Σύμφωνα με τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (NIH) των ΗΠΑ, η άνοια (πιο επίσημα γνωστή ως μείζων νευρογνωστική διαταραχή) είναι η απώλεια της σκέψης, της μνήμης και της λογικής σε σημείο που παρεμβαίνει στις καθημερινές δραστηριότητες και τη ζωή ενός ανθρώπου. Υπάρχουν πολλοί τύποι άνοιας, αλλά η πιο συχνή μορφή σε άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω είναι η νόσος Αλτσχάιμερ, όπως αναφέρει η Αμερικανική Ακαδημία Νευρολογίας. Η δεύτερη πιο συχνή μορφή είναι η αγγειακή άνοια, που προκαλείται από καταστάσεις που επηρεάζουν τα αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου (όπως το εγκεφαλικό επεισόδιο), και η τρίτη είναι μια εγκεφαλική διαταραχή γνωστή ως άνοια της νόσου του Πάρκινσον.
Τι προδίδει την άνοια πριν τη μνήμη
Η άνοια έχει συνδεθεί στο συλλογικό υποσυνείδητο με τη φθίνουσα μνήμη, τη δυσκολία στην επικοινωνία και τις αλλαγές στη διάθεση. Ωστόσο, επιστήμονες προειδοποιούν ότι οι πρώτες ενδείξεις της νόσου μπορεί να εμφανιστούν πολύ νωρίτερα — και να αφορούν αισθητηριακές μεταβολές που συχνά περνούν απαρατήρητες.
Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι αλλαγές στην όραση, την ακοή, τη γεύση, την αφή, ακόμη και στην ισορροπία, μπορεί να προηγούνται των κλασικών γνωστικών συμπτωμάτων της άνοιας κατά πολλά χρόνια. Αυτές οι «σιωπηλές» προειδοποιήσεις μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμο διαγνωστικό εργαλείο, εφόσον ενταχθούν στην ιατρική αξιολόγηση.
Οι αισθήσεις ως παράθυρο στον εγκέφαλο
Καθώς η άνοια είναι μια νευροεκφυλιστική νόσος —δηλαδή προκαλεί σταδιακή ατροφία στον εγκέφαλο— είναι φυσικό να επηρεάζει και τα εγκεφαλικά κέντρα που ελέγχουν τις αισθήσεις. Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι μεταβολές στην όσφρηση, την οπτική αντίληψη ή την ισορροπία μπορεί να σηματοδοτούν την έναρξη της νόσου, πολύ πριν αρχίσουν να καταρρέουν η μνήμη και η σκέψη.
Η απώλεια της όσφρησης, για παράδειγμα, έχει ήδη συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης άνοιας και μπορεί να εκδηλωθεί ακόμα και μία δεκαετία νωρίτερα. Παρόμοια, μικρές δυσκολίες στην όραση ή η αίσθηση αστάθειας στην κίνηση ενδέχεται να υποδηλώνουν πρώιμες βλάβες στις περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ.
«Έρευνες δείχνουν ότι για περίπου το ένα τρίτο των ανθρώπων με πρώιμη νόσο Αλτσχάιμερ τα πρώτα συμπτώματα περιλάμβαναν δυσκολίες στον συντονισμό και αλλαγές στην όραση», αναφέρουν οι ερευνητές. Ειδικοί προειδοποιούν ότι και αλλαγές στην αντίληψη του προσωπικού χώρου — όπως το να στέκεται κάποιος πολύ κοντά σε άλλους — μπορεί να είναι προειδοποιητικά σημάδια άνοιας, εμφανιζόμενα έως και είκοσι χρόνια πριν τα πιο κλασικά συμπτώματα.
Νέα εργαλεία για πρώιμη διάγνωση
Η επιστημονική κοινότητα ζητά πλέον την ενσωμάτωση αυτών των αισθητηριακών ενδείξεων στα διαγνωστικά πρωτόκολλα. Μέχρι σήμερα, η αξιολόγηση της άνοιας βασιζόταν σχεδόν αποκλειστικά σε τεστ μνήμης και γνωστικές συνεντεύξεις. Όμως όσο νωρίτερα εντοπιστεί η νόσος, τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες να εφαρμοστούν αποτελεσματικά μέτρα για την επιβράδυνση της εξέλιξής της.
Η πρώιμη διάγνωση επιτρέπει όχι μόνο την έναρξη φαρμακευτικής αγωγής, αλλά και σημαντικές αλλαγές στον τρόπο ζωής — όπως διατροφή, άσκηση, πνευματική ενδυνάμωση και κοινωνική επαφή — που φαίνεται να λειτουργούν προστατευτικά για τον εγκέφαλο.
