Τα κουνούπια είναι υπεύθυνα για εκατομμύρια θανάτους ετησίως, μεταφέροντας ασθένειες όπως η ελονοσία, ο δάγκειος πυρετός και ο ιός Ζίκα. Είναι ο ορισμός του «θανάσιμου εχθρού» και η επιστήμη έχει πλέον στα χέρια της τα εργαλεία για να τον εξαλείψει. Το ερώτημα είναι: πρέπει;
Πρόσφατες εξελίξεις στη γενετική μηχανική υπόσχονται έναν κόσμο χωρίς τα κουνούπια-φορείς. Από τα θηλυκά κουνούπια που καθίστανται στείρα, μέχρι τα αρσενικά που μεταδίδουν θανατηφόρες λοιμώξεις μέσω του σπέρματός τους, οι επιστήμονες προχωρούν με ρυθμούς που θυμίζουν επιστημονική φαντασία. Εντυπωσιακό είναι το εύρημα των ερευνητών του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ: ένας μύκητας που μεταδίδεται σεξουαλικά και σκοτώνει τα θηλυκά κουνούπια, μειώνοντας παράλληλα την ικανότητά τους να αποφεύγουν τα εντομοκτόνα.
Ωστόσο, όσο δελεαστική κι αν είναι η προοπτική ενός κόσμου χωρίς κουνούπια, οι ειδικοί προειδοποιούν: η εξάλειψη ενός είδους, ακόμη κι ενός τόσο επικίνδυνου, μπορεί να έχει αλυσιδωτές επιπτώσεις στο οικοσύστημα.
Ζήτημα βιοηθικής
Από τα περίπου 3.000 είδη κουνουπιών, λιγότερα από 400 είναι επικίνδυνα για τον άνθρωπο. Τα υπόλοιπα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην τροφική αλυσίδα, καθώς αποτελούν τροφή για ψάρια, πουλιά και νυχτερίδες. Επιπλέον, συμβάλλουν στην επικονίαση φυτών, αφού τρέφονται κυρίως με νέκταρ.
Ο Κρίστοφερ Πρέστον, καθηγητής φιλοσοφίας περιβάλλοντος, εκφράζει ανησυχίες: «Η εξάλειψη των κουνουπιών μέσω γενετικής τεχνολογίας θα μπορούσε να δημιουργήσει μια παγκόσμια εξάλειψη, κάτι που φαντάζει κάπως ριψοκίνδυνο». Πράγματι, η παρέμβαση στη βιοποικιλότητα με τόσο δραστικό τρόπο εγείρει σοβαρά βιοηθικά ζητήματα.
Μπορούμε να ζήσουμε χωρίς κουνούπια;
Από την άλλη πλευρά, η πραγματικότητα είναι αμείλικτη: το 2022, η ελονοσία στοίχισε τη ζωή σε περισσότερους από 600.000 ανθρώπους. Ο ιός του Δυτικού Νείλου κάνει αισθητή την παρουσία του κάθε καλοκαίρι στις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ νέα στελέχη ιών απειλούν να μετατραπούν σε επιδημίες.
Η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει το πρόβλημα. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες και η αυξημένη υγρασία επεκτείνουν τη γεωγραφική εξάπλωση των κουνουπιών, ακόμα και σε περιοχές όπου παλαιότερα δεν αποτελούσαν απειλή.
Ο καθηγητής Ρέιμοντ Στ. Λέτζερ το θέτει ωμά: «Εκτιμάται ότι τα κουνούπια που μεταδίδουν ασθένειες έχουν σκοτώσει το μισό του παγκόσμιου ανθρώπινου πληθυσμού που έχει υπάρξει ποτέ». Αν πράγματι μπορούμε να τα εξαφανίσουμε, πώς να μην το σκεφτούμε σοβαρά;
Όμως ίσως το ερώτημα δεν είναι μόνο «αν μπορούμε» ή «αν πρέπει», αλλά και ποιον κόσμο θέλουμε να φτιάξουμε. Έναν κόσμο απαλλαγμένο από κινδύνους, αλλά και από φυσική ποικιλομορφία; Ή έναν κόσμο που συμβιώνει με την πολυπλοκότητα της ζωής — και αναλαμβάνει την ευθύνη για τις αποφάσεις του;
