Μελέτη που διεξήχθη από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Σάο Πάολο στη Βραζιλία εξέτασε πώς μπορεί να επιδρά η προσωπικότητα στην εμφάνιση της αϋπνίας, αποκαλύπτοντας τη σύνδεση μεταξύ των δύο.
Δύο ήταν τα ευρήματα που προσέλκυσαν το ενδιαφέρον των ερευνητών: Τα υψηλά επίπεδα «ανοιχτότητας» (άτομα που είναι «ανοιχτά» σε νέες εμπειρίες, δείχνουν περιέργεια και είναι δημιουργικά) φάνηκαν να σχετίζονται με χαμηλά επίπεδα αϋπνίας, ενώ τα υψηλά επίπεδα νευρωτισμού (που χαρακτηρίζεται από συναισθηματική αστάθεια) φάνηκαν να είναι συνηθισμένα σε άτομα με διαταραχές του ύπνου.
«Αποφασίσαμε να μελετήσουμε την επίδραση των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας στην αϋπνία, επειδή πρόκειται για μια εξαιρετικά συχνή διαταραχή που έχει επιπτώσεις για την υγεία, όπως αυξημένο κίνδυνο υπέρτασης, διαβήτη, άγχους και κατάθλιψης. Αυτά τα διάφορα προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας οδηγούν σε χειρότερη ποιότητα ζωής γενικά» αναφέρουν οι ερευνητές πίσω από την μελέτη.
Όπως εξηγούν οι ίδιοι, η αϋπνία αποτελεί μία από τις πιο κοινές διαταραχές ύπνου στους ενήλικες. Υπολογίζεται ότι περίπου το 30% του παγκόσμιου πληθυσμού πάσχει από αϋπνία, αντιμετωπίζει δηλαδή δυσκολία να αποκοιμηθεί, να παραμείνει σε ύπνο ή να επιστρέψει σε αυτόν μετά από ανεπιθύμητη αφύπνιση.
Τα 3 “P” της αϋπνίας
Η σχετική βιβλιογραφία προτείνει την θεωρία των τριών “P” της αϋπνίας:
- Προδιάθεση (“Predisposition”): Παράγοντες που καθιστούν ένα άτομο πιο πιθανό να έχει τη διαταραχή.
- Πρόκληση (“Precipitation”): Εναύσματα που σχετίζονται με την εμφάνιση των συμπτωμάτων.
- Διαιώνιση (“Perpetuation”): Συμπεριφορές που συμβάλλουν στην διαιώνιση του προβλήματος της αϋπνίας.
Έτσι, οι ερευνητές υπέθεσαν ότι ο νευρωτισμός, ο οποίος είναι πιο διαδεδομένος στα άτομα με αϋπνία, θα μπορούσε να θεωρηθεί παράγοντας προδιάθεσης για τις διαταραχές του ύπνου. Εξέτασαν επίσης κατά πόσον τα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως μεσολαβητές και συντονιστές της σχέσης μεταξύ νευρωτισμού και αϋπνίας.
Τα 5 χαρακτηριστικά της προσωπικότητας
Για να κατανοήσουμε όμως, πώς οι συγγραφείς κατέληξαν στα ευρήματα της μελέτης, είναι σημαντικό να αναφερθούμε στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας:
- Εξωστρέφεια: Οι άνθρωποι με υψηλότερα επίπεδα εξωστρέφειας τείνουν να είναι πιο ομιλητικοί, πιο κυρίαρχοι, με ηγετικό προφίλ. Προτιμούν τις ομαδικές δραστηριότητες, βρίσκουν ευκολότερο να συνδεθούν και να δημιουργήσουν οικειότητα και τείνουν να είναι πιο διεκδικητικοί. Οι άνθρωποι με χαμηλά επίπεδα εξωστρέφειας, από την άλλη πλευρά, δεν είναι απαραίτητα εσωστρεφείς, αλλά προτιμούν να είναι περισσότερο μόνοι τους και τείνουν να δυσκολεύονται περισσότερο να εργαστούν σε ομάδες.
- Νευρωτισμός: Πρόκειται για ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητας που σχετίζεται με το βαθμό συναισθηματικής σταθερότητας. Οι άνθρωποι με υψηλά επίπεδα νευρωτισμού τείνουν να είναι πιο συναισθηματικά ασταθείς και να εστιάζουν στις πιο αρνητικές πτυχές της ζωής. Είναι άνθρωποι που, όταν έρχονται αντιμέτωποι με αντιξοότητες, τείνουν να αποδιοργανώνονται, υποφέρουν πιο έντονα και είναι πιο επιρρεπείς στο στρες.
