Ένα μικρό θαύμα εκτυλίσσεται στη νοτιοανατολική Αυστραλία τις ανοιξιάτικες νύχτες: οι δισεκατομμύρια νυχτεοπεταλούδες που μεταναστεύουν κάθε χρόνο στα βουνά της χώρας είναι το πρώτο γνωστό ασπόνδυλο που προσανατολίζεται με βάση τα άστρα, αποκαλύπτει νέα μελέτη.
Κάθε άνοιξη, μυριάδες «νυχτοπεταλούδες του Μπόμπονγκ» (Agrotis infusa) βγαίνουν από το κουκούλι τους στην νοτιοανατολική Αυστραλία και κάποιες περιοχές της Νέας Ζηλανδίας. Σύντομα ξεκινούν ένα μεγάλο ταξίδι προς τις σπηλιές των Αυστραλιανών Άλπεων, τις οποίες βλέπουν για πρώτη φορά στη ζωή τους.
Περνούν εκεί το καυτό καλοκαίρι πριν επιστρέψουν το φθινόπωρο εκεί που γεννήθηκαν για να ζευγαρώσουν και να αρχίσουν τον κύκλο από την αρχή.
Πώς άραγε βρίσκουν το δρόμο τους;
Η διεθνής ομάδα που υπογράφει τη νέα μελέτη στο περιοδικό Nature υποψιαζόταν ότι το έντομο προσανατολίζεται με βάση τα άστρα, μια ικανότητα που έχει επιβεβαιωθεί μόνο στον άνθρωπο, τα πτηνά και πιθανώς στις φώκιες.
Μια άλλη εξήγηση ήταν ότι οι νυχτοπεταλούδες βασίζονται στο γήινο μαγνητικό πεδίο, όπως πολλά μεταναστευτικά πτηνά.
Τελικά, και οι δύο εξηγήσεις αποδείχθηκαν σωστές.
Οι ερευνητές έδεσαν νυχτοπεταλούδες με κορδόνια και της άφησαν να πετάξουν μέσα σε έναν διαφανή κύλινδρο που έπαιζε τον ρόλο του «προσομοιωτή πτήσης». Όταν ο κύλινδρος εκτίθετο σε ένα κατάλληλο μαγνητικό πεδίο, τα έντομα πετούσαν προς τη σωστή για την εποχή κατεύθυνση – νότια την άνοιξη, βόρεια το φθινόπωρο.
Οι νυχτοπεταλούδες πετούσαν επίσης προς τη σωστή κατεύθυνση όταν οι ερευνητές πρόβαλλαν στα τοιχώματα του κυλίνδρου εικόνες του έναστρου ουρανού. Και όταν η εικόνα ξαφνικά αναποδογύριζε, τα έντομα έκαναν απότομα στροφή 180 μοιρών.
Αντίθετα, όταν η εικόνα ξαφνικά χανόταν και δεν υπήρχε μαγνητικό πεδίο, οι νυχτοπεταλούδες έχαναν τον προσανατολισμό τους.
«Αυτό αποδεικνύει ότι δεν πετούν απλά προς την ισχυρότερη πηγή φωτός και δεν ακολουθούν μια απλή οπτική ένδειξη» επισημαίνει ο Έρικ Ουάραντ του Πανεπιστημίου της Λουντ στη Σουηδία, τελευταίος συντάκτης της δημοσίευσης.
Ακόμα, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ηλεκτρόδια για να καταγράψουν την εγκεφαλική δραστηριότητα των πεταλούδων και αναγνώρισαν νευρώνες που αντιδρούν στον προσανατολισμό των άστρων και του Γαλαξία στον ουρανό. Τα κύτταρα αυτά, τα οποία εντοπίστηκαν σε περιοχές του εγκεφάλου που ευθύνονται για την αίσθηση προσανατολισμού, ήταν πιο δραστήρια όταν οι νυχτοπεταλούδες ήταν στραμμένες προς τον νότο.
Γιατί όμως διαθέτουν οι νυχτοπεταλούδες διπλή πυξίδα; Σύμφωνα με τη μελέτη, το μαγνητικό πεδίο βοηθά τα έντομα να προσανατολίζονται όταν έχει συννεφιά και τα άστρα είναι κρυμμένα. Τα άστρα με τη σειρά τους είναι χρήσιμα στη διάρκεια ηλιακών καταιγίδων που επηρεάζουν το γήινο μαγνητικό πεδίο.
Δεδομένου ότι οι νυχτοπεταλούδες του Μπόμπονγκ έχουν μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια και κατατάσσονται πλέον στα ευάλωτα είδη, τα ευρήματα αναδεικνύουν την ανάγκη να αντιμετωπιστεί η φωτορύπανση που απειλεί το επικό τους ταξίδι.
*Από τον Βαγγέλη Πρατικάκη
