Ένα χειμωνιάτικο βράδυ, ο Γερμανός φιλόσοφος Άρθουρ Σοπενχάουερ παρατήρησε κάτι που φαινομενικά δεν είχε καμία σχέση με τη φιλοσοφία: δύο σκαντζόχοιρους. Στο κρύο, τα δύο ζώα προσπαθούσαν να έρθουν κοντά για να ζεσταθούν. Όσο πλησίαζαν, όμως, τόσο πλήγωνε το ένα το άλλο με τα αγκάθια του. Έτσι, απομακρύνθηκαν. Αλλά το κρύο δεν τους άφηνε να μείνουν μόνοι για πολύ. Πλησίασαν ξανά. Και πληγώθηκαν ξανά. Και απομακρύνθηκαν ξανά. Μέχρι που βρήκαν μια απόσταση ούτε πολύ κοντά, ούτε πολύ μακριά. Μια ισορροπία.
Αυτό είναι το δίλημμα του σκαντζόχοιρου. Και είναι, ίσως, η πιο εύστοχη μεταφορά για τις σύγχρονες ανθρώπινες σχέσεις: Περιγράφει τη γνώριμη σε πολλούς κατάσταση κατά την οποία δύο άτομα προσπαθούν να πλησιάσουν ο ένας τον άλλο για συντροφικότητα, αλλά τα «αγκάθια» τους – συμβολικά, οι ατέλειες και οι δυσκολίες– τους κάνουν να πληγώνονται και να απομακρύνονται.
Η ανάγκη για εγγύτητα αλλά και ο φόβος
Όλοι οι άνθρωποι έχουμε μια εγγενή ανάγκη για σύνδεση. Να αγαπήσουμε και να αγαπηθούμε, να νιώσουμε πως μας καταλαβαίνουν, να ακουμπήσουμε συναισθηματικά σε κάποιον. Όμως αυτή η εγγύτητα –όπως και η ζεστασιά του σκαντζόχοιρου– κρύβει κινδύνους. Όταν πλησιάζουμε πολύ, αποκαλύπτουμε κομμάτια του εαυτού μας που είναι ευάλωτα. Μπορεί να πληγωθούμε. Μπορεί να νιώσουμε ασφυκτικά. Μπορεί να θυμηθούμε παλιά τραύματα.
Κάποιοι άνθρωποι, έχοντας βιώσει εγκατάλειψη, προδοσία ή συναισθηματική αστάθεια στο παρελθόν, δυσκολεύονται να κρατήσουν σταθερή απόσταση. Άλλοτε πλησιάζουν πάρα πολύ, μέχρι να πνιγούν ή να πληγωθούν. Άλλοτε απομακρύνονται απότομα, σαν άμυνα.
Ανάμεσα στην οικειότητα και τη μοναξιά
Τελικά, υπάρχει ασφαλής απόσταση ανάμεσα στο πολύ κοντά που πληγώνει και στο πολύ μακριά που παγώνει;
Η απάντηση δεν είναι εύκολη. Στις σχέσεις, η υγιής εγγύτητα προϋποθέτει:
- Σεβασμό στα όρια – τόσο τα δικά μας όσο και του άλλου.
- Επικοινωνία, όχι μόνο για όσα κάνουμε, αλλά για το πώς νιώθουμε.
- Αυτογνωσία – τι μας φοβίζει, τι μας ελκύει.
- Υπομονή, γιατί βοηθά στην κατανόηση, την αποδοχή και την εξεύρεση λύσεων.
Όπως και οι σκαντζόχοιροι, πρέπει να πειραματιστούμε. Να πλησιάσουμε ή να απομακρυνθούμε λίγο αν χρειάζεται. Να επιστρέψουμε.
