Σε κάποιες φάσεις της ζωής μας είναι φυσιολογικό και αναμενόμενο να μην ενδιαφερόμαστε καθόλου για το θέμα «γονιμότητα», γιατί έχουμε άλλες προτεραιότητες. Καλό είναι όμως να ασχοληθούμε έστω με την προστασία της, καθώς δεν είναι αναμενόμενο ότι θα την έχουμε όταν πιθανώς τη χρειαστούμε. Η 15η Ιουνίου είναι η Παγκόσμια Ημέρα Γονιμότητας και είναι μία αφορμή να ενημερωθούμε και να ευαισθητοποιηθούμε για το ζήτημα.
Η γονιμότητα είναι η ικανότητά μας να επιτύχουμε μία εγκυμοσύνη. Το πόσος χρόνος θα χρειαστεί εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως η τυχαιότητα ή η ηλικία του ζευγαριού, που προσπαθεί να επιτύχει μία εγκυμοσύνη.
Ο γενικός κανόνας είναι ότι τα περισσότερα ζευγάρια που προσπαθούν να αποκτήσουν παιδί τα καταφέρνουν μέσα σε διάστημα ενός χρόνου. Υπολογίζεται όμως ότι το ένα στα επτά ζευγάρια συναντούν δυσκολίες στην προσπάθειά τους αυτή και βέβαια αυτή είναι μία δύσκολα διαχειρίσιμη κατάσταση καθώς μπορεί να επηρεάσει τη σχέση των δύο συντρόφων, την εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους αλλά και την αυτοεκτίμησή τους.
Επιπλέον, η υπογονιμότητα είναι ένας σκόπελος στο όνειρο και την προσπάθεια δύο ανθρώπων να κάνουν παιδιά και να δημιουργήσουν τη δική τους οικογένεια.
Παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά τη γονιμότητα
- Η ηλικία. Όσο μεγαλώνουμε τόσο μειώνεται η γονιμότητά μας, ειδικά αν είμαστε γυναίκες. Μια γυναίκα στις αρχές έως τα μέσα της δεκαετίας των 20 χρόνων της, έχει 25-30% πιθανότητα να μείνει έγκυος κάθε μήνα. Η γονιμότητα γενικά αρχίζει να μειώνεται σιγά σιγά όταν μια γυναίκα μπει στη δεκαετία των 30 της χρόνων, και μετά την ηλικία των 35 ετών η μείωση επιταχύνεται. Στην ηλικία των 40 ετών, η πιθανότητα να μείνει έγκυος μία γυναίκα σε κάθε μηνιαίο κύκλο είναι περίπου 5%.
- Οι (κακές) συνήθειες μας: Το κάπνισμα, η μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ και καφέ και κάποιες τοξίνες που βρίσκονται στο περιβάλλον μας μπορεί να μειώσουν τη γονιμότητα.
- Η κακή διατροφή μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη γονιμότητα ενώ μία πιο ισορροπημένη και προσεκτική διατροφή, που θα περιλαμβάνει φρούτα, λαχανικά, ξηρούς καρπούς, ελαιόλαδο, ψάρια και προϊόντα ολικής άλεσης θα τη βελτιώσει.
- Το βάρος επηρεάζει κι αυτό με τη σειρά του τη γονιμότητα. Το να είναι μία γυναίκα υπέρβαρη ή λιποβαρής ή αντίστοιχα ένας άνδρας, μπορεί να επηρεάσει την ωορρηξία αλλά και την παραγωγή του σπέρματος στους άνδρες. Το ιδανικό ποσοστό λίπους για τις γυναίκες είναι να έχουν 22 με 25 % του σώματός τους λίπος, ποσοστό το οποίο όταν πέφτει κάτω από το 19% μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα με την ωορρηξία. Γενικά έχει φανεί πάντως ότι οι γυναίκες που είναι πολύ αδύνατες ή αντίστοιχα υπέρβαρες, αν φτάσουν σε φυσιολογικά επίπεδα βάρους θα έχουν καλύτερη ωορρηξία.
