Η γήρανση δεν είναι απλώς το πέρασμα του χρόνου. Είναι μια πολύπλοκη βιολογική διαδικασία, γεμάτη σιωπηλές βλάβες, αόρατες φθορές και μικρούς εσωτερικούς μηχανισμούς μέσα μας. Για δεκαετίες, οι επιστήμονες προσπαθούν να κατανοήσουν τι ακριβώς σηματοδοτεί την αρχή αυτής της πορείας και τι την επιταχύνει. Μια νέα θεωρία φέρνει στο προσκήνιο έναν παλιό ύποπτο: τη νέκρωση — τον ανεξέλεγκτο κυτταρικό θάνατο που ίσως κρύβεται πίσω από τη γήρανση του σώματος και την εμφάνιση πολλών χρόνιων ασθενειών.
Τι είναι η νέκρωση
Η νέκρωση, μια μορφή ανεξέλεγκτου κυτταρικού θανάτου, απελευθερώνει τοξικά υπολείμματα στους ιστούς και επιβαρύνει ζωτικά όργανα όπως οι πνεύμονες, η καρδιά και ο εγκέφαλος. Σύμφωνα με νέα ευρήματα, δεν αποτελεί απλώς αποτέλεσμα της φθοράς, αλλά ενεργό παράγοντα στη γήρανση και στις σοβαρές νόσους.
Σε αντίθεση με την απόπτωση — την «τακτοποιημένη» αυτοκαταστροφή των κυττάρων — η νέκρωση είναι κυτταρικό χάος: η μεμβράνη σπάει, ένζυμα και θραύσματα DNA ξεχύνονται στους γύρω ιστούς, προκαλώντας φλεγμονή και ζημιές που συσσωρεύονται.
Νέα ανασκόπηση που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Oncogene δείχνει ότι η νέκρωση δεν είναι απλώς σύμπτωμα, αλλά πιθανώς και η βασική αιτία πίσω από τον καρκίνο, τις καρδιοπάθειες, τις νευροεκφυλιστικές διαταραχές και τη χρόνια νεφρική νόσο.
Το πρόβλημα με τη νέκρωση είναι ότι μπορεί να πυροδοτήσει αλυσιδωτές αντιδράσεις: κάθε κύτταρο που νεκρώνεται απελευθερώνει σήματα φλεγμονής, οδηγώντας κι άλλα στην ίδια μοίρα. Οι ιστοί ουλοποιούνται και οι βλάβες παγιώνονται. Οι επιστήμονες είδαν αυτόν τον «φαύλο κύκλο» σε επιθετικούς όγκους — όπως του μαστού, των νεφρών, του προστάτη και του ενδομητρίου.
Η νέκρωση εμπλέκεται και στη χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, που επηρεάζει το 50% των ανθρώπων μέχρι τα 75. Αλλά ίσως η πιο ανησυχητική επίδρασή της να εντοπίζεται στον εγκέφαλο: σε Αλτσχάιμερ και Πάρκινσον, η νέκρωση των νευρώνων πυροδοτεί εκτεταμένη φλεγμονή και επιταχύνει την απώλεια εγκεφαλικών κυττάρων.
«Η νέκρωση είναι ο κεντρικός μηχανισμός μέσω του οποίου η συστηματική εκφύλιση ξεκινά και εξαπλώνεται», εξηγεί η Δρ. Καρίνα Κερν, επικεφαλής της μελέτης και CEO της LinkGevity, μιας βιοτεχνολογικής εταιρείας στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ.
Με την ηλικία, η αντίσταση των κυττάρων στη νέκρωση μειώνεται, ενώ η φλεγμονή αυξάνεται, ενισχύοντας τη γονιδιακή αστάθεια και την αποδιοργάνωση των ιστών — χαρακτηριστικά της γήρανσης.
Μπορούμε να αποτρέψουμε τη γήρανση;
Η νέκρωση δεν ρυθμίζεται γενετικά. Αυτό καθιστά δύσκολη την ανάπτυξη στοχευμένων φαρμάκων. Οι προσπάθειες εστιάζονται στην αποτροπή των επιβλαβών συνεπειών, όχι στην πλήρη παύση της διαδικασίας. Οι αναστολείς διαύλων ασβεστίου — ένα από τα ελπιδοφόρα πεδία παρέμβασης — είχαν μέχρι στιγμής περιορισμένη επιτυχία στις κλινικές δοκιμές.
Ωστόσο, οι ερευνητές επιμένουν ότι η νέκρωση είναι «η κορυφή του παγόβουνου» σε ό,τι αφορά τη γήρανση και τις χρόνιες παθήσεις. «Ίσως δεν μπορούμε ακόμη να τη σταματήσουμε, αλλά τώρα που την αναγνωρίζουμε ως πυρήνα του προβλήματος, μπορούμε επιτέλους να στοχεύσουμε εκεί όπου πονάει περισσότερο», λέει η Δρ. Κερν.
