Η ζωή μπορεί ενίοτε να είναι άδικη και σκληρή και ανεξέλεγκτα απρόβλεπτη και εμείς να νιώθουμε ευάλωτοι, ανήμποροι και αδύναμοι τότε μπορεί στην ζωή μας να μπει το πένθος. Αυτό είναι ανθρώπινο και αναμενόμενα φυσιολογικό όταν συμβαίνουν τραγικά γεγονότα όπως μια μη αναστρέψιμη και τραγική απώλεια. Οπως ένας βίαιος και απρόσμενος θάνατος, καταστροφικά γεγονότα είτε από φυσικά αίτια και καταστροφές είτε από δυστυχήματα, πόλεμο, πανδημίες κ.λπ.

Η απώλεια αυτού του τύπου είναι άρρηκτα συνυφασμένη με την έννοια του επικίνδυνου, του ανεξέλεγκτου, ανεπιθύμητου, απροειδοποίητου. Είναι μια μορφή σοκ, πανικού, αμφισβήτησης των όσων μέχρι τώρα θεωρούσαμε δεδομένα, ασφαλή, προβλέψιμα και διαχειρίσιμα.

Διαβάστε επίσης: Δάκρυα: Γιατί αισθάνεστε ότι δεν μπορείτε να κλάψετε;

Το πένθος δεν είναι απλά αναμενόμενο και φυσιολογικό, είναι μια απαραίτητη και αναγκαία διαδικασία που όλοι οι άνθρωποι που βιώνουν απώλεια ή τραυματικά γεγονότα χρειάζεται να βιώσουν για να ενσωματώσουν, να διαχειριστούν και τελικά να αποδεχτούν για να προχωρήσουν.

Κάποιοι επιζώντες μπορεί να αναπτύξουν μετατραυματικό στρες, συνέπεια ενός ψυχικού τραύματος που προκαλεί έντονο φόβο ή τρόμο, επαναλαμβανόμενη αναβίωση του τραγικού συμβάντος, εφιάλτες, ενοχές και άλλη συμπτωματολογία.

Η άμεση ψυχοθεραπευτική και φαρμακευτική παρέμβαση (τις επόμενες ώρες, μέρες από το τραυματικό γεγονός) μπορεί να προλάβει ή να μειώσει τα συμπτώματα του μετατραυματικού άγχους ώστε να μην εξελιχθεί σε χρόνια αγχώδη μετατραυματική διαταραχή.

Το τραύμα δρα ψυχοσωματικά, συσσωρευτικά, διαχρονικά, ακόμη και διαγενεολογικά, γι’ αυτό χρειάζεται όλοι μας να είμαστε ενημερωμένοι και συντονισμένοι με τα συναισθήματά μας ούτως ώστε να αναζητήσουμε βοήθεια ή και να παροτρύνουμε όσους χρειάζονται βοήθεια και υποστήριξη να την αναζητήσουν και να τη δεχτούν.

Τα στάδια του πένθους

Σε κάθε περίπτωση, το πένθος οφείλει να επιτραπεί και να αναπτυχθεί. Η ψυχίατρος Elisabeth Kübler-Ross («On Death and Dying», 1969) ήταν η πρωτοπόρος στην έρευνα και κλινική μελέτη του πένθους και κατέληξε σε πέντε στάδια-λειτουργίες που συνδέονται με την απώλεια γενικότερα.

Συγκεκριμένα

1. Αρνηση

«Δεν είναι δυνατό να συμβαίνει κάτι τέτοιο», «Δεν το πιστεύω». Το άτομο αρνείται να δεχτεί το ρεαλιστικό γεγονός.

Είναι η άμυνα του οργανισμού στο σοκ της απώλειας και η σταδιακή προσαρμογή με στόχο την αποδοχή.

2. Θυμός

«Είναι άδικο», «Δεν το αξίζω αυτό», «Τι έκανα και τιμωρούμαι έτσι;», «Αυτός φταίει», «Εγώ φταίω», «Δεν υπάρχει Θεός…».

Το άτομο που πενθεί είναι θυμωμένο με όλους και όλα. Θυμώνει όσο προχωρά προς τη συνειδητοποίηση της απώλειας. Προσπαθεί να βρει κάποιον/κάτι για να του αποδώσει τις ευθύνες, να τον κατηγορήσει. Μπορεί να γίνει εχθρικός και επιθετικός.

3. Διαπραγμάτευση

«Θα γίνω καλύτερος άνθρωπος», «Θα αλλάξω», «Αν είχα κάνει…, ίσως να μην είχε συμβεί αυτό».

Κάπου εδώ το άτομο αρχίζει να συνειδητοποιεί την πραγματικότητα, την απώλεια και ψάχνει «μαγικούς» τρόπους ανακούφισης.

4. Κατάθλιψη

Ο εσωτερικευμένος θυμός εσωστρέφεται προς τον πενθούντα καθώς το άτομο αρχίζει και συνειδητοποιεί την απώλεια και έρχεται σε επαφή με τα συναισθήματα της θλίψης, του πόνου, της αβεβαιότητας και του φόβου.

Το κλάμα είναι μια θετική συναισθηματική εκφόρτιση καθώς και η όποια συζήτηση και επικοινωνία με άλλους ανθρώπους, με κάποιον ειδικό ή και σε κάποια ψυχοθεραπευτική ομάδα πένθους.

5. Αποδοχή

Η ζωή οφείλει να συνεχιστεί. Το άτομο ενσωματώνει με κάποιον τρόπο την απώλεια και προχωρά.

Είναι πολύ σημαντικό και βοηθητικό να γνωρίζουμε και να αναγνωρίζουμε τα στάδια αυτά που κάθε άνθρωπος χρειάζεται να περάσει με τον δικό του τρόπο και στον δικό του χρόνο.

Κάποιοι μένουν περισσότερο σε ένα στάδιο απ’ ό,τι σε κάποιο άλλο, άλλοι επιστρέφουν εκ νέου σε κάποιο στάδιο που ήδη βίωσαν και κάποιοι χρειάζονται υποστήριξη και βοήθεια για να προχωρήσουν στην αποδοχή και να διαχειριστούν π.χ. τον θυμό ή την κατάθλιψη.

Καθένας χρειάζεται να επιτρέψει στη θλίψη και στον φόβο του να εκφραστούν, να εξωτερικευτούν και να αποσυμφορηθούν υγιώς και αποτελεσματικά, έτσι ώστε να προχωρήσει όπως και όσο χρειάζεται και μπορεί ο καθένας.

Ευχαριστούμε για τη συνεργασία την κυρία Βάσω Μακαρώνη, κλινική ψυχολόγο, ψυχοθεραπεύτρια.