Σας έχει κυριεύσει ποτέ ένα συναίσθημα που δεν μπορούσατε να εξηγήσετε; Αισθανθήκατε θυμό, μόνο και μόνο για να καταλάβετε ίσως αργότερα πως πίσω του κρυβόταν λύπη ή απογοήτευση; Μην ανησυχείτε— δεν είστε οι μόνοι.
Η επιστήμη έχει πλέον αποδείξει πως το να δίνουμε όνομα στα συναισθήματά μας δεν είναι απλώς “ψυχολογική θεωρία”, αλλά ένας πρακτικός μηχανισμός αυτορρύθμισης που βοηθά στην ψυχική ισορροπία και μειώνει το άγχος.
Τι λέει η επιστήμη: Η δύναμη του “affect labeling”
Ο όρος “affect labeling” αναφέρεται στην πράξη του να βάζουμε σε λέξεις τα συναισθήματά μας. Σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Psychological Science, όταν οι συμμετέχοντες έδιναν όνομα στο συναίσθημα που έβλεπαν (π.χ. “φόβος” ή “θυμός”), η δραστηριότητα στην αμυγδαλή — το κέντρο του φόβου στον εγκέφαλο — μειώθηκε σημαντικά, ενώ αυξήθηκε η δραστηριότητα στον προμετωπιαίο φλοιό, υπεύθυνο για λογική και αυτοέλεγχο. Με απλά λόγια: Όταν λετε “είμαι θυμωμένος”, ο εγκέφαλός σας ηρεμεί.
Τι κερδίζουμε όταν ονομάζουμε τα συναισθήματά μας;
- Ενεργοποιείται το “λογικό” τμήμα του εγκεφάλου: Αντί να μας ελέγχει το συναίσθημα, κάνουμε ένα εσωτερικό “pause”. Η απλή φράση «νιώθω άγχος» μετατρέπει μια παρορμητική έκρηξη σε συνειδητή ανταπόκριση.
- Μειώνεται η συναισθηματική ένταση: Μελέτη στο περιοδικό Emotion έδειξε πως άτομα που χρησιμοποιούν ακριβέστερες λέξεις για τα συναισθήματά τους, έχουν χαμηλότερα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης.
- Καλλιεργείται η συναισθηματική νοημοσύνη (EQ): Όταν λέμε “νιώθω ανήσυχος” αντί “είμαι χάλια”, μαθαίνουμε να ξεχωρίζουμε τις αποχρώσεις των συναισθημάτων μας. Αυτό οδηγεί σε καλύτερη αυτοφροντίδα και βελτιωμένες σχέσεις.
Γιατί δεν μπορούμε πάντα να εκφράσουμε τι νιώθουμε;
- Παρά τα οφέλη, πολλοί από εμάς δυσκολευόμαστε να ονομάσουμε τα συναισθήματά μας. Οι πιο συχνοί λόγοι είναι:
- Έλλειψη λεξιλογίου: Δεν μας έμαθαν να μιλάμε για συναισθήματα.
- Φόβος αποδοκιμασίας: «Δεν πρέπει να νιώθω έτσι.»
- Πολιτισμικά στερεότυπα: «Οι άντρες δεν κλαίνε», «Μην κάνεις σαν παιδί».
- Δυσκολία να “συνυπάρξουμε” με το συναίσθημα.
Όμως η αναγνώριση δεν σημαίνει αποδοχή ή αδυναμία — σημαίνει συνειδητότητα και έλεγχος.
5 πρακτικά βήματα για να εξασκηθούμε στην ονομασία των συναισθημάτων μας
- Check-in με τον εαυτό μας: Ρωτήστε: «Τι νιώθω αυτή τη στιγμή;» Όχι τι σκέφτεστε, αλλά τι νιώθετε
- Χρησιμοποιήστε “τροχό συναισθημάτων”, ξεκινώντας από βασικές κατηγορίες (π.χ. λύπη, χαρά, φόβος) και μετά γίνετε πιο συγκεκριμένοι. Λύπη → μοναξιά, απόγνωση, θλίψη, ματαίωση
- Καταγράψτε το: Μικρές φράσεις όπως: «Νιώθω…» μπορούν να ξεκλειδώσουν το εσωτερικό σας τοπίο.
- Μιλήστε φωναχτά: Μερικές φορές, το να πείτε απλά: «Σήμερα νιώθω μπερδεμένος», βοηθά περισσότερο από πολλές ώρες σκέψης.
- Αποδοχή χωρίς κρίση: Κανένα συναίσθημα δεν είναι “κακό”. Όλα είναι σήματα, γι’αυτό ρωτήστε τον εαυτό σας: «Τι προσπαθεί να μου πει αυτό το συναίσθημα;»
Μάθετε τα παιδιά σας από μικρά να “ονομάζουν” τα συναισθήματά τους
Σύμφωνα με το Center on the Developing Child του Πανεπιστημίου Harvard, η εκπαίδευση των παιδιών στην αναγνώριση συναισθημάτων ενισχύει:
- Την αυτορρύθμιση
- Την ανθεκτικότητα
- Τη σχολική επιτυχία
- Τη μείωση ξεσπασμάτων και κρίσεων
- Φράσεις-κλειδιά για γονείς & εκπαιδευτικούς: «Φαίνεσαι απογοητευμένος. Θες να μου πεις γιατί;» ή «Είναι ΟΚ να νιώθεις θυμό. Τι μπορούμε να κάνουμε με αυτό;»
Η φράση «Νιώθω…», είναι ένα μικρό βήμα, αλλά έχει τεράστιο αντίκτυπο.
