Το δέος είναι το συναίσθημα που νιώθουμε μπροστά σε κάτι απέραντο, όμορφο ή μεγαλειώδες. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι μπορεί να ενισχύσει τη συναισθηματική μας σύνδεση με κοινωνικές ομάδες, σύμφωνα με νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Emotion.
Η εν λόγω μελέτη δείχνει ότι η εμπειρία του δέους δεν μας κάνει απλώς να «μικραίνουμε» το εγώ μας, αλλά μπορεί να ευθυγραμμίσει την προσωπική μας ταυτότητα με συλλογικούς στόχους, προωθώντας τη συνεργασία και τη δράση για το κοινό καλό.
Τι είναι το δέος;
Το δέος είναι ένα συναίσθημα που προκύπτει όταν βιώνουμε κάτι τεράστιο, όμορφο ή ακατανόητο, όπως όταν βλέπουμε έναν γεμάτο αστέρια ουρανό, όταν ακούμε μια συγκλονιστική ομιλία ή αντικρίζουμε ένα επιβλητικό βουνό.
Προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει ότι μειώνει τον εγωκεντρισμό και ενισχύει την ταπεινότητα, όμως η νέα μελέτη εξετάζει πώς επηρεάζει ακόμη και τις κοινωνικές μας σχέσεις.
Το φαινόμενο της «συγχώνευσης ταυτότητας»
Οι ερευνητές επικεντρώθηκαν στο φαινόμενο της «συγχώνευσης ταυτότητας» (identity fusion), που είναι μια ψυχολογική κατάσταση κατά την οποία το άτομο νιώθει βαθιά ενότητα ανάμεσα στην προσωπική του ταυτότητα και στην ταυτότητα μιας ομάδας. Αυτό το είδος σύνδεσης συνδέεται με έντονη αφοσίωση και και συχνά και με αυτοθυσία για το καλό της ομάδας.
Οι επικεφαλής της μελέτης υποστηρίζουν ότι είναι γοητευτικό το ότι οι ομάδες χρησιμοποιούν συγκλονιστικές εμπειρίες για να καλλιεργήσουν την αίσθηση της ενότητας. Είναι εντυπωσιακό πως ένα τόσο σύντομο συναίσθημα έχει τόσο ισχυρή επίδραση, όπως τονίζουν.
Η μελέτη
Η έρευνα περιέλαβε πάνω από 1.100 συμμετέχοντες από τις ΗΠΑ και την Αυστραλία, μέσα από πέντε επιμέρους μελέτες. Στις δύο πρώτες, οι ερευνητές κατέγραψαν πόσο συχνά οι άνθρωποι βιώνουν δέος στην καθημερινότητα και πόσο ταυτισμένοι νιώθουν με τη χώρα τους. Σύμφωνα με τα ευρήματα, όσοι ένιωθαν συχνότερα δέος, δήλωναν ισχυρότερη ταύτιση με την εθνική τους ταυτότητα.
Στην τρίτη μελέτη, ζητήθηκε από φοιτητές να θυμηθούν είτε μια εμπειρία δέους, είτε ένα αστείο περιστατικό. Όσοι θυμήθηκαν κάτι που τους προκάλεσε δέος ανέφεραν μεγαλύτερη αίσθηση ενότητας με τη χώρα τους. Ο λόγος φαίνεται να είναι η αίσθηση του ότι είσαι μέρος κάτι μεγαλύτερου, που είναι και βασικό χαρακτηριστικό του δέους.
Η τέταρτη μελέτη έγινε με φοιτητές στις ΗΠΑ, που κλήθηκαν να θυμηθούν μια εμπειρία δέους ή κάτι ουδέτερο και μετά να αξιολογήσουν τη σύνδεσή τους με το πανεπιστήμιό τους. Όσοι ένιωσαν δέος, είχαν περισσότερη «συγχώνευση ταυτότητας» και ήταν πιο πρόθυμοι να υπερασπιστούν την ομάδα τους, ακόμη και με κόστος.
Η πέμπτη μελέτη χρησιμοποίησε εικονική πραγματικότητα. Σε αυτή, οι συμμετέχοντες είδαν ένα εντυπωσιακό υποθαλάσσιο περιβάλλον με μέδουσες ή πιο αστεία θαλάσσια βίντεο. Όσοι βίωσαν δέος ένιωσαν ισχυρότερη ταύτιση με τη χώρα τους και μεγαλύτερη διάθεση να αναλάβουν δράσεις υπέρ της ομάδας.
Οι ερευνητές αναφέρουν ότι είναι συναραπαστικό ότι ένα απολύτως «ουδέτερο» ερέθισμα, όπως η φύση, μπορούσε να ενισχύσει τη σύνδεση με κάτι πολιτικό, όπως η πατρίδα. Αυτό δείχνει πως το δέος ενεργοποιεί έναν βαθύ, θεμελιώδη μηχανισμό αναζήτησης σύνδεσης.
Τι σημαίνει αυτό;
Το δέος, βάσει των συμπερασμάτων της έρευνας, φαίνεται να ενισχύει δύο βασικά στοιχεία της «συγχώνευσης ταυτότητας». Το αίσθημα ενότητας με την ομάδα, καθώς και την αίσθηση αμοιβαίας ενδυνάμωσης ότι το άτομο συμβάλλει στη δύναμη της ομάδας και αντλεί δύναμη από αυτήν.
Η έρευνα, λοιπόν, δείχνει πως το δέος δεν είναι απλώς μια στιγμή θαυμασμού, είναι μια εμπειρία που καλλιεργεί βαθιά αίσθηση ενότητας, μας βοηθά να δούμε ότι η προσωπική μας ευημερία συνδέεται με το συλλογικό καλό και μας εμπνέει να δράσουμε για αυτό. Δεν είναι απλώς μια συγκινητική εμπειρία, είναι μια ψυχολογική γέφυρα που μπορεί να μας ενώσει βαθύτερα με τους γύρω μας, να ενισχύσει την ενσυναίσθηση και να μας κινητοποιήσει προς έναν κοινό σκοπό.