- Η υπερβολική γυμναστική. Το να γυμναζόμαστε στο μέτρο του φυσιολογικού βοηθά στη βελτίωση της γονιμότητας όμως η πάρα πολλή γυμναστική την απειλεί.
- Κάποια σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα. Εκτός από την απαραίτητη χρήση προφυλακτικού στις σχέσεις, ειδικά όταν δεν είναι σταθερές, θα πρέπει να ελέγχουμε τακτικά το ενδεχόμενο να έχουμε κολλήσει κάποιο σεξουαλικά μεταδιδόμενο νόσημα και φυσικά –σε τέτοια περίπτωση- να ακολουθούμε την απαραίτητη θεραπεία. Για παράδειγμα, τα χλαμύδια όπως και η βλεννόρροια ανήκουν στα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα που επηρεάζουν αρνητικά τη γονιμότητα αν μείνουν χωρίς ειδική θεραπεία.
- Το στρες, τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες, μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τόσο την ωορρηξία όσο και την παραγωγή σπέρματος και την ποιότητά του αντίστοιχα.
- Η κακή ποιότητα του ύπνου. Το να κοιμόμαστε επτά με οχτώ ώρες την ημέρα βοηθάει στην καλύτερη ρύθμιση των ορμονών μας και κατ’ επέκταση αυξάνει τις πιθανότητες να επιτύχουμε μία εγκυμοσύνη.
- Μία έκτρωση που, αν και κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος για το αν θα επηρεάσει αρνητικά ή όχι μία επόμενη εγκυμοσύνη, υπάρχει το ενδεχόμενο να αποτελέσει τελικά έναν επιβαρυντικό παράγοντα. Φυσικά όσο πιο προσεκτικά γίνεται μία έκτρωση, και όταν τηρούνται όλοι οι κανόνες από τον γυναικολόγο και το νοσοκομείο στο οποίο διενεργείται η επέμβαση τόσο περισσότερο μειώνονται οι πιθανότητες να υπάρξουν επιπλοκές.
Τι θα μας βοηθήσει να συλλάβουμε
Είναι πολύ σημαντικό μία γυναίκα που θέλει να επιτύχει μία εγκυμοσύνη, να γνωρίζει καλά τον κύκλο της και τις ημέρες που είναι γόνιμη. Αυτές οι ημέρες – οι ημέρες της ωορρηξίας δηλαδή- είναι στη μέση του κύκλου της κατά κανόνα. Γι’ αυτό και είναι σκόπιμο, ένα ζευγάρι που θέλει να επιτύχει μία εγκυμοσύνη να φροντίζει να έχει τακτικές επαφές χωρίς προφυλάξεις, ειδικά στις γόνιμες μέρες.
Η σημασία της διατροφής για τη γονιμότητα
Αν συμβουλευτούμε τον γυναικολόγο μας και του εξηγήσουμε ότι θέλουμε να συλλάβουμε θα μας συστήσει πιθανώς να:
- Ξεκινήσουμε να παίρνουμε άμεσα κάποια σκευάσματα με βιταμίνες, βασική εκ των οποίων είναι το φολικό οξύ (μία βιταμίνη του συμπλέγματος Β). Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συστήνει την ημερήσια πρόσληψη 400-800 μg φολικού οξέος (συμβάλει στην ομαλή ανάπτυξη του νευρικού συστήματος του εμβρύου), μια φορά την ημέρα, για γυναίκες που προσπαθούν να μείνουν έγκυες ή βρίσκονται στο πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης.
- Καταναλώνουμε στη δίαιτά μας, υγιεινά λίπη, όπως ωμέγα-3 λιπαρά οξέα (που βρίσκονται στα λιπαρά ψάρια, στους ξηρούς καρπούς κ.α.), που θεωρείται ότι βελτιώνουν τη γονιμότητα, τροφές πλούσιες σε φολικό οξύ (όπως τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, οι φακές και τα φασόλια) και πλήρη γαλακτοκομικά προϊόντα καθώς θεωρείται ότι μπορεί να βοηθήσουν στη ρύθμιση της ωορρηξίας.