- Συνεργασιμότητα: Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητας που σχετίζεται με την ενσυναίσθηση. Οι άνθρωποι με υψηλά επίπεδα συνεργασιμότητας τείνουν να έχουν περισσότερη ενσυναίσθηση, να είναι πιο εγκάρδιοι και να ενδιαφέρονται για την ευημερία των άλλων, εστιάζοντας πολύ στην κατάσταση των άλλων. Όσοι έχουν χαμηλότερα επίπεδα τείνουν να είναι επιφυλακτικοί και καχύποπτοι.
- Ανοιχτότητα στις εμπειρίες: Οι άνθρωποι που είναι ανοιχτοί σε νέες εμπειρίες τείνουν να είναι πιο δημιουργικοί, με διερευνητική συμπεριφορά μπροστά στο καινούργιο. Είναι περίεργοι, ευφάνταστοι και βιώνουν τα συναισθήματα πιο έντονα. Οι άνθρωποι με χαμηλά επίπεδα ανοιχτότητας είναι εκείνοι που προτιμούν τη ρουτίνα, αποφεύγουν τη δυσφορία και τείνουν να είναι συμβατικοί.
- Ευσυνειδησία: Οι άνθρωποι με υψηλά επίπεδα ευσυνειδησίας είναι αποφασισμένοι, αφοσιωμένοι, με κίνητρα, επίμονοι και μπορούν να θυσιάσουν τις στιγμιαίες απολαύσεις για την επίτευξη ενός μεγαλύτερου στόχου. Ένας πολύ υψηλός δείκτης μπορεί να μην είναι καλός γιατί μπορεί να οδηγήσει σε τελειομανία. Όσοι έχουν χαμηλά σκορ είναι λιγότερο απαιτητικοί, λιγότερο πεισματάρηδες και θα μπορούσαν να θεωρηθούν ακόμα και «οκνηροί».
Αϋπνία και προσωπικότητα… Μια νέα σύνδεση στο φως
Για να καταλήξουν στα ευρήματά τους, οι ερευνητές μελέτησαν 595 συμμετέχοντες ηλικίας 18 έως 59 ετών, οι οποίοι χωρίστηκαν σε δύο ομάδες: η μία απαρτιζόταν από ανθρώπους που αντιμετώπιζαν αϋπνία, είχαν ζητήσει βοήθεια και είχαν λάβει επίσημη διάγνωση από ειδικό στον ύπνο, και η άλλη από μια ομάδα ελέγχου ατόμων που δεν είχαν κανένα παράπονο από τον ύπνο τους.
Τα επίπεδα προσωπικότητας κάθε συμμετέχοντα προσδιορίστηκαν βάσει ενός ερωτηματολογίου 60 ερωτήσεων, που χρησιμοποιείται αποκλειστικά από επαγγελματίες ψυχολόγους. Οι εθελοντές και από τις δύο ομάδες απάντησαν στις ερωτήσεις, επιτρέποντας στους ερευνητές να προσδιορίσουν τα επίπεδα των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας κάθε ατόμου.
Σύμφωνα με την ανάλυση των δεδομένων, οι συμμετέχοντες με αϋπνία φάνηκαν να έχουν πολύ υψηλότερες βαθμολογίες νευρωτισμού από ό,τι τα άτομα χωρίς αϋπνία, καθώς και χαμηλότερες βαθμολογίες συνεργασιμότητας, ανοιχτότητας και ευσυνειδησίας. Η εξωστρέφεια ήταν το μόνο χαρακτηριστικό προσωπικότητας που δεν παρουσίασε σημαντική διαφορά.
Οι αναλύσεις αποκάλυψαν επίσης ότι:
- Το 61,7% των ατόμων με αϋπνία φάνηκε να έχει υψηλά επίπεδα νευρωτισμού σε σύγκριση με το 32% της ομάδας ελέγχου.
- Το 40,7% των ατόμων με αϋπνία φάνηκε να έχει χαμηλά επίπεδα ανοιχτότητας σε σύγκριση με το 23% της ομάδας με υγιή επίπεδα ύπνου.
- Το 31,5% των ατόμων με αϋπνία φάνηκε να έχει χαμηλά επίπεδα συνεργασιμότητας σε σύγκριση με το 23,2% των ατόμων χωρίς αϋπνία.
- Το 37,7% των ατόμων με αϋπνία φάνηκε να έχει χαμηλά επίπεδα ευσυνειδησίας σε σύγκριση με το 24,1% της ομάδας ελέγχου.
«Κατόπιν λεπτομερέστερης στατιστικής ανάλυσης, τα ευρήματά μας υποδηλώνουν ότι οι άνθρωποι με υψηλά επίπεδα νευρωτισμού είναι πιο πιθανό να έχουν αϋπνία» καταλήγουν οι ερευνητές.
Η μελέτη έχει δημοσιευθεί στο Journal of Sleep Research.
