώσεις δεν βοηθά, κάτι το οποίο υποστηρίζει και η έρευνά τους. Οι πρώτες εικονικές επεμβάσειςΟ δρ. Kallmes, επεμβατικός ακτινολόγος της κλινικής «Μayo», είχε διαπιστώσει ότι η επέμβαση σπονδυλοπλαστικής την οποία εφαρμόζει τα τελευταία 15 χρόνια (έγχυση ιατρικού οστικού τσιμέντου με λεπτή βελόνα σε σπόνδυλο που έχει υποστεί κάταγμα) σε κάποιες περιπτώσεις δεν γινόταν επιτυχώς και παρ’ όλα αυτά οι ασθενείς ανέφεραν σημαντική βελτίωση, γεγονός που έκανε τον αμερικανό γιατρό να σκεφτεί ότι και άλλοι παράγοντες παίζουν ρόλο στην αποτελεσματικότητα της συγκεκριμένης επέμβασης.Κάπως έτσι του γεννήθηκε η ιδέα να συγκρίνει τη σπονδυλοπλαστική με μια εικονική σπονδυλοπλαστική. Η έρευνα, που χρηματοδοτήθηκε από το αμερικανικό Υπουργείο Υγείας (NIH-National Institute of Health), διεξήχθη σε 131 ασθενείς, που χωρίστηκαν τυχαία σε 2 ομάδες που θα έκαναν την εικονική και την πραγματική επέμβαση. Είναι ενδιαφέρον ότι τόσο οι ασθενείς από την ομάδα της εικονικής επέμβασης όσο και εκείνοι που υποβλήθηκαν σε σπονδυλοπλαστική ανέφεραν μείωση του πόνου κατά 3 μονάδες σε μία κλίμακα πόνου από το 1 έως το 10. Σύμφωνα με τον δρ. Kallmes, δεν παρατηρήθηκε μια στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο ομάδων ασθενών όσον αφορά τον βαθμό ανακούφισης από τον πόνο αλλά και τον βαθμό βελτίωσης της κινητικότητας. Ο ευγνώμων ασθενήςΤην ίδια χρονική περίοδο με τις έρευνες του δρ. Kallmes σε παρόμοια συμπεράσματα κατέληξε και αυστραλιανή έρευνα σε 78 ασθενείς, που τυχαία χωρίστηκαν σε εκείνους που υποβλήθηκαν σε αληθινή και σε εικονική σπονδυλοπλαστική. Μάλιστα, η επικεφαλής της αυστραλιανής έρευνας, δρ. Rachelle Buchbinder από την Ιατρική Σχολή «Monash» του Νοσοκομείου «Alfred», δέχθηκε την επίσκεψη ενός ευγνώμονος ασθενούς που ήθελε να την ευχαριστήσει για την ανακούφιση που του προσέφεραν. Από περιέργεια, η γιατρός έλεγξε κατά πόσον ο συγκεκριμένος ασθενής είχε υποβληθεί στην πραγματική ή την εικονική επέμβαση. Είχε κάνει την εικονική!
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΝ κ. ΣΤΥΛΙΑΝΟ ΔΕΡΜΙΤΖΑΚΗ, ειδικό παθολόγο.