Ειδικά για άνδρες
Εκτός όμως από τις γυναίκες, χρειάζεται να προσέχουν και να προστατεύουν και οι άνδρες τη γονιμότητά τους, η οποία είναι συνυφασμένη με την ποιότητα του σπέρματός τους. Για να το καταφέρουν αυτό θα πρέπει να φροντίζουν να βρίσκονται οι όρχεις, που είναι υπεύθυνοι για την καλή ποιότητα του σπέρματος, σε θερμοκρασίες ελαφρώς χαμηλότερες από τις φυσιολογικές θερμοκρασίες του σώματος.
Εάν η θερμοκρασία εντός των όρχεων είναι αυξημένη έστω και λίγο, τόσο το σπέρμα όσο και η παραγωγή τεστοστερόνης επηρεάζονται αρνητικά. Έτσι, είναι σημαντικό να αποφεύγουν στενά τζιν, ποδηλατικά σορτς ή δερμάτινα παντελόνια που ασκούν πίεση στους όρχεις και κατ’ επέκταση αυξάνουν τη θερμοκρασία τους.
Θα πρέπει επίσης να επιλέγουν φυσικά υφάσματα και όχι συνθετικά, να αποφεύγουν την έκθεση των όρχεων σε υψηλές θερμοκρασίες, κάνοντας για παράδειγμα πολύ ζεστά μπάνια και ντους, υδρομασάζ, τζακούζι, σάουνα ή κρατώντας το λάπτοπ στην ποδιά τους.
Την ποιότητα του σπέρματος μπορεί επίσης να επηρεάσει αρνητικά η έκθεση στη ρύπανση, την ακτινοβολία (π.χ. εξαιτίας των κινητών τηλεφώνων) και τα φυτοοιστρογόνα (ορμόνες που περιέχονται σε υψηλή συγκέντρωση στη σόγια για παράδειγμα) αλλά και κάποια φάρμακα και ουσίες (π.χ. τα στεροειδή, που συνηθίζουν να παίρνουν κάποιοι άνδρες που γυμνάζονται).
Πότε να πάμε στον γιατρό
Ένα ζευγάρι στο οποίο η γυναίκα είναι μικρότερη από 35 ετών και έχουν φυσιολογικές, τακτικές και ελεύθερες επαφές και δεν έχουν συλλάβει για ένα χρόνο θα χρειαστεί να επισκεφτούν τους ειδικούς (γυναικολόγο, ουρολόγο κλπ.) για να διερευνήσουν και να προσπαθήσουν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση. Όταν οι γυναίκα είναι μεγαλύτερη από 35 ετών, αυτό το διάστημα μειώνεται στους έξι μήνες. Το ευχάριστο είναι ότι πλέον η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή έχει προοδεύσει πολύ και διαθέτει πολλά μέσα για να βοηθήσει ένα ζευγάρι που δυσκολεύεται να συλλάβει φυσιολογικά.
Κατάψυξη ωαρίων
Η κατάψυξη ή κρυοσυντήρηση ωαρίων, όπου τα ωάρια συλλέγονται, χωρίς να χρειάζεται να έχουν πριν γονιμοποιηθεί, καταψύχονται και αποθηκεύονται για μελλοντική χρήση, είναι μία επιλογή για τις γυναίκες που δεν θέλουν να προχωρήσουν σε μία εγκυμοσύνη άμεσα αλλά θέλουν να διατηρήσουν ανοιχτό το ενδεχόμενο να μπορέσουν να μείνουν έγκυες αργότερα.
*Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον κ. Κωνσταντίνο Ι. Πριονιστή, μαιευτήρα-χειρουργό-γυναικολόγο.
